TE VDESESH PER FILOZOFINE

Shumë herë bëhet fjalë për njerëz që flijohen për besimin e tyre. Literatura të tëra ngjyrosen çdo ditë -herë me qëllim propagandistik e herë me qëllim mallëngjyes- me flijimet e protokristianëve, judëve apo myslimanëve të parë. Megjithatë kanë ekzistuar edhe njerëz idetë e te cilëve u bënë objekt luftimi dhe shkak që t'iu hiqet liria fizike apo edhe vet e drejta në jetë!

Një nga këta njerëz që u luftuan dhe u flijuan për idetë e tyre ishte edhe vet filozofi i parë ose ndryshe babai i filozofisë, Sokrati (469-399 p.e.s.).

Në fakt, Sokrati vazhdon të luftohet akoma edhe sot. Akoma dhe në këtë moment më kanë mbetur të ngulitura në mendje çirrjet e një teologu fanatik në një kanal televiziv kundra personalitetit të Sokratit duke mos lënë gjë pa përmendur, qysh nga gjendja familjare e Sokratit e deri tek preferencat e tij seksuale por edhe tek admirimi që i bëhej atij nga Platoni. Disa të tjerë thonë se Sokrati ishte thjesht dashnor i Platonit, dhe kështu ky i fundit nga dashuria e madhe i dedikoi gjithë ato dialogë!
Është e vështirë për dikë që të besojë sesi një person të cilit i dedikohen kaq shumë gjëra, si dhe vet lindja e Filozofisë, nuk la asnjë vepër të shkruar!

Njerëzit akoma edhe sot e kanë të vështirë të kuptojnë/arrijnë Sokratin!
Mesa duket atomicizmi i Sokratit nuk kishte asnjë lidhje me egoizmin e thjesht njerëzor! Aq përpara të tjerëve ishte Sokrati sa që edhe mendimet e veta nuk pranoi t'i shkruajë duke u frikësuar se lexuesi do nënvleftësonte idetë personale përpara citimit të shkruar!

Pra ajo që i interesonte me tepër Sokratit nuk ishin konkluzionet e veta, ajo që i interesonte ishte që njeriu te fillojë dhe ta vrasë mendjen. Njeriu i Sokratit ishte ai njeri i cili nuk mjaftohej me komfortizmin tradicional por duke e vënë veten në postin e injorantit –që nuk di asgjë- problematizohet rreth gjithçkaje dhe bën pyetjet e drejta.

Pra duke iu kthyer injorancës, njeriu i Sokratit hodhi poshtë çdo dije të deriatëhershme dhe hapi një rrugë të re kërkimi. Dhe ky kërkim filloi nga vetja -sepse sa njohim veten nuk njohim asnjë tjetër- dhe më pas u kthye tek më i afërti për të përfunduar mbi gjithë shoqërinë.

Siç do thoshte edhe Ciceroni: Sokrati e tërhoqi filozofinë nga qielli dhe e hodhi mbi Tokë!

Kërkimi brenda vetes sipas Sokratit do sillte virtytin (areti) kurse virtyti do lindte shkencën! Pra ishte e pamundur që njeriu të bëhej shkencëtar kur brenda vetes i kishte ende te errëta akoma edhe çështjet më themelore, si p.sh. fenomenet ndodhin vet apo shkaktohen nga fuqi mbinatyrore. Pra që të bëhej dikush njeri me virtyt apo shkencëtar duhej fillimisht të hiqte "syzet e trasha" të trashëguara brez pas brezi qysh nga errësira e thellësisë kohore!
Duhej që të mos i frikësohej pyetjeve të drejta dhe përgjigjeve logjike!

Sigurisht që parime të tilla do e sillnin ndesh Sokratin me dijetarët e asaj kohe (Sofistët), me klerikët paganë si dhe me çdo qytetar të nënshtruar ndaj komfortizmit mendimtar tradicional.

Dhe si çdo revolucionari tjetër -megjithëse Sokrati ishte diçka me tepër se kaq- iu përgatit komploti i vdekjes. Akuza ishte: ofendim ndaj të shenjtave (vlasfimi).

Modestia e Sokratit u duk edhe tek vet përgjigja e tij kur iu bë pyetje rreth ofendimit ndaj fesë pagane, pak a shumë ai u përgjigj: unë thash se njerëzit e pranojnë panteizmin nga frika! Pra nuk ishte qellim i Sokratit t'iu ndërrojë fenë Athinasve, siç nuk ishte gjithashtu qëllim i tij që t'iu tregojë atyre se ç'ekziston përtej natyrores. Ai thjesht iu tha atyre se nuk ishin të sinqertë me veten, dhe se duke mos qenë të sinqertë me veten nxirrnin konkluzione të gabuara.. gjë që nuk lejonte as shkencën që të përparojë (rreth 1900 vjet u deshën qe thënia e Sokratit të mbetet profetike mbi Mesdhe, d.m.th. deri ne shek. e 15 kur filloi Rilindja!).

Thuhet gjithashtu se pas dënimit me vdekje Sokratit iu dha mundësia që të braktisë qelinë, por ai përsëri nuk pranoi duke deklaruar: se askush nuk është sipër ligjit! Ishte ky ligj që simbolizonte bashkimin shoqëror dhe me pranimin e të cilit Sokrati hodhi poshtë edhe akuzat e tjera që i dedikonin gjoja përçarjen shoqërore.

Kështu i vendosur që të mos i bëjë qejfin vetes me meditimin komfort dhe i vendosur që t'i bindet virtytit të brendshëm por edhe harmonisë shoqërore -që shprehet midis ligjit- Sokrati pranoi vendimin gjyqësor dhe morri kupën e helmit për të vdekur.

Me veprimtarinë e vet Sokrati fitoi edhe epitetet si baba i filozofisë, baba i shkencës etj. dhe u bë pikë ndarëse midis meditimit tradicional sofist nga meditimi filozofik dhe shkencor helen. Nuk ka dyshim që Sokrati ia vlen të përmendet edhe si humanisti i parë, me gjithë kuptimin që përmban fjala, dhe si një nga themeluesit e meditimit perëndimor (megjithëse Perëndimi u vonua rreth 1900 vjet qe t'i afrohet Sokratit, për të mos e arritur kurrë!).

Por siç u përmend, të gjitha këto vlera te Sokratit bota u vonua që t'i njohë. Klasicizmin helen do e zëvendësojë perandorizmi maqedonas dhe romak të cilat do i u lejnë radhën despotizmit kristian.

Gjithashtu as vet Sokrati nuk duket se kishte dëshirën që të mbahet mend. Kjo duket nga vet fakti që nuk shkroi asgjë por edhe nga fakti që nxënësi i tij Platon me gjithë admirimin e madh që kishte ndaj mësuesit (duke e vendosur emrin e tij në shumicën e veprave të veta) nuk e shfaq Sokratin në asnjë dialog si mbrojtës total të një ideje. Parimet sokratiane dalin nga përpilimi i dialogut dhe jo nga qëndrimi i paluhatshëm i Sokratit.
Gjithashtu besimet e Sokratit duken më tepër nga pyetjet sesa nga përgjigjet! Kështu në kundërshtim me shumë dijetarë apo filozofë të tjerë Sokrati nuk la asnjë doktrinë thjesht la pas tij një dëshirë themelore dhe një themel nga ku fillon çdo konkluzion i drejtë dhe çdo shkencë.
Ky themel mund të përmblidhet vetëm me një frazë: etje për dije të vërtetë! Dhe dije sipas Sokratit dhe Platonit është vetëm ajo që shpjegon ekzistenten kurse ajo që shpjegon mos-ekzitenten është injorancë, por që ta gjesh më të vërtet këtë dije duhet të fillosh nga injoranca. Dhe megjithëse një konkluzion i tillë mund të duket kontradiktor në të vërtet përbën vatrën e kërkimit shkencor, sepse shkenca duke shpjeguar ekzistenten gjen edhe atë që duket mos-ekzistente kurse duke kuptuar mos-ekiztenten arrin në ekzistenten.

Kjo etja për dije e Sokratit përbën edhe gjenezën e fjalës "filosofia" që do të thotë dashuri ndaj dijes!

Dhe me te vërtet Filozofia -sado e domosdoshme dhe e nevojshme për njeriun- i humbi gjurmët e veta për shekuj me radhe nën hijen e dogmatizmit!

Kështu njerëzit për shekuj me radhë për nder të Krishtit, Allahut etj. -apo "përfaqësuesve" të tyre në Tokë-
morën barrë të madhe mbi supe. Kryqe dhe minare pa mbarim u ndërtuan, luftëra pa mbarim u ndërmorën, u bënë vepra madhështore dhe gjëma poshtëruese... vetëm një pyetje e thjesht i mungoi njeriut: kush jam?

Por, Filozofia sokratiane nuk hodhi poshtë besimin e secilit, njeriu nuk do të jetë kurrë i gatshëm të hedhë poshtë besimin, thjesht i tha njeriut që kërkimin ta fillojë nga vetja... sepse çdo e vërtetë fillon nga vetja/njeriu. Pra nëse për nder te çdokujt bëtë gjithë ato mrekullira apo marrëzira... për nder të Sokratit bëni një gjë të lehtë dhe të thjeshtë: kërkoni dhe besoni veten!

Perëndimi u vonua rreth 1900 vjet që t'i afrohet Sokratit, për të mos e arritur kurrë!

Thenjet e Sokratit
Duhet të hahet për të jetuar, jo të jetohet për të ngrënë.
Kush do të lëvizë botën të lëvizë më parë vetveten.
Un e di që s´di.
Sak isha një njeri shumë i ndershëm për të jetuar dhe qenë politikan.
Këshilla ime për ty është të martohesh; nëse do të gjesh një grua të mirë, do të jesh i lumtur; nëse nuk do ta gjesh do të bëhesh një filozof.
Padija është zanafilla e të gjitha të këqiave.
Është më mirë të pësosh padrejtësi sesa të ushtrosh.
Kujtohu gjithnjë, se çdo gjë është kalimtare (e përkohëshme); atëherë nuk do të jesh tepër i gëzuar në lumturi dhe jo shumë i pikëlluar në fatkeqësi (vuajtje).
Kush beson, se është diçka, ka ndaluar, të bëhet diçka.
Ku s´ka me fjalosje, fillon dhuna.
Nuk është marre (kori), të mos dish asgjë, por, të mos duash të mësosh kurrgjë.
Jo sepse është e vështirë, nuk guxojmë, por sepse nuk guxojmë, është e vështirë.

Kishte qen ne ate kohe nje mbret dhe deshira e tij ishte qe te dinte shume gjera..(nga jemi ne,kush jemi ,ku do te shkojm mas vdekjes etj..) dhe kerkon nga ushtaret e ti qe ta kontaktonin me njeriun me te menqur te Greqis antike dhe me ne fund ushtaret ja sjellin Sokratesin dhe i thon Mbretin se ky eshte njeriu me i zgjuar qe e gjetem ne Athin. Dhe mbreti i thot Sokratesit tregom gjitheqka qe dini ju,Sokratesi i pergjigjet lartmadheri,Nuk eshte marre (kori),te mos dish asgje,por,te mos duash te mesosh kurrgje.Jo sepse eshte e veshtire,nuk guxojme,por sepse nuk guxojme, eshte e veshtir .Prandaj lartmadheri, une e di nje gje,qenuk di asgje.........