Isa Boletini

Isa Boletini

Isa Boletini (1864- 1916), atdhetar i shquar, strateg popullor, organizator e udhëheqës i lëvizjeve për çlirim e bashkim kombëtar, Hero i Popullit. Lindi në fshatin Boletin të Mitrovicës, në një familje me tradita patriotike. Në moshën 17 vjeçare mori pjesë si luftëtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në betejën e Slivovës (22 prill 1881) kundër forcave osmane. Përkrahu Haxhi Zekën dhe atdhetarët e tjerë në themelimin e Lidhjes Shqiptare të Pejës (1899-1900) dhe në qëndresën e saj kundër sunduesve osmanë dhe qarqeve shoviniste fqinjë.

Më 1901-1902 u vu në krye të qëndresës popullore në Kosovë kundër ndërhyrjeve të Serbisë, Malit të Zi, Rusisë e Austro-Hungarisë në Shqipëri. Për këtë arësye u thirr në Stamboll, ku u mbajt i izoluar deri më 1906. Isa Boletini përkrahu revolucionin xhonturk të vitit 1908, ishte një nga organizatorët e Kuvendit të Ferizajt (1908) që luajti rol të rëndësishëm në shpalljen e Kushtetutës. Iu kundërvu politikës reaksionare e antishqiptare të xhonturqve. U dallua si udhëheqës e organizator i kryengritjeve të mëdha popullore antiosmane të viteve 1910-1912. Udhëhoqi luftëtarët në betejat e zhvilluara me ushtrinë turke në zonat Shtimlje-Carralevë më 1910, mbështeti kryengritjen antiosmane të v. 1911, udhëhoqi forcat kryengritëse në zonën Drenicë-Mitrovicë dhe Podujevë-Prishtinë më 1912. Gjatë Luftës Ballkanike në tetor 1912, u vu në krye të çetave të armatosura vullnetare për mbrojtjen e trojeve shqiptare kundër pushtuesve serbë.

Në ditët e pavarësisë, në krye të përfaqësuesve të Kosovës, u ndodh përkrah Ismail Qemalit në Vlorë dhe mori pjesë aktive në organizimin e forcave të armatosura për mbrojtjen e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. Më 1913, si anëtar i delegacionit shqiptar, së bashku me Ismail Qemali shkoi në Londër, ku protestoi me forcë kundër vendimit të Fuqive të Mëdha për copëtimin e Shqipërisë. Më vonë Isa Boletini kaloi përsëri në Kosovë, ku organizoi qëndresën popullore kundër pushtuesve të rinj serbo-malazezë. Duke e kaluar jetën në luftë e përpjekje dhe me urtësinë e tij, fitoi autoritet të madh si udhëheqës popullor. Isa Boletini e lidhi jetën e tij e të familjes me fatin e atdheut, dashurinë e besnikërinë ndaj të cilit e shprehu me fjalët "Unë jam mirë kur asht mirë Shqipnia". Më 23 janar 1916 u vra pabesisht nga shovinistët malazezë në Podgoricë, së bashku me të bijtë Halili dhe Zahidi, nipërit Jonuzin dhe Haliti dhe tre luftëtarë të tjerë.

E QUAJT?N AMBASADORI I SHQIP?RIS? N? STAMBOLL


N? veri t? Mitrovic?s, disa or? rrug? larg qytetit shtrihet fshati Boletin, vend luft?rash e betejash, k?shtjell? e pa mposhtur, q? gjendet n? faqen e nj? shk?mbi t? madh p?rbri shpatit Sokolaj, me strategji tejet t? mir? p?r t?u p?rballur betejave t? ashpra gjat? gjith? koh?rave.
Nga kjo vat?r luft?tar?sh lind?n trima, q? kurdoher? dit?n t?i dalin zot vatr?s s? tyre e p?r t? vazhduar m? pastaj n? luft?ra dhe beteja n? Kosov? dhe trojet etnike shqiptare gjithandej.
Gjat? vitit 1830 shp?rthyen kryengritje t? m?dha n? t?r? Kosov?n. Vrasjet, vdekjet, djegjet dhe internimet q? pasuan nga ushtria turke me sadriazemin Mehmet Reshit Pash?n n? krye, shum? familje u detyruan t? braktisin trojet e tyre dhe t? marrin rrug?n drejt vendeve tjera m? t? qeta, nd?rsa burrat rrok?n arm?t dhe u ngjit?n maleve. Rrebesh i k?till? e preku edhe familjen e Adem Boletinit me gjasht? v?llez?rit e tij. Pas djegjes s? sht?pive dhe vrasjes s? pes? v?llez?rve, Ademi me familjet e tyre u strehuan n? Isniq, p?r t?u kthyer pas nja tre vjet?sh s?rish n? Boletin. M? 1875 u vra edhe Ademi, duke l?n? pas bijt?: Ahmetin kat?rmb?dhjet? vje?ar, Isan? tri vjet m? i ri, Muj?n dhe Halilin edhe nga dy?tri vjet m? t? ri se t? par?t.
Isa Boletini gjithmon? shquhej p? trim?ri dhe urt?si. Nuk ngurronte t? fliste e t? p?rzihej n? pun?t e t? m?dhenj?ve, sidomos ndihej ngusht? n? situata lufte e n? konflikte mes fisit t? tyre dhe pushtuesit.
K?shtu p?r her? t? par? e shohim n? radh?t e trimave me pushk? n? dor? m? 22 prill t? vitit 1881 rreth Prizrenit e Slivov?s, ku n? mesin e trimave ishin t? shumt? edhe nga Boletini. At? vit Isai kishte mbushur t? kat?rmb?dhjetat, prandaj e detyruan t? largohej nga flaka e luft?s, q? t? mos shuhej kjo familje e shquar, meq? ky ishte nd?r t? fundit q? kishte mbetur gjall?. Nga gjysma e dimrit t? vitit 1894 n? pusi nga gjak?sit u vra vllau i vet?m i Isait, Ahmeti tridhjet?etre vje?ar, p?r t? mbetur k?shtu n? krye t? familjes vet? Isai.
N? koh?n kur Isai sapo kishte z?n? t? qeveriste gjith? pun?t e sht?pis?, t? rritej e burr?rohej, n? gjith? vendin gjithnj? e m? shum? po ndihej ndikim i madh i rilind?sve dhe luft?tar?ve shqiptar duke propaganduar idet? p?rparimtare p?r ?lirimin e vendit dhe hapjen e shkollave shqipe.

P?rball? k?saj propagande t? rilindas?ve shqiptar, Haf?z Pasha filloi hapjen e medreseve p?r m?sim n? turqishte dhe nj?koh?sisht ftonte t? arratisurit q? t?i dor?zoheshin qeveris?, e cila pastaj do t?i gradonte me tituj t? lart? ushtarak. Shum? nga hajdut?t dhe kriminel?t iu p?rgjigj?n k?saj ftese. K?shtu sa vinte e ashp?rsohej gjendja mes forcave ?lirimtare dhe hordhive osmane, derisa n? maj t? vitit 1895 valiu i Shkupit urdh?roi bimbashin Mehmet Efendi Qyrdin t? sulmonte Hasan Ferrin n? Plav?, i cili kishte r?n? n? konflikt me zyrtar?t turq. N? qershorin e po atij viti Haf?z Pasha ia m?syen Kull?s s? Boletinit ta djeg e ta pushtoi. N? krye t? operacionit erdhi vet? valiu Mehmet Efendi Qyrdi, i cili u vra me pes? oficer? dhe shum? ushtar?. Gjat? gjith? betej?s n?na Ajshe, t? cil?n luft?tar?t e th?rrisnin gjyshja q?ndroi me nj? patllake n? dor? duke v?shtruar p?rgjat? murit t? oborrit se mos po i sillnin t? birin e vrar? e t? hidhej n? flak?n e luft?s p?r t?i marrur gjakun t? birit.
T? nes?rmen radh?t e nizam?ve ishin p?rforcuar edhe m?tej, nd?rkaq, p?rkund?r ndikimeve t? fshatar?ve p?rreth, forcat ?lirimtare n? krye me Isa Boletinin ishin dob?suar duksh?m, sidomos ndihej mungesa e municionit, ndaj vet? kryetrimi i nisi familjet ta braktisin kull?n, t? cil?s taborret turke ia vun? zjarrin.
Kur po ngjiteshin maleve gjyshja i thot? t? birit: ?Le t?i djegin biro, jan? vjetruem e kemi me i ba ma t? mira?. Ishte kjo nj? zem?r n?ne e cila edhe n? situata t? v?shtira dinte t? mbahej burr?risht, t?u jepte vullnet dhe shpres?. Pas dy vitesh sa q?ndroi n? Banj?, s?rish po kthehej n? Boletin p?r t? rind?rtuar kull?n, sht?pin? dhe nj? shkoll? p?r nx?n?sit e fshatrave p?rreth.
M? 1899 mblidhet Kuvendi i Pej?s p?r t? gjetur nj? rrug? shp?timi ku qe ngritur z?ri i gjith? p?rfaq?suesve t? ?do regjioni kund?r Haf?z Pash?s dhe ?do funksionari (udh?heq?si) tjet?r t? huaj p?r t?i d?buar nga Kosova, e vendet e tyre t? z?vend?soheshin me n?pun?s shqiptar. Sulltani u p?rgjegj me dhun?. N? ball? t? burrave q? e p?rfaq?sonin ?do regjion q?ndronte Haxhi Zeka?udh?heq?s politik i Lidhjes.

K?shtu po hynte shekulli XX me turbullira t? papara deri n? at? koh?. Sidomos ziente Mitrovica nga arm?t e t? dy pal?ve?ushtris? turke dhe patriot?ve shqiptar? t? udh?hequr nga Isa Boletini.
Vet? Isai ishte ai i cili e d?boi konsullin rus Moskofin nga Mitrovica p?r t? gjetur shp?tim m? pastaj n? Shkup.
Pas nj? s?r p?rpjekjesh t? Sulltanit q? Isai t? shkonte n? Stamboll n? nj? vizit? , n? jav?n e fundit t? n?ntorit t? vitit 1902 u nis i p?rcjellur nga gjith? populli gjer n? Mitrovic?, e p?r Shkup e p?rcuall?n gjith? paria. N? Stamboll u shoq?rua prej trimave t? armatosur: Halit Ahmet Suvag?rlla, Bislim Selim Radisheva dhe Ahmet Leskovci?kapter gjandarm?rie, i cili kishte dh?n? dor?heqje q? t?i ndodhej ?doher? pran? Isa Boletinit. Nd?r premtimet e shumta t? Port?s q? i siguronin popullit shqiptar gjat? vizit?s s? Isa Boletinit n? Stamboll ishte edhe ajo se nuk do t? vendosnin konsull n? Kosov?. Mir?po me vrasjen e Haxhi Zek?s, t? shtyr? nga shovenist?t e regjimit serbo?malazez? ishte vendosur edhe konsulli i carit. P?r k?t? arsye u formua Lidhja e re e Pej?s n? vitin 1903, e prir? nga vet? Isa Boletini, Shaban Gavazi i Bajgor?s dhe Bejto Selaci, t? cil?t vendos?n q? n? fillim t? marsit t? rrethohej Mitrovica dhe t? d?bohej konsulli i posaem?ruar i carit.
Gjat? q?ndrimit t? tij trevje?ar n? Stamboll, Isa Boletini p?rjetoi shum? peripeti. Vendosm?risht reagoi kund?r padrejt?sive e sulmeve mbi shqiptar?t dhe me t? drejt? qarqet e ndryshme zyrtare n? bot? nis?n t? flasin e shkruajn? p?r t? me t? madhe. Madje e quajt?n edhe ?Ambasadori i Shqip?ris? n? Stamboll?.
Me t? lajm?ruar telegrafikisht familjen dhe miqt? se po kthehej Isa Boletini nga Stambolli, n? t?r? regjionin krisi pushka e g?zimit. Shum? fshatar? dual?n ta prisnin n? qytet, e nja dyqind? sish shkuan n? Shkup.
M? se nj? muaj zgjat?n vizitat e miq?ve dhe t? farefisit, kur papritur i telegrafuan nga Stambolli q? t? nd?rhynte n? nd?rprerjen e nj? konflikti, p?r ?ka edhe e pranoi. Me t? vajtur n? Pej? e ndali pushk?n dhe k?rkoi t?i sqarohet ??shtja. Me t? kuptuar dredhit? e Xhavit Beut i dha t? kuptonte Stambollit se kurrsesi nuk mund t? ndahej nga populli e t? b?hej veg?l e tyre, sepse si? thoshte vet? Isai: ?jam njaj i vjetri?.

Q?NDROI FENIKS ND?R BETEJA


Me shpalljen e Hyrietit m? 1908, n? fush?n e Kosov?s filluan p?rgatitje t? m?dha t? shqiptar?ve p?r t? sulmuar forcat e pushtuesit otoman, t? cilat ishin mjaft t? m?dha n? num?r. K?shtu n? t? gjitha vendet e banuara me shqiptar?, si: Shkodra, Kosova, Manastiri e Janina filluan t? mbajn? mbledhje t? hapura kund?r regjimit sundues t? sulltanit, duke e shprehur diku?diku edhe me demonstrata. Epiqendra e komiteteve t? organizat?s s? k?saj l?vizjeje revolucionare -Selaniku, gjithnj? e m? shum? ndihej m? e fuqishme.
Autoritetet turke n? Mitrovic? s?rish u tubuan p?r t? organizuar nj? komplot kund?r Isa Boletinit. M? i ashpri ishte komandanti ushtarak Fevzi Beu, i cili tentoi q? ta p?rdor dinak?rin? e tij, por nuk u pranua nga t? tjer?t, dhe dy taborre me gjith? ushtrin? kufitare t? Mitrovic?s ia m?syen Boletinit.
Gjat? luftimeve plagoset edhe Isai n? krah, por krah me trimat tjer? q?ndron n? ball? t? luft?s derisa i mposht? gjith? ushtrin?, e cila at? nat? kishte zbrazur hiq m? pak se 1600 gjyle mbi Kull?n e Boletinit-si? d?shmojn? kronik?t e koh?s.
Q? nga prilli i 1909?t?s e gjer n? shpalljen e Luft?s Ballkanike, historia e popullit p?rshkohet p?rplot me luft?ra e kryengritje p?r liri dhe pavar?si, n? t? cilat n? ball? trimash u shqua kryetrimi Isa Boletini.
P?r t?i bashkuar dy nahijet, at? t? Pej?s dhe Gjakov?s u b? Bes?lidhja te Verrat e Lluk?s, ku p?r kryetar u em?rua Bali Aga i Gashit, i shtyr? n? mosh?, njeri i paansh?m n? pun?t komb?tare.
Dy luft?rat e rrepta n? Ka?anik dhe n? Carralev? i soll?n humbje t? m?dha ushris? xhonturke dhe Mahmut Shefqet Pash?s. Atje me trimat shqiptar udh?hiqte betej?n strategu Idriz Seferi, i cili m? se tri jav? q?ndroi n? ball? t? trimave n?p?r Gryk?n e Ka?anikut, e Isa Boletini theu forcat e armikut me vet?m dymij? trima q? i kishte n? Carralev?, pasi q? ndihmat q? i priste nga Peja, sipas bes?s s? lidhur n? Verrat e Lluk?s nuk i erdh?n. Nga gjith? k?to luftime, sipas disa t? dh?nave t? v?rtetuara, Mahmut Shefqet Pash?s i mbet?n t? vrar? hiq m? pak se dhjet? mij? ushtar? dhe n?nt?dhjet? oficer? t? lart?.

Me r?njen e Ka?anikut dhe Caralev?s ushtria turke vazhdoi masakrat e papara gjer at? koh? n? trojet shqiptare; vriste e digjte ?kado q? gjente p?rpara. Isa Boletini u detyrua ta l?shoi vendin, sipas nj? vendimi q? kishin dh?n? paria e kryengrit?sve n? stanet e Isniqit. Si vendbanim Isa Boletinit iu caktua Nikshiqi n? Malin e Zi, ku tok me t? u strehuan edhe prij?sit: Hasan Feri dhe Bajram Daklani. Nga Mal?sia e Shkodr?s Ded? Gjo Luli e Mehmet Shpendi me nj? num?r bukur t? madh t? popullit u vendos?n n? Podgoric? e Idriz Seferi dhe Hasan Hyseni i Budakov?s ishin t?rhequr n? Serbi.
Isa Boletini pas nj? kohe shkon n? Cetin?, prej nga fillon korrespondenc? me Aqif Pash? Elbasanin, i arratisur n? Bari t? Italis? dhe me Ismail Qemalin n? Nic? t? Franc?s.
N? nd?rkoh? Kral Nikolla filloi t? gatuaj nj? kula? p?r?arjeje mes patriot?ve shqiptar?, e q? k?t? dredhi t? tij e hetoi me koh? Isa Boletini, duke iu fal?nderuar p?r gjasht??shtat? muaj sa q?ndruan n? Mal t? Zi, dhe s?rish u kthye n? Boletin. Askush se besonte t? jet? kthyer trimi n? vendlindjen e tij, meq? pas tri vjet? rr?nimi t? kullave t? tij s?kishte ku t? vendosej. Filluan t? p?rhapeshin lajme t? ndryshme nga t? kat?r an?t se Isa Boletini do t? organizonte kryengritje n? Kosov?, jo do t?i dor?zohet autoriteteve pa kusht n? Kumanov? e gjith??ka tjet?r, me q?llim q? t? hutohej masa e gj?r? popullore, p?r t? mos m?suar t? v?rtet?n se kryetrimi kosovar s?rish ndodhej n? vatr?n e vet, ku ngriti nj? tend? p?r mysafir?t dhe nd?rtoi nj? sht?pi p?r familjen. M? von? e l?shoi shkoll?n p?r mysafir?t, q? d?shmon se Isa Boletinit ?do her? iu gjet?n miqt? dhe shok?t n? situata t? v?shtira p?r t?i q?ndruar pran? e p?r t? k?mbyer mendime rreth ??shtjes komb?tare dhe d?bimit t? sunduesit shekullor otoman.
Edhe n? Bes?lidhjen e Isniqit ishin mbledhur paria nga t? kat?r an?t e vendit. N? at? mbledhje vjen nga Shkupi edhe Bajram Curri. Brenda tri jav?sh u arrit? q?llimi t? organizohej nj? kryengritje e madhe me tri komanda t? hartuara n? Isniq: Bajram Curri e Hasan Prishtina udh?hiqnin me trimat e Pej?s e t? Gjakov?s, Isa Boletini dhe Xhemail Prishtina (Berisha) do t? mbronin Mitrovic?n dhe Fush?n e Kosov?s, nd?rkaq n? an?n e Gjilanit ishin Idriz Seferi dhe Hasan Hyseni.

Si ?do her? tjet?r edhe n? k?t? kryengritje q? e organizoi Isa Boletini gjen p?rkrahjen nga t? gjitha viset e banuara me shqiptar?, madje deri n? kufirin malazias-austriak-s?rb, n? rrethin?n e Tregut t? Ri (Novi Pazarit) dhe n? Peshter, t? cil?t i erdh?n n? ndihm? kryetrimit kosovar. K?shtu me nja dhjet?mij? burra hyri n? qytetin e Mitrovic?s ku edhe e ?liroi, e m? pastaj p?r t? marshuar drejt Vushtrris? e Prishtin?s. Pas ?lirimit t? Vushtrris? e priste detyr? tejet e v?shtir?, t? sulmonin forcat okupuese n? Prishtin?. Mbledhja e Prishtin?s ishte ajo q? e detyroi Stambollin q? t?i p?rgjigjet ultimatumit t? tyre, t? heqin parlamentin brenda 48 or?ve.
Kryengritja shqiptare sa vinte e merrte p?rmasa edhe m? t? m?dha. Pas ?lirimit t? gjith? k?tyre vendeve e qyteteve, forcat ?lirimtare u nis?n p?r Ferizaj, ku edhe nj? her? u aprovua ajo q? u k?rkua qysh n? Isniq: t? ?lirohej edhe Shkupi ? Kryeqyteti i Vilajetit t? Kosov?s, me q?llim q? t?i pritej rruga ushtris? turke p?r t? vazhduar m? tej aktivitetin e vet gjak?sor.
Isa Boletini u gjend krah p?r krah me patriot?t tjer? shqiptar?: Bajram Currin dhe Hasan Prishtin?n n? Shkup. Pok?shtu dit?n e lavdishme t? 28 n?ntorit t? vitit 1912 iu gjet pran? Ismail Qemalit dhe qeveris? s? tij t? posaformuar, derisa e shtyri ushtrin? turke t? ikte drejt derdhjes s? Semanit p?r n? Stamboll.
Me udh?heq?sit shqiptar Isai ishte edhe n? Lond?r, e poashtu tok me Ismail Qemalin filloi t? punoi edhe pas kthimit nga Londra, derisa nj? dit? u detyrua t? shkoj n? malet e Krasniqes p?r pushim, sepse ndihej fare keq nga ethet malarike. Isa Boletini ashtu i s?mur? iu ndihmoi trimave n? Durr?s t?u pritet hovi rebel?ve dhe oficer?ve gjonturq te Ura e Dajlanit.
Gjithmon?, kudo q? vente Isai e p?rcillnin luft?ra, derisa nj? dit? u shtri i s?mur? n? hotel ?Paruca? n? Shkod?r.
Isa Boletinin?strategun kosovar n? asnj? m?nyr? nuk e mashtruan as edhe dekoratat m? t? larta (rytbet?) t? qeveris?, as parat? e qifliqet e pafundme t? ofruara nga pashat? turq, e nj?koh?sisht edhe nga Esad Pash? Toptani, por nga nj? pabesi e madhe e konsullit francez Bikok q? ndodhej n? Shkod?r, tradh?tohet dhe i dor?zohet ambasad?s n? Cetin? t? Malit t? Zi. Prej k?tu d?rgohet n? Nikshiq ku q?ndron me shum? shok? dhe t? nipin Tafilin si t? internuar p?r nj? koh?, ku m? n? fund i p?rcuall?n (gjithmon? me roje t? armatosura) p?r n? Podgoric? m? 20 janar t? vitit 1916.
Pik?risht kur po i humbte froni Kral Nikoll?s, kur po i humbiste vatra e nderi e n? trojet e tij po shkilte k?mba e austriak?ve m? 23 janar t? vitit 1916 tradh?tisht e vran? gjandar?t mbi Ur?n e Ribnic?s n? Podgoric? Isan? dhe shtat? shok?t e tij q? e shoq?ronin. Por trimat edhe n? k?to momente dit?n ta thon? fjal?n e tyre prej luf?tari, e at? e than? me flak? pushke, duke vrar? poashtu tet? xhandar? e shum? t? tjer? i plagos?n. Ishte ky nj? shpagim heroik i tyre.