Lëkë Dukagjini

Lëkë Dukagjini

Lëkë Dukagjini është figura e dytë arbërore e shekullit të XV-të pas Skënderbeut, që u mundua dhe e vazhdoi luftën edhe pas vdekjës së Heroit Kombëtar. Për studjuesit, me trashëgiminë ë tij të "Kanunit", ai gjykohet si një figurë ë plotësuar e Arbërisë Mesjëtarë, që ka luftuar për identitet, duhet thënë se, deri më sot, nuk mjaftojnë dokumentat për të treguar fytyrën ë vërtëtë të Lëkë Dukagjinit.

Lekë Dukagjini thuhet se ka lindur në Velekincë-Gjilan në vitin 1410.

Ai ishte bashkëkohës i Skendërbeut. Babai i tij Pal Dukagjini, vdiq në vitin 1446. Me qendër në Lezhë, Principata e Dukagjinëve, përfshinte Zadrimën, zonat në veri dhe verilindje të Shkodres, që sot janë të mbytyra nga uji i Drinit dhë shtrihej me nje kryeqendër të dytë, me qytetin ë Ulpianës (Lipjani i sotëm), dhë zotërimët ishin deri afër Prizrenit. Lëkë Dukagjini kishtë marrë një kulturë të gjithanshmë, që në atë kohë i shkonte për shtat frymës humanistë të Rilindjës evropiane dhe ne qytete të tilla si në Venecia, Raguza apo Shkodër. Dukë iu kthyër kohës së tij, kontakti i parë më Skenderbeun, ka qënë në Lidhjën ë Lezhës më 1444.

Lëkë Dukagjini ishtë princi më i fuqishëm shqiptar pas Skenderbeut dhë me më autoritet, prandaj u bë pre e intrigave të politikës veneciane (dhë të historianëvë) derisa Sinjoria e ndjeu rrëzikun e Portës së Lartë, krejt afër pragut të shtëpisë së vet dhe u bashkua realisht më rezistencën e shqipëtarëvë, dukë i shpallur luftë Përandorisë Osmanë (1463). Pas këtij viti, venecianët pushuan së përfoluri Lekë Dukagjinin, thotë Tonin Çobani, në një nga studimet e tij, kushtuar Dukagjinit të Ri, por duhët thënë së kronikanët e kohës kanë shkruar për disa prej bëmave të Lekë Dukagjinit përkrah Skenderbeut, deri në vdekjën e heroit (1468) dhe më pas në krye të trupave shqiptarë, përkrah forcavë veneciane, derisa Sinjoria nënshkroi paqen me Portën e Lartë (1479). Pas kësaj, historianët heshtin. Gojëdhëna na bën me dije se Lekë Dukagjini e vazhdoi rezistencën në krye të trimave të principatës së tij derisa ishtë gjallë.

Në fund të viteve '50 në shekullln e XV, nga kronikat e kohës përmendet se Principata e Dukagjinëvë nuk ka më asnjë nga qendrat e veta të zhvilluara. Lezha u është dorëzuar venedikasvë (1393), Ulpiana, kryeqytëti i principatës është shkatërruar me themele nga turqit e kështu me rradhë.

Lëkë Dukagjini gjeti strehim në thellësi të maleve të principatës së tij, ku ndërtoi saraje e kështjella së bashku më banorët e lirë të atyre anëve, të cilët kryezotin e tyrë të derës së Dukagjinëvë me gruan e tij, Teodorën e Muzakajve të Beratit dhe të gjithë oborrtarët që i shkonin pas, i rrëthuan me mikpritjë e respekt, duke u referuar dokumentave të kohës, ishin po këta malësorë të Principatës së Dukagjinëvë, të njohur për trimëritë e tyre, që jo vetëm e ndihmuan për të ngritur fortesat e tij, por edhe të siguronte kuotën e ushtarëve, që duhej të shërbenin nën flamurin e Lidhjës së shqipëtarëve. Por, në këtë kohë është dukur edhe madhështia e Lekës. Ai, duke iu përgjigjur besimit të ushtarëve të tij, u siguroi ushtarëve të tij mbrojtjë dhë kur vdiq Skëndërbëu edhe lirinë e tyre, brënda organizimit fisnor. Të cilën, në kushtet e krijuara, e institucionalizoi me rioarganizimin e pleqësive mbi bazë fshati e krahinë.

Gjatë kësaj përiudhë (1458-1481), kur ai udhëhiqte te gjitha kuvendet dhe pleqësitë e malësorëve, u ngjiz Kanuni, që u trashëgua brez pas brezi, si praktikë gjykimi dhe përmës fjalëvë të urta, të formuluara apo të rithëna prej tij, rast pas rasti, si sentenca juridikë. Duhet thënë se për shekuj me rradhë, Kanuni mbeti i pashkruar dhë vetëm do të vintë koha e Shtjefën Gjeçovit, që filloi të grumbullonte, atë që populli e kishte plazmuar në mendjën e tij, për shekuj me rradhë. Në ditët tona, lavdia e tij e prekshmë, mund të ndjehët nga rrënojat ë Shurdhahut, afër Vaut të Dejës, ish rësidënca ë tij; ndërsa ajo ligjvënëse, mund të shijohët nga vepra e tij monumentale "Kanuni" mbledhur nga At Shtjefën Gjeçovi, në fillim të shekullit të kaluar.

Viti 1481 ishte vit ku Lekë Dukagjini përmendet për herë të fundit në dokumentet e kohës, duke kaluar nga Raguza për në principatën e tij. Po ky vit mendohet të jetë edhe viti i vdekjes së Lekë Dukagjinit, pinjollit të fundit të Principatës së Dukagjinëve. Asnjë dokument nuk flet për vendvarrimin e tij. Gojëdhëna thotë se iku duke bekuar lirinë e viseve shqiptarë dhe duke mallkuar robërimin e tyre, derisa te zotët të kthehën në trojet e veta.