Atomi

Atomi

Daltoni e percaktoi atomin si nje therrmije te pandashme, e permendur kjo qysh ne Greqine e Lashte nga Demokriti i cili me termin atom.( a-jo, tomos-ndare).Ne shek fund te shek XIX dhe ne fillim te shek XX nisin te beheshin kerkime per te zbuluar se ka grimca me te vogla se atomet. Tomsoni zbuloi se pranine e elekroneve ne atom duke percaktuar edhe ngarekes e tyre q e=-1.6*10-19 C , si dhe percaktoi rrezen e atomit r =10-10. Sipas Tomsonit elekronet zene te gjithe hapesiren e atomit.
Radherfordi duke u nisur nga fakti se atomi eshte elekroasnjanes zhvilloi eksperimentin me therrmija alfa , per te zbuluar vendin ku ndodheshin ngarkesat pozitive. Radherfordi zbuloi se atomi ka ne qender berthamen me ngarkese pozitive dhe elekronet levizin ne orbita rrethore te mbylluara. Por Radherfordi gaboi ne percaktim qe i beri Atomit si nje therrmije e paqenderueshme.
Bori dha modelin e atomit qe njihet edhe sot ku ne qender eshte berthama dhe elekronet vertiten rreth tij ne orbita rrethore.
Bori formuloi edhe 2 postulate:1-Elekroni rrezaton energji vetem ne rastin kur ai leviz nga orbita me energji me te madhe ne orbiten me energji me te vogel 2- Momenti i impulsit eshte i kunatizuar, njekoheshisht te kuantizuar jane edhe rrezja edhe shpejtesia e elekronit.

Te rikthehemi tek struktuara e atomit. Pra Bori zbuloi se atomi perbehej nga tri lloj grimcash, prontonet , neutronet dhe protonet

Bërthama – Është një grimcë komplekse dhe në të gjenden dy grimca sublimentare: protoni – si grimcë me ngarkesë elektrike pozitive dhe neutroni – si grimcë elektroneutrale. Bërthama është përafërsisht nja 10.000 herë më e vogël se vetë atomi. Diametri i atomit është përafërsisht 10-10m (disa të dhjeta pjesë të nanometrit), ndërsa diametri i bërthamës është përafërsisht 10-14m, ose 10-3nm. Pra, pjesa më e madhe e hapësirës së atomit është “e zbrazur”.


Protoni – (greq. protos – i pari) – është grimcë elektropozitive, ngarkesa elektrike pozitive e të cilit është 1,6020 × 1519c (kulona), ndërsa masa e protonit praktikisht është aq sa edhe masa e atomit të hidrogjenit. protonin shkurtimisht e shënojmë me shenjën p. Numrin e përgjithshëm të protoneve në bërthamën e një atomi e shënojmë me z. Ky numër njëherit paraqet edhe numrin rendor të elementit në sistemin periodik të elementeve.

Neutroni – është grimcë elektroneutrale, dhe sipas kësaj vetie e ka marrë emrin. Masa e tij praktikisht, është e barabartë me masën e protonit. Neutronin e ka zbuluar shkencëtari anglez Çedviku (J.Chadwick) në vitin 1932. këtë grimcë e shënojmë me shenjën n. Numrin e përgjithshëm të neutroneve në bërthamë e shënojmë me N.
Shuma e numrit të protoneve dhe të neutroneve në bërthamë (nukleus) quhet numri i masës dhe shënohet me Am (Am = Z+N). Protonet dhe neutronet shpeshherë quhen me një emër të përbashkët edhe neuklone.

Mbështjellësi elektronik – Është pjesa më e madhe e atomit në të cilin janë të vendosura elektronet. Ajo është e përbërë prej shtresave elektronike që sot janë të njohura shtatë shtresa, të cilat i shënojmë me shkronja të alfabetit, ato janë: K,L,M,N,O,P,Q. Në këto shtresa janë të vendosura elektronet, numri i përgjithshëm (i mundshëm) i vendosjes së elektroneve është 280 c-, të cilat gjenden në lëvizje të përhershme rreth bërthamës dhe njëkohësisht rreth boshtit të vet.

Elektroni – Është grimcë e elektrizuar negativisht, ngarkesa elektrike e të cilit është e barabartë me ngarkesën elektrike të protonit, por me shenjë të kundërt (1,6020 × 10-19C) . Numri i elektroneve në atom është i barabartë me numrin e protoneve. Prandaj, atomi si tërësi është thërmi elektroneutrale. Masa e elektronit është afër 1836 herë më e vogël se masa e protonit, respektivisht se masa e atomit të hidrogjenit. Masa absolute e elektronit është 9,109 × 10-21kg, ose 5,4 × 10-4 d. Diametri i elektronit është përafërsisht 5,64 ×10-15m. Shenja për elektronin është e.