Projekti Fjalori/Matematikë

Projekti Fjalori/Matematikë


A

* Absolute
1. ...
2. Vlera absolute

* Aksioma
1. Aksioma e Arkimedit - Për çdo dy numra natyralë a,b ku a<b, ekziston numri natyral n i tillë që a herë n më e madhe se b
2. Aksioma e Cantorit

* Algjebra
1. ...
2. Algjebra e gjykimeve - Saktësia e gjykimit të përftuar varet vetëm prej saktësisë së gjykimeve që atë e formojnë. Pikërisht kjo varësi shqyrtohet në algjebrën e gjykimeve, meqë asaj nuk i interesojnë përmbajtjet e gjykimeve të formuara, por vetëm vlera e saktësisë së tyre. [2]

* Algoritmi
1. Algoritmi i Gaussit
* Argumenti
1. ...

* Asociacioni
1. ...
2. Ligji asociativ

B

* Barazia
1. ...
* Bashkësitë
1. ...
2. Bashkësia në matematikë - Bashkësinë e përbëjnë një sërë objektesh me veti të përbashkëta. Bashkësitë emërtohen me germa të mëdha të alfabetit A, B, C, . . . , X, Y, . . . , [2]
3. Bashkësia matematikore - Bashkësi matematikore quhen ato bashkësi që kanë objekte matematikore. [2]
4. Bashkësia numerike - Bashkësi numerike quhen bashkësitë që kanë për objekte (elemente) numra të ndryshëm. [2]
1. Bashkësia e numrave natyral shih Numrat natyral.
5. Bashkësia e zbrazët - Bashkësi e zbrazët (vakante) quhet ajo bashkësi që nuk e përmban asnjë element. [2]
6. Bashkësia \textstyle {A} është bashkësi e pafundme, nëse ndonjë nënbashkësi e vërtetë e saj \textstyle {A} , është ekuipotente me \textstyle {A} , pra : nëse \textstyle {A_1 \subset A \land A_1 \thicksim A } , bashkësia \textstyle {A} është e pafundme.[3]
7. Bashkësitë që janë ekuipotente me bashkësinë e numrave natyralë quhen bashkësi të numërueshme.[3]
8. Dy bashkësi \textstyle {A}, \textstyle {B} janë të barabarta atëherë dhe vetëm atëherë, kur \textstyle {A \subseteq B} dhe \textstyle {B \subseteq A}.[3]
9. Bashkësia \textstyle {A} quhet nënbashkësi e bashkësisë \textstyle {B}, nëse çdo element i bashkësisë \textstyle {A} është njëherit element edhe i bashkësisë \textstyle {B}.[3]
10. Bashkësia e pjesëve të bashkësisë \textstyle {A} quhet bashkësia e të gjitha nënbashkësive të bashkësisë \textstyle {A}.[3]
* Boshti
1. ...
2. Boshti numerik

C

* Caktimi -
1. Caktimi me përshkrim A{x...}.- Në matematikë bashkësië caktohen në dy mënyra:(2) me përshkrimin e vetive karakteristike të elementeve: A={x|F(x)}. [2]
2. Caktimi me numërim A {a1,... . Në matematikë bashkësië caktohen në dy mënyra:(1) me numërimin e të gjitha elementeve A {a1, a2, a3, . . . , an} . [2]
* cilindri - element(objekt)
* cosinus - funksion trigonometrik
* cosin - shkurtesë
* ctg - shkurtesë
* const - c - njëtrajtësisht, konstant

D

* Derivati -
* Determinata ose Përcaktori ose |A|
* Diferenca - ndryshimi, pa. Shiko Bashkësitë
1. Diferenca e bashkësive \textstyle {A}, \textstyle {B} quhet bashkësia e elementeue të bashkësisë \textstyle {A} që nuk janë në bashkësinë \textstyle {B}[3]
* Disjunksioni - gjykim i përbërë.
1. Kur gjykimi përbërë formohet prej dy gjykimeve çfarëdo me ndihëmen e lidhëzës „ose" thuhet se ajo lidhëz përcakton veprimin logjik që quhet disjunkston. [2]
2. Disjunksioni inkluziv i dy gjykimeve \textstyle { p} , \textstyle { q} quhet gjykimi \textstyle {p \vee q} (lexo : p ose q ), i cili është i saktë kur është i saktë së paku njëri nga gjykimet \textstyle { p} , \textstyle { q}.[3]
3. Disjunksioni ekskluzi i dy gjykimeve \textstyle {p} , \textstyle {q} quhet gjykimi \textstyle {p \veebar q} (lexo : ose p ose q) i cili është i saktë kur është i saktë vetëm njëri nga gjykimet \textstyle { p} , \textstyle { q} .[3]
* Distributiviteti - ligji distributiv
* Drejtëza -
* Dyshja e renditur - bashkësia {a,{a,b}). Shiko Bashkësitë

E

* Elipsoidi -
* Elementi
1. Elementi neutral - Ekuivalenca e gjykimeve \textstyle {p}, \textstyle {q} quhet gjykimi \textstyle {p \Leftrightarrow q} (lexo : p ekuivalent q), i cili është i saktë kur të dy gjykimet \textstyle {p}, \textstyle {q} janë të sakta ose janë jo të sakta.[3]
2. Elementi invers - shiko element neutral
3. Elementet e bashkësive - Objektet që e përbëjnë bashkësinë quhen elemente. Elementet e bashkësive emërtohen me germa të vogla të alfabetit p.sh.: a, b, c, . . . , x, y, . . . , . [2]
* Ekstremiteti - skaji, kufiri.
* Ekuivalenca (<=>)
1. - gjykim i përbërë. Shiko Logjika Matematikore
2. Ekuivalenca e gjykimeve \textstyle {p}, \textstyle {q} quhet gjykimi \textstyle {p \Leftrightarrow q} (lexo : p ekuivalent q), i cili është i saktë kur të dy gjykimet \textstyle {p}, \textstyle {q} janë të sakta ose janë jo të sakta.[3]
3. Relacion binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} quhet relacion i ekuivalencës, nëse është refleksiv, simetrik dhe transitiv.[3]

F

* Faktori
* Formula -
1. Formula matematikore - Çdo lidhje e dy shprehjeve matematike të llojit të njëjtë me relacione quhet formulë matematike. [2]
2. Formula gjykimesh - Kur gjykimet e përbëra shprehen nëpërmjet operacioneve logjike si p.sh.:p, pVq, p^q, pVq, p=>q, p<=q, p<=>q , etj. quhen formula gjykimesh. [2]
* Forma -
1. Forma - caktimi i shkrimit të një shprehje
2. Forma algjebrike e numrave kompleks
3. Forma eksponenciale e numrave kompleks
4. Forma trigonometrike e numrave kompleks
5. Formula e Cramerit
* Fuqia
* Fuqizimi
* Fusha - Trup në të cilin shumëzimi është komutativ

G

* Gabimi absolut
* Gabimi
* Grupi -
1. Semigrupi \textstyle {(A, \circ)} që ka elementin neutral quhet grup, nëse për secilin element \textstyle {a \in A} ekziston elementi invers \textstyle {a^{-1} \in A} .[3]
2. Grupi i fundëm abelian quhet grup ciklik nëse ekziston ndonjë elemetit \textstyle {a \in A} , i tillë që me përsëritjen e veprimit \textstyle { \circ} në \textstyle {a} riprodhohen të gjitha elementet e bashkësisë \textstyle {A} .[3]
* Grupoidi
1. Bashkësia jo e zbrazët \textstyle {A} në të cilën është i përkufizuar veprimi binar \textstyle {\circ} quhet grupoid lidhur me atë veprim dhe shënohet me \textstyle {(A, \circ)}.[3]

Gj

* Gjeometria
* Gjatësia
* Gjykimi - Në logjikën matematike merret për koncept themelor i cili në aspektin e saktësisë (vërtetësisë) i nënshtrohet ligjit të përjashtimit të së tretës dhe ka vetëm njërën prej dy vlerave : është i saktë ose jo i saktë. [2]
1. Gjykimet matematike - si p, q, r, . . . quhen gjykime fillestare ose themelore. [2]
2. Gjykimi i përbërë - Kur në gjykime themelore p, q, r, . . . veprojmë me veprime themelore logjike s p.sh.: V, ^, V, =>, <=> (lexo: ose; dhe; ose...ose; nëse...atëherë, atëherë dhe vetëm atëherë) marrim gjykime të përbëra. [2]
3. Gjykimet ekuivalente - Gjykime që kanë një vlerë të njëjtë të saktësisë. [2]

H

* Hiperboloidi -
* Homomorfizmi i grupeve

I

* Idempotenca
1. Idempotenca e disjunksionit - Ligji i idempotencës për disjunksionin shprehet me : pVq<=>p.[2]
2. Idempotenca e konjuksionit - Ligji i idempotencës për konjuksionin shprehet me : p^q<=>p. [2]
* Implikacioni gjykim i përbërë. Shiko Logjika Matematikore
1. Implikacioni - Kur gjykimi i përbërë formohet prej dy gjykimeve tjera me ndihmën e lidhëzës "nëse . . . , atëherë . . .", thuhet se ajo lidhëz e përcakton veprimin logjik që quhet implikacion. [2]
2. Implikacioni i dy gjykimeve \textstyle { p} , \textstyle { q} quhet gjykimi \textstyle { p \Rightarrow q } (lexo : nëse p, atëherë q ose nga p rrjedh q ose p implikon q), i cili është jo i saktë kur \textstyle { p} është i saktë e \textstyle { q} jo i saktë.[3]
3. Implikacioni i dyfisht - Ekuivalenca si implikacion i dyfisht shrehet : (p<=>q)(p=>q)^(q=>p). [2]
* Induksioni - Metoda e induksionit
* Inekuacioni - p.sh.: |2x-7|>3
* Intepretimi -
* Interseksioni - prerja e bashkësive. Bashkësitë
* Intervali numerik - p.sh.: X={x|-2 * Izomorfizmi i grupeve

K

* Karl Fridriech Gauss (1777-1855) - sipas tij është emëruar plani i numrave kompleks
* Këndi
* Këndmatësi
* Kolineariteti
* Kombinatorika
* Kompasi - shiko Këndmatësi
* Komplanariteti -
* Komutativiteti - ligji komutativ
* Koni - element(objekt)
* Konjuksioni gjykim i përbër. Shiko Logjika Matematikore
1. Konjuksioni i dy gjykimeve \textstyle { p}, \textstyle { q} quhet gjykimi \textstyle {p \land q} (lexo : p dhe q),i cili është i saktë kur janë të sakta të dy gjykimet \textstyle { p}, \textstyle { q}.[3]
* Koordinatat e vektorit
* Kotangjenti - funksion trigonometrik
* Kuadrati
* Kuantifikatorët - Shiko Logjika Matematikore
* Kubi - element(objekt)
* Kvadrati

L

* Lakorja - L - bashkësia pikave të përbashkëta të dy Sipërfaqeve apo sistemi me dy ekuacione lineare
* Largësia
* Leopold Kronecker (1823-1891), gjerman - sipas tij është emërtuar simboli për matrica
* Logjika Matematikore
* Logjika

M

* Matematika
1. Matematika diskrete
* Matrica
1. Matrica (Rangu) - Rangu i Matricës
2. Matrica diagonale
3. Matrica drejtkëndore
4. Matrica e adjunguar
5. Matrica inverse
6. Matrica katrore
7. Matrica rregullare
8. Matrica simetrike
9. Matrica singulare
10. Matrica skalare
11. Matricat e posaçme
12. Matricat ekuivalente
13. Matricat rendore
* mbi - relacion
* Mbledhja
1. Mbledhja e vektorëve
* Moduli - mod
* Mono

N

* Napa -
* Negcioni - (Mohimi) veprimi më i thjeshtë te Logjika Matematikore
1. Negacioni i gjykimit \textstyle { p} quhet gjykimi \textstyle {\lnot p} (lexo : jo p ose nuk është p) i cili është i saktë, respektivisht jo i saktë kur gjykimi \textstyle { p} është jo i saktë, respektivisht i saktë.[3]
* nën - relacion
* Nils Henrik Abel (1802-1829), sipas tij është emërtuer grupi komutativ
* Njehsimi -
* Numrat aproksimativë - numra të përafërt
* Numrat e plotë - (Bashkësia e numrave të plotë)
* Numrat kompleks - Çdo dyshe e renditur (x,y) e numrave realë x dhe y dhe shënohet z=(x,y)
* Numrat natyral - (Bashkësia e numrave natyralë)
* Numratorja
* Numri çift - numri natyral që plotëpjestohet me 2
* Numri prim - numri natyral më i madh se 1 që plotëpjestohet me vetveten dhe me numrin 1. Numri natyral më i madh se 1 që nuk është prim, quhet numër i përbërë.
* Numri tek - numri natyral që nuk është numër çift
* Numri

O

* Origjina - O -

P

* Paraboloidi -
* Paralelja
* Paralelopipedi
* Parametri
* Pasqyrimi - Pasqyrimet apo Funksionet janë reacione binare që kanë disa veti të caktuara
1. Relacioni \textstyle {\rho} ndërmjet dy bashkësive \textstyle {A}, \textstyle {B} quhet pasqyrim (rifigurim, relacion funksional, funksion) i bashkësisë \textstyle {A} në bashkësinë \textstyle {B}, nëse ka këtë veti: \textstyle { ( \forall x \in A ) ( \exists ! y \in B ) ( x,y ) \in \rho }[3]
* Përcaktorët
* Pika -
* Pikëprerja
* Pjesa
1. Bashkësia e pjesëve të bashkësisë \textstyle {A} quhet bashkësia e të gjitha nënbashkësive të bashkësisë \textstyle {A}.[3]
* Pjesëtimi
* Pjesëtimi i vektorëve
* Plani i Gaussit ose Plani kompleks C
* Plani
* Plusi
* Polinomi
* Pozita -
* Prerja
1. Prerja e bashtkësive \textstyle {A}, \textstyle {B} quhet bashkësia e të gjitha e1ementeve të përbashkëta të bashkëswe \textstyle {A}, \textstyle {B}.[3]
* Prodhimi kartezien i bashkësive - bashkësia e dysheve të renditura
1. Prodhimi kartezian i bashkësive \textstyle {A}, \textstyle {B} quhet bashkësia e dysheve të renditura \textstyle {(a, b)} me vetinë \textstyle {a {\in} A}, \textstyle {b \in B}[3]
* Prodhimi skalar i vektorëve
* Prodhimi vektorial i vektorëve
* Prodhimi
* Projeksioni i vektorëve

R

* Relacioni - raportet, lidhëshmërit, mardhënjet ndërmjet elementeve të bashkësis apo bashkësive
1. Në bashkësinë jo të zbrazët \textstyle {A} është përkufizuar relacioni binar \textstyle {\rho} në qoftë se për çdo dy elemente \textstyle {a, b \in A} është përcaktuar njëra nga vetitë : (1) \textstyle {a \rho b} ose (2) \textstyle {a \overline {\rho} b} (lexo : a nuk është në relacion rho me b).[3]
1. Relacion binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} quhet relacion i ekuivalencës, nëse është refleksiv, simetrik dhe transitiv.[3]
2. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} quhet relacion i renditjes, nëse është refleksiv, antisimetrik dhe transitiv.[3]
3. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion refleksiv, nëse secili element i \textstyle {A}-së është në relacionin \textstyle {\rho} me vetvetën.[3]
4. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} quhet relacion rigoroz i renditjes, nëse është irefleksiv, antisimetrik dhe transitiv.[3]
5. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion simetrik, nëse nga raporti \textstyle {a \rho b} rrjedh \textstyle {b \rho a}.[3]
6. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion transitiv, nëse nga raportet \textstyle {a \rho b}, \textstyle {b \rho c}rrjedh \textstyle {a \rho c}.[3]
* Renditja
1. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} quhet relacion i renditjes, nëse është refleksiv, antisimetrik dhe transitiv.[3]
* Refleksivi
1. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion refleksiv, nëse secili element i \textstyle {A}-së është në relacionin \textstyle {\rho} me vetvetën.[3]

Rr

* Rregulli
* Rrethi
* Rrënja
* Rrjeta
* Rruga e Eulerit
* Rrumbullakësimi i numrit

S

* Segmenti -
* Semi
1. semigrup - Grupoidi \textstyle {(A, \circ)} quhet semigrup (monogrup) nëse veprimi binar është asociativ.[3]
* Sfera -
* Simboli
1. Simboli i Kroneckerit
* Simetria
1. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion simetrik, nëse nga raporti \textstyle {a \rho b} rrjedh \textstyle {b \rho a}.[3]
* sinus- funksion trigonometrik
1. sin - shkurtesë
* sipër - relacion
* Sipërfaqja - S - bashkësia e të gjitha pikave M(x,y,z) apo shprehja geometrike e ekuacionit me tri të panjohura
* Sistemi
1. Sistemi koordinativ
1. Sistemi koordinativ polaro-cilindrik
2. Sistemi koordinativ sferik

Sh

* Shumëzimi
* Shumëzimi i vektorëve

T

* Tabela
1. Tabela e operatorve
1. Tabela e operatorve logjikë
2. Tabela e shumëzimit
* Tangjentja- funksion trigonometrik
1. Tangens- funksion trigonometrik
* Teorema
1. Teorema e kosinusit
2. Teorema e Kronecker-Capellit
3. Teorema e Pitagorës
4. Teorema Zaimi-Marku
5. Teoria e gjasës
6. Teoria e grupeve
7. Teoria e masës
8. Teoria e numrave
* tg - shkurtesë
* Topologji
* Trajektorja
* transitiv
1. Relacioni binar \textstyle {\rho} në \textstyle {A} është relacion transitiv, nëse nga raportet \textstyle {a \rho b}, \textstyle {b \rho c}rrjedh \textstyle {a \rho c}.[3]
* Transportimi
1. Transportimi i Matricës
* Trekëndëshi
1. Trekëndësh këndrejt
* Trigonometria
* Trupi - lloj i unazës që nuk përmbanë elementin 0 dhe ...

Th

* Thyesa
* Thyesa periodike

U

* Unaza - struktur në matematikë. U. bashkësia për të cilë vlenë mbledhja dhe shumëzimi nëse ...
* Unioni
1. Unioni i bashkësive \textstyle {A}, \textstyle {B} quhet bashkësia që përmban elementet që janë në bashkësinë \textstyle {A} ose në bashkësinë \textstyle {B}.[3]

V

* Vargu -
* Vektori - Segmenti AB skajet e së cilës merren si Dyshja e renditur (A,B) të pikave A dhe B quhet segment i orijentuar
* Veprimet
1. Në bashkësinë jo të zbrazët \textstyle {A} çdo pasqyrim i trajtës \textstyle {f:A^2 \to A} quhet veprim (operacion) binar.[3]
1. Veprimi binar \textstyle {\circ} në bashkësinë \textstyle {A} quhet komutativ, nëse vlen : \textstyle {(\forall a, b \in A) a \circ b = b \circ a}[3]
2. Në bashkësinë \textstyle {A} janë të përkufizuara dy veprime binare \textstyle {\circ} dhe \textstyle {\ast} . Veprimi \textstyle {\circ} është distributiv ndaj veprimit \textstyle {\ast} , nëse vlen : \textstyle {(\forall a, b, c \in A) a \circ (b \ast c ) = (a \circ b) \ast (a \circ c) }[3]
3. Veprimi binar \textstyle {\circ} në bashkësinë \textstyle {A} quhet komutativ, nëse vlen : \textstyle {(\forall a, b \in A) a \circ b = b \circ a}[3]
2. Veprimet lineare
* Vërtetimi

Z

* Zbritja
* Zbritja e vektorëve