Sizmologët : Në pranverë ose verë priten tërmete të fuqishme në Ballkan(Kosov)

Slavica Radovanoviç, drejtoreshë e Institutit Sizmologjik të Republikës së Serbisë, na befasoi dje kur u citua të ketë thënë për mediat e vendit të saj, se rajoni i brigjeve të detit Adriatik, Kosova, Bullgaria dhe Rumania, rrezikohen të goditen nga tërmete serioze për një të ardhme që, sipas saj, mund të ishte “në disa vite” ose edhe “ndoshta këtë pranverë ose verë”. Slavica Radovanoviç u citua nga dy gazetat serbe, “Blic” dhe “Politika”.

Seria e dridhjeve të tokës në botë, pas Haitit dhe Kilit, pardje ka vazhduar me Filipinet, Kirgizinë dhe Turqinë, që të tre të intensitetit mesatar. Slavica Radovanoviç, drejtoreshë e Entit Sizmik të Serbisë, sqaroi për “Blicin”, se tërmete të tilla kanë tërhequr vërejtjen e publikut vetëm pas goditjes së fuqishme në Kili, i cili mori mbi 700 jetë. Sipas saj, rajoni i Ballkanit nuk bën pjesë në vise me aktivitet të lartë sizmik, por edhe këtu në disa vite të ardhshme mund të priten tërmete më të fuqishme. “Në prapashpinë të Adriatikut, nga Mali i Zi e deri në Rjekë të Kroacisë mund të ndodhin tërmete edhe mbi gjashtë ballë të rihterit. Meqë tërmete të tilla nuk ka pasur një kohë mjaft të gjatë, serinë e tërmeteve më të lehta në këtë zonë mund ta kuptojmë si paralajmërim i tërmeteve më të fuqishme të ardhshme. Ata do të mund të ndodhnin në disa vite të ardhshme. Dëshirojmë që kjo të mos ishte një mënyrë paralajmëruese e grumbullimit të lëkundjeve sizmike të tërmeteve të dobët”, saktëson ajo. Radovanoviç përkujton se në Kosovë në vitin 2002, në Gjilan, qe shënuar tërmeti me fuqi 5.3 ballë të rihterit, ndërsa vitin e kaluar në Dibër të Shqipërisë tërmeti kishte fuqinë prej 5.7 ballë të rihterit. “Në bazë të renditjes sizmike gjatë një viti të fundit, shihet se në zonën e Pejës dhe në pjesën veriore të Rrafshit të Dukagjinit po akumulohet energjia sizmike, e cila do të mund të lirohej gjatë disa viteve të ardhshme, e ndoshta edhe këtë pranverë a verë”, thotë ajo dhe shton se tërmete të fuqishme mund të priten edhe në Bullgari e Rumani.

Ajo tha se rajoni i Ballkanit nuk është ndër zonat më aktive tektonike, por këtu në vitet e ardhshme mund të pritet një prej tërmeteve të fuqishëm. Në shpjegimet e Radovanoviçit kujtohet se zona më kritike qëndron jashtë nga rrethina e bregdetit Adriatik dhe Malit të Zi për të Rijeka në Kroaci, zona rreth Kosovës veriore. Radovanoviç tha se rritja e tërmeteve të vogla deri në katër gradë të shkallës rihter në vitin e kaluar ishin pritur së bashku në pjesë të Ballkanit të bregdetit Adriatik, pas tërmetit shkatërrues që goditi zonën rreth qytetit L’Aquila në Itali.

Slavica Radovanoviç shpjegon se tërmetet në Kirgistan dhe Turqi ishin vazhdim i aktivitetit sizmik të zakonshëm që është duke u zhvilluar në rajonet Alpine Himalajane. Kjo zonë përfshin zonën e Himalajeve, Indonezinë, për të vazhduar përmes Azisë Qendrore dhe Turqisë në Ballkan, Gadishullit Apenin dhe Gadishullit Pirenej.

"Në këtë zonë të madhe ka aktivitet të lartë sizmik në Indonezi, pastaj në Himalajet dhe në Turqi dhe Greqi, pas së cilës ulet aktiviteti sizmik", thotë Radovanoviç. Ajo shtoi se aktiviteti kryesor sizmik në Turqi nuk zhvillohet në zona turistike. Sa për Greqinë, në të kaluarën ka pësuar një tërmet shumë të fortë, por për shkak të ndërtimeve të gurta, nuk u shënuan viktima të mëdha. Radovanoviç tha se aktiviteti i madh sizmik botëror ende është duke u zhvilluar në Amerikën Latine.

Ndërkohë, Branko Dragiçeviç, shef i Sizmologjisë në Institutin e drejtoreshës Radovanoviç, thotë se tërmeteve të tilla që janë regjistruar në Filipine, Kirgistan dhe Turqi, llogaritet që në çdo tridhjetë sekonda diku mbi planet ndodh tërmet.

Tërmeti shkatërrues i 27 shkurtit në Kili ka spostuar ndoshta aksin e Tokës dhe kështu është shkurtuar kohëzgjatja e ditës, njoftoi në fillim të muajit Agjencia Hapësinore e SHBA-ve, NASA. “Tërmetet mund të shkaktojnë në qindra kilometra zhvendosje të shkëmbinjve për disa metra, gjë që ndryshon shpërndarjen e peshës në planet dhe kjo ndikon në rrotullimin e Tokës”, - tha Riçard Gros, nga gjeofizika e NASA-s. “Dita është zvogëluar për ndoshta 1,26 mikrosekonda”, - tha Gros.

“Tërmeti nuk është diçka që mund të parashikohet me saktësi. Sizmologët në fakt e dinë se kjo ndodh në një zonë të caktuar, por në analizën e parametrave parashikimet nuk gjenden shumë me saktësi muaj apo ditë. Kjo do të thotë që mundësisht të paralajmëruar dhe evakuimin e popullsisë së tërmetit, të paktën sipas arritjeve të mëparshme të sizmologjisë, ajo nuk është e mundur”, - u citua Radovanoviç nga gazeta “Politika”. Po sipas saj, e njëjta gazetë shkruante se nuk pritet që diçka të vijë si rrufe në qiell të pastër, sepse sot ne mund të ndjekim si tërmet i parë i madh në rritje numri i tërmeteve të dobët në një zonë. “Shumë shpesh krijohen forma të ashtuquajtura “hendeqe sizmike” apo “rënie”, në të cilën energjia është mbledhur për lëkundje në të ardhmen. Pastaj zakonisht ndodh një goditje e vogël, për shembull, tri gradë me madhësi të njëjtë. Kjo është akselerator tërmet, akselerator dhe pastaj ai shkakton një tronditje të madhe”, - shkruan “Politika”. Sipas drejtoreshës, rajonet që mund të goditen, sikurse e citon “Politika”, është në brigjet e Adriatikut edhe Kalabria

“Pllaka euroaziatike po lëviz në veri 1,7 centimetra çdo vit. Pllaka afrikane shkon në veri, por pak më shpejt. Pllaka euroaziatike tektonike është në “dysheme” (podbija) dhe lëviz në bazë të saj. Ajo kap pjesën nën ishujt grekë dhe nën detin Tiren të Italisë. Kur tërmetet ndodhin në Serbi, ato gjithashtu shfaqen në Itali dhe në Algjerinë Veriore, sepse ne jemi në dy pllakat e ngjitur. Për shembull, kur në 1980 tërmet 5,8 ballë ka ndodhur në këtë gradë sipas shkallës rihter në Kopaonik, lëkundjet u ndjenë në Italinë jugore, ku 1200 vetë vdiqën, si dhe në qytetin algjerian i El Asnam, ku humbën jetën rreth 3.000 njerëz dhe po ashtu në Azore”, - shpjegoi Radovanoviç.

“Kur është thellësia më e madhe ku ndodh tërmeti, efektet në sipërfaqe të Tokës janë të vogla. Ne në këtë rajon nuk ka indikacione që ne presim tërmete të fuqisë më të madhe se zakonisht, por disa kanë frikë se tërmeti tjetër mund të jetë më tronditës se ai i mëparshmi. Në qoftë se kjo ishte kështu, atëherë pasojat e një tërmeti me të tillë magnitudë, që është e përbashkët për zonën tonë, do të ishte shumë më i madh se ato që kemi pasur”, - tha Radovanoviç, duke iu referuar ecurisë së lëkundjeve sizmike në rajonet e Serbisë, Mionica, Gornji Milanovac dhe Lazarevac. “Tani, të gjithë janë duke pritur një tërmet në Stamboll, i cili sipas vlerësimeve të sizmologjisë greke duhet të ndodhë gjatë këtij viti apo vitin e ardhshëm. Që nga tërmetet e forta në territorin e Serbisë të përsëritur çdo 20 deri në 30 vjet, ne do të goditemi nga një tërmet tjetër i madh, por duhet të presin”, - vijoi drejtoresha.