Zbulohen gjurmë të Durrësit nën tërmet

Zbulohen gjurmë të Durrësit nën tërmet


Zbulohen gjurmë të Durrësit nën tërmet

Llambi Kallço
04-08-2007

Ekspedita italo-shqiptare e cila zhvilloi fushatën e katërt të gërmimeve në amfitetarin romak të Durrësit, ka prezantuar dje rezultatet e gërmimeve të drejtuara nga misioni arkeologjik i Universitetit të Parmës dhe nga Insituti Arkeologjik i Tiranës në bashkëpunim dhe me Insitutin e Monumenteve të Kulturës. Sipas kryetares së ekspeditës Sara Santoro, nga gërmimet në amfiteatër kanë dalë në dritë pamje dramatike të pasojave të tërmetit të vitit 1273 që shkatërroi qytetin dhe nga i cili gjetën vdekjen qindra banorë. Një gjendje jo të zakontë emocionale ka krijuar zbulimi i katër viktimave (një burrë, një grua, një fëmijë dhe një i ri) mes rrënojave të pallatit të bukur i cili ishte ndërtuar në fillim të shekullit të 12-të në pjesën jugore të amfiteatrit të rrënuar. Poshtë kësaj ndërtese kanë dalë në dritë mure të tjera që i përkasin godinave po të kësaj kohe dhe po në pjesën jugore të objektit. Santoro shprehet se poshtë kësaj ndërtese kanë dalë mure të tjera që i përkasin godinave të mëparëshme të shekullit 10-11, ndërsa në harqet dhe në shkallët janë zbuluar disa varre të shekullit të 5-të pas Krishtit me skelete dhe me simbole kristiane.

"Në këtë mënyrë, shprehet Santoro, "po sqarohet historia shekullore që e transformoi këtë monument të madh në lagje të qytetit të Bizantit, duke kaluar më parë në një fazë braktisje dhe shfrytëzimi si varrezë dhe për qëllime fetare dhe më pas për një ripërdorim me funksione banimi apo tregëtare brenda rrethit të mureve të qytetit." Sipas drejtorit të Departamentit të Arkeologjisë në Durrës, Afrim Hoti, në këtë mjedis është gjetur shumë material qeramike i cili po studiohet nga arkeologët shqiptarë. Bëhet fjalë për monedha dhe metale, mes të cilave një varëse e viktimës së tërmetit, në një kohë që mbi kockat njerëzore apo të kafshëve po kryhen testime shumë të thelluara për të pasur informacione mbi ushqimin dhe mbi gjendjen shëndetësore të banorëve të lashtë të Durrësit. Këto hetime ju janë besuar ekipeve italiane me famë botërore të cilat kanë zëvendësuar njëra-tjetrën gjatë gërmimeve. Gjatë kësaj ekspedite janë përdorur teknikat më të përparuara të kërkimeve dhe dokumentacioni është tashmë plotësisht i informatizuar. Mikrogravimetria, gjeosizmika, gjeoradari, termoluminishenca e qeramikës dhe xhamit, datimet me radiocarbon, analiza e izotopeve të kockave, hetimet petrografike, gjeoarkeologjike, fotoplanet dhe rikonstruksioni tridimensional i realizuar në 6 javë kërkime, të cilat do të përpunohen gjatë stinës së dimrit dhe do të japin informacione të reja dhe të panumurta mbi këtë monument të madh dhe me vlera të jashëzakonshme.

Gërmimet e këtij viti janë financuar nga Qeveria Italiane, nga Universiteti i Parmës, nga UNDP ART GOLD dhe janë mbështetur nga Ministria e Kulturës dhe nga Instituti i Arkeologjisë në Tiranë.

Është për të ardhur keq që gërmimet dhe hulumtimet bëhen nga arkeologë dhe studiues të huaj qofshin këta edhe Italianë. Dihet se arkeologët e huaj Italianë, Grekë etj. nuk u intereson shumë e kaluara e Shqipërisë dhe Shqiptarëve ata kërkojnë gjurmët e perandorisë së tyre dhe qytetërimit Romak sikurse edhe Grekët. Shumë të vërteta arkeologjike keq interpretohen me ose pa qëllim. Përshembull Grekët përpiqen çdo gjetje arkeologjike ta identifikojnë si greke. Dokumente nga lufta e pare botërore sjellin në dritë fakte të tilla. Ushtria Austriake në Korçë ( në luftë e pare botërore) arrestoj një grup grekësh tek gërmonin dhe varrosnin plaka dhe gurë të lashtë të shkruar në greqisht, të cilat i kishin sjellë nga vende të tjera arkeologjike të greqisë me qëllim që më vonë të zbuloheshin dhe të dëshmonin se trojet për-rreth dhe popullata ishin greke. Ja pra që sduhet tu besojmë fqinjve tone që asnjëherë s’na kanë dashur, por janë përpjekuj të vjedhin ose të fshinë historinë tone duke paraqitur atë të tyren.
Të mos harrojmë ç’bëjnë jugosllavët me gjetjet që arkeologjike që zbulojnë në ish trojet Ilire. Shumë mbishkrime janë dëmtuar qëllimisht që të mos drejtlexohen dhe të keqinterpretohen. A mos duhet të presim prej fqinjëve tanë të nxjerrin në dritë të vërtetën? Përkundrazi ata e varrosin ose e tjetësojnë atë.