Tefsir-(komentim suresh)

Komentimi i kaptinës “El-Ihlas”



1. “Thuaj: Ai, Allahu është Një!

2. Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre.

3. As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.

4. Dhe askush nuk është i barabartë me Atë.”


Kaptina “El-Ihlas” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “En-Nas” dhe ka gjithsej 4 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 112.




Emërtimi i kësaj kaptine







Kjo kaptinë njihet me shumë emra, por më i njohuri ndër ta është emërtimi “El-Ihlas”, sepse kjo kaptinë kryesisht flet për Tevhidin e pastër (Njëshmërinë) e Allahut xh.sh. dhe zhveshjen e Tij nga cilësitë që nuk përkojnë me Qenien e Tij hyjnore, të cilat ia mveshin njerëzit nga injoranca. Kjo sure është distancim i hapur nga shirku (politeizmi) dhe thërret në besimin monoteist e të pastër në një Zot të vetëm, Sunduesi i Universit.


Emërtimet e tjera të kësaj kaptine janë: “Et-Tefrid”, “Et-Texhrid”, “Et-Tevhid”, “En-Nexhat”, “El-Vilajetu”, “El-Ma’rifetu”. Pastaj njihet edhe me emërtimin po ashtu shumë të njohur ”El-Esas”, sepse kjo sure në vete përmban bazamentet themelore të besimit islam. Fahru Rraziu ka numëruar deri njëzet emërtime të kësaj sureje fisnike. Përveç emërtimeve që cekëm, ai përmend edhe këto: “En-Nisbetu”, “El-Ma’rifetu”, “El-Xhemal”, “El-Mukashkashetu”, “El-Meudhetu”, “Es-Samed”, “El-Maniatu”, “El-Muhdar”, “El-Munfiretu”, “El-Beraetu”, “El-Mudhekkiretu”, “En-Nur” dhe “El-Eman”.[1]



Vlera e kësaj kaptine


Vetë emërtimet e shumta të kësaj kaptine tregojnë për vlerën e madhe të saj, mirëpo për vlerën e mirëfilltë të saj ka treguar edhe vetë i Dërguari i Allahut në shumë hadithe, të cilat gjenden pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

- Transmetojnë Muslimi, Darimiu dhe Nesaiu nga Ebu Derdaja të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut: “(Kul huvallahu ehad), është e barabartë me 1/3 e Kur’anit”[2]

- Transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu nga Ebu Hurejra r.a. të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “Tubohuni (afrohuni), sepse do t’jua lexoj 1/3 e Kur’anit”. Kur njerëzit u tubuan, i Dërguari a.s. doli para masës dhe lexoi: (Kul huvallahu ehad…), pastaj hyri brenda, kurse ne shikuam njëri-tjetrin me habi dhe thamë: I Dërguari i Allahut na tha se do të na lexonte 1/3 e Kur’anit dhe tha se ky njoftim i kishte ardhur nga qielli?! – thotë Ebu Hurejra. Pas pak kohe, vazhdon ai, i Dërguari i Allahut doli prapë dhe na tha: “Unë ju thashë se do t’jua lexojë 1/3 e Kur’anit, pra dijeni se kjo (kaptina El-Ihlas) është sa 1/3 e Kur’anit”.

- Transmeton Buhariu nga Ebu Seid el Huderiu r.a. të ketë thënë: “U tha Resulullahu s.a.v.s shokëve të vet: “A mund ta lexojë dikush prej jush 1/3 e Kur’anit për një natë”. Ishte kjo një gjë e vështirë për ashabët, të cilët i thanë: O i Dërguar i Allahut, cili prej nesh mund ta përballojë këtë, për se i Dërguari a.s. u tha: “Kul huvallahu ehad…” është 1/3 e Kur’anit”

- Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi me sened të saktë nga Aishja r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut dërgoi njërin prej shokëve të vet si kryesues të një ekspedite vëzhguese, i cili gjatë qëndrimit në terren, shokëve të vet në çdo namaz ua këndonte kaptinën “El-Ihlas”, me të cilën po ashtu edhe përfundonte namazin. Kur u kthyen në Medinë, ata ia përmendën këtë veprim të tij Pejgamberit a.s., për se ai u tha: “Pyeteni shokun tuaj përse ka vepruar kështu?”. Kur e pyetën shokun e vet përse kishte vepruar kështu, ai u përgjigj: E dua këtë sure, meqenëse në të përmenden cilësitë e Mëshiruesit, dhe për këtë arsye e fal namazin me të. Atëherë i Dërguari i Allahut u tha atyre: “Shkoni e thuani shokut tuaj se edhe Allahu xh.sh. e do atë.”[3]

- Transmeton Buhariu nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte për të fjetur, mblidhte shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte: ‘(Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas)’, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[4]

- Dijetari i madh, Shejhul Islam-Ibn Tejmije ka thënë: “Një grup dijetarësh kanë thënë se Kur’ani famëlartë përmban tri dimensione tematike: 1/3 – ka zbritur për Tevhidin-Njëshmërinë e Allahut, 1/3 tjetër përmban tregime-rrëfime për popujt dhe për pejgamberët e kaluar, kurse 1/3 e fundit përmban urdhra dhe ndalesa. Duke u nisur nga fakti se kaptina “El-Ihlas” përmban në vete konotacionet e dimensionit të Njëshmërisë së pastër të Allahut, d. m. th. Tevhidit, atëherë mund të thuhet me plot të drejtë se kjo sure simbolizon vërtet 1/3 e Kur’anit, ashtu siç ka pohuar edhe vetë i Dërguari a.s.”[5]


Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine


Transmetojnë Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Xheriri nga Ubejj bin Ka’bi të ketë thënë: “Idhujtarët i thanë të Dërguarit të Allahut s.a.v.s: O Muhamed, tregona prejardhjen (gjenealogjinë) e Zotit tënd? – për se Allahu xh.sh. zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”

- Katadeja, Dahaku dhe Mukatili transmetojnë e thonë: “Erdhën një grup çifutësh tek i Dërguari i Allahut dhe i thanë: Na e përshkruaj Zotin tënd, sepse Zoti ynë e ka përshkruar Veten në Tevrat, prandaj na trego se prej çkaje është Ai? Prej cilit lloj është? A është nga ari, nga bakri apo nga argjendi? A ha dhe a pi Ai? Prej kujt e ka trashëguar këtë botë dhe kush do ta trashëgojë atë prej Tij?, dhe Allahu xh.sh., si kundërpërgjigje për këto pyetje, zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”[6]




Lidhmëria e kësaj kaptine me disa nga kaptinat paraprake, sidomos me atë “El-Kafirun”, është shumë e fuqishme, mu për faktin se surja “El-Kafirun”, është kaptinë në të cilën kishte një distancim të hapur nga pabesimtarët (idhujtarët) dhe besimi i tyre i gabuar, kurse në suren “El-Ihlas” shohim vërtetësimin e Njëshmërisë së Allahut xh.sh., i Cili dallohet për cilësi të përkryera e të përhershme, të cilat tregojnë për pafillimësinë dhe pambarimësinë e Krijuesit, tregojnë se Allahu është i zhveshur nga çdo e metë dhe është larg çdo përgjasimi me krijesat.

Mu për këtë arsye, shpeshherë, këto dy kaptina këndohen së bashku në namaz .

- Është përcjellë me transmetime të sakta se i Dërguari i Allahut këto dy sure i këndonte në namazin e sabahut, në namazin pas tavafit rreth Qabesë, në namazin e “Duhasë”, në synetin e akshamit dhe në namazin e udhëtarit.[7]

Koment:

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ

1. “Thuaj: Ai, Allahu është Një!

Besimi i drejtë në Allahun xh.sh., ishte boshti i tërë revelatave hyjnore. Ishte kjo pikë kyçe e misionit të të gjithë pejgamberëve të Allahut, që të thërrisnin popujt e tyre në besimin e drejtë në Krijuesin e Vetëm të kësaj ekzistence. Por, mjerisht, njerëzit, të nxitur nga lakmia dhe epshet e tyre, dhe gjithmonë të cytur nga shejtani i mallkuar, shpeshherë ranë pre e këtyre grackave, kështu që humbën e devijuan nga rruga e vërtetë e besimit në një Zot..

Disa të tjerë humbën arsyen dhe verbërisht ndoqën rrugën e idhujtarisë, duke i bërë shok Allahut xh.sh. Ishte kjo një besëtytni që u zhvillua nëpër shekujt e kaluar e që vazhdon pa ndërprerë edhe sot e kësaj dite, me të gjitha format dhe mënyrat e mundshme, ani pse tash në mënyrë shumë më të sofistikuar.

Allahu xh.sh., njeriut nuk ia imponoi me dhunë besimin në Të, por e la të lirë për ta gjetur e zgjedhur të vërtetën, të cilën Ai sa e sa herë e sqaroi në Librat e Shenjtë dhe përmes të dërguarve të Tij të zgjedhur.

Në kohën e dërgimit të Muhammedit a.s., ky devijim besimesh kishte arritur kulmin. Njerëzit kishin humbur arsyen dhe besimin e drejtë e të mirëfilltë në një Zot. Në këtë gjendje të një kaosi të përgjithshëm, çifutët dhe të krishterët, si pjesëtarë të “Ehli Kitab-it”, kishin bastarduar tërësisht parimet e besimit të drejtë në Njëshmërinë e Allahut të Plotfuqishëm. Të parët, duke pohuar në mënyrë të palogjikshme se Allahu-Zoti ishte zot personal vetëm i tyre dhe se Uzejri a.s. ishte “djalë” i Tij, kurse të dytët, kishin shkuar edhe më larg në këtë devijim, duke pohuar se Allahu është një Qenie hyjnore e përbërë prej tri komponenteve të pandashme: Ati, Biri dhe Shpirti i Shenjtë, të cilët në të njëjtën kohë përbëjnë edhe tërësinë unikate hyjnore !!! Që absurdi të ishte edhe më i madh, këta i mveshën Isait a.s. (Jesuit) atribute hyjnore, se ai gjoja qenkësh djalë i Zotit apo edhe vetë Zoti, i formësuar në njeri, që paskësh zbritur në këtë botë për t’u sakrifikuar për mëkatet e mbarë njerëzimit!!!

Grupi i tretë e këtij mozaiku të shëmtuar atëbotë, ishin idhujtarët (mushrikët) e Siujdhesës Arabike, të cilët së bashku me popujt e tjerë të atëhershëm, si persianët, indianët, kinezët e të tjerët, besonin në idhuj, në planete, në fenomene të ndryshme natyrore, në zjarr, në njerëz të cilët i kishin mitizuar dhe pastaj prej tyre kishin krijuar legjenda e më pas edhe i kishin hyjnizuar, si Buda, Brahma, Konfuçio etj.

Dhe, erdhi momenti i së vërtetës, erdhi drita që çau këtë errësirë shekullore, e cila kishte ngulfatur deri në skajshmëri arsyen e shëndoshë njerëzore. Zbriti Fjala e Allahut, që përundimisht të vinte në vend të vërtetën, të dallonte besimin e drejtë, në një Zot, nga ai i shtrembër, në shumë zota. Mu për këtë arsye thirrja e parë në Islam iu përkushtua mbëltimit dhe rrënjosjes së realitetit të Njëshmërisë së Allahut xh.sh. në zemrat dhe mendjet e njerëzve. Kjo zaten ishte forma më e përsosour e cila besimin e drejtë e fuqizoi në shpirtin, mendjen dhe zemrën njerëzore.

Allahu xh.sh. i zhvleftësoi të githa besimet e kota e të gabueshme, kur zbriti fundamentet bazë të fesë islame dhe tregoi qartë, në shumë kaptina kuranore, sidomos në këtë sure, se Ai nuk ka shok në Njëshmërinë e Tij, nuk ka lindur askënd dhe nuk është i lindur nga askush, dhe me Të askush nuk është i barabartë në sundim dhe as që është i ngjashëm me Të.

Allahu xh.sh. në fillim të kësaj sureje, në formë urdhri i drejtohet Muhammedit a.s. me fjalët: “Thuaj!” që t’ua bënte me dije idhujtarëve dhe pjesëtarëve të “Ehli Kitab-it” se Allahu nuk është ashtu siç e përshkruani ju, por është Një, i Vetëm dhe i Pashoq.

Ai ka atribute dhe cilësi me të cilat e ka cilësuar dhe përshkruar Veten, dhe këto atribute në terminologjinë islame quhen “Esmaul Husna”-“Emrat e bukur hyjnorë” - ose “Sifatullah”-“Cilësitë e Zotit”.

Kjo sure fillon me të përmendurit e emrit më të madh hyjnor “Allah”, i cili argumenton për Qenien më të Lartë Absolute dhe përfshin të gjithë emrat e tjerë të bukur, që përshkruajnë Madhështinë hyjnore dhe Lartmadhërinë e Krijuesit.

Emri i dytë i ndritur i Zotit në këtë sure, është emri hyjnor “El-Ehad”, i cili tregon Njëshmërinë e Allahut xh.sh., dhe është shumë më përfshirës sesa emri tjetër i përdorur në disa vende të tjera - “El-Vahid”, i cili po ashtu do të thotë –“Një”, sepse emri “Ehad” përmban elementet plotësuese të emrit “Vahid”- i cili simbolizon Njësinë Absolute…[8]





. اللَّهُ الصَّمَدُ

2. Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre.

Emri i bukur i Allahut “Es-Samed”, nënkupton Qenien Absolute, tek i Cili ka nevojë të drejtohet çdo krijesë. “Fjala “Es-Samed” do të thotë edhe zotëri, që nënkupton faktin se Allahu xh.sh. është Zotëria dhe i vetmi Sundues i Cili përmbush nevojat dhe kërkesat e krijesave.[9] Të gjithë janë të varur nga Ai, ndërkohë që Ai nuk është i varur prej askujt. Tek mëshira e Tij gjen strehim secili që i drejtohet. Atij i përulen dhe i janë nënshtruar ç’ka në qiej dhe në Tokë:

وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَظِلَالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ

“Gjithçka ka në qiej e në Tokë i bën sexhde vetëm Allahut me dëshirë ose me dhunë, (i bëjnë sexhde) edhe hijet e tyre në mëngjes e mbrëmje” (Err-Rra’d, 15).

Allahu xh.sh. është Absolut në sundim. Në dorën e Tij është çdo gjë. Ai merr e jep, shpërblen e ndëshkon, ngjall e vdes krijesat e Tij.

Ky ajet: “Allahu është Ai, të Cilit çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë”, është një përgjigje shumë e qartë nga ana e të Plotfuqishmit se kush vërtet është Zotëria i këtij Universi. Nuk ka idhull, krijesë njerëzore e as engjëllore që mund të pretendonte një gjë të tillë. Këto janë vetëm shpifje dhe fjalë të idhujtarëve, po edhe të “Ehli Kitab-ëve”, të cilët i bënë shok Allahut në hyjni. Tek Allahu nuk ka nevojë për kurrfarë ndërmjetësimi. Tek mëshira e Tij hyjnore mund të gjejë strehim dhe prehje shpirtërore secili që i drejtohet me përultësi e sinqeritet, që e pranon Atë për Zot dhe Krijues. A nuk thotë Allahu xh.sh. në shumë vende në Kur’anin famëlartë, që vetëm Atij t’i drejtohen lutjet, sepse vetëm Ai është që i pranon ato, si f.v. në ajetet:

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِي إِذَا دَعَانِي
فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
“E kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, Unë jam afër, i përgjigjem lutjes kur lutësi më lutet, pra për të qenë ata drejt të udhëzuar, le të më binden Mua dhe le të më besojnë Mua”. (El-Bekare, 186);

pastaj:

وَقَالَ رَبُّكُمْ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ
“Zoti juaj ka thënë:”Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem…” (Gafir, 60)

dhe:

ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ

Luteni Zotin tuaj të përulur e në heshtje…” (El-Aë’raf, 55)

Në këtë mënyrë, Allahu xh.sh. mënjanon të gjitha ndërmjetësimet, vetëm e vetëm që lutja të drejtohet tek Ai që duhet, sepse vetëm Ai i di hallet e robërve të Vet dhe ka mundësi t’ua plotësojë nevojat e tyre.

Në një hadith të Resulullahut s.a.v.s. thuhet: “Nuk ka musliman që e lut Allahun, me kusht që në atë lutje të tij të mos ketë mëkat ose shkëputje farefisi, e që Allahu të mos i japë njërën prej këtyre tri gjërave: Ose t’i përgjigjet shpejt lutjes së tij, ose t’ia plotësojë atë lutje më vonë, ose t’i largojë nga ai ndonjë dëm të ngjashëm me atë që e ka goditur”.[10]

Ndërsa, nga praktika e Resulullahut s.a.v.s., i cili gjatë lutjeve të tij, me përultësinë më të madhe i drejtohej të Vetmit Strehimtar, i Cili dëgjon lutjet dhe përdëllimet, na është përcjellë kjo dua: “O Zoti im, më udhëzo në rrugën e drejtë, në të cilën i ke udhëzuar robët e Tu! Më fal mua siç i ke falur robët e Tu. Kujdesu për mua ashtu siç kujdesesh për të dashurit e Tu. Më beko në çdo gjë që më jep. Më ruaj nga të këqijat që më afrohen, sepse vetëm Ti përcakton gjithçka dhe askush nuk mund t’i përcaktojë veprimet e Tua, Ai që është nën mbrojtjen Tënde, nuk poshtërohet kurrë, i Madhëruar e i Lartësuar je vetëm Ti, o Zoti ynë”.[11]

3. As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.

Ky ajet është ndër ajetet më madhështore nëpërmjet të cilit Allahu xh.sh. zhvishet nga çdo mangësi, e në këtë rast nga një proces që është i veçantë vetëm për krijesat - lindja. Ky proces është karakteristik për njerëzit, exhinët dhe për gjallesat e tjera që jetojnë në Tokë. Mirëpo, Allahu ua bëri me dije tërë njerëzve se besimet që Ai mund të ishte baba i dikujt, siç pretendonin hebrenjtë dhe të krishterët kur thoshin se Uzejri dhe Isai a.s. janë djem të Zotit, apo siç pretendonin idhujtarët se melaiket janë bija të Zotit, janë vetëm shpifje e trillime, të cilat nuk kanë asgjë të përbashkët me të vërtetën.

Ja se ç’thotë i Lartmadhërishmi në Kur’an:

بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُنْ لَهُ صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

“Ai (Allahu) është që krijoi (pa kurrfarë shëmbëllimi) qiejt e Tokën ( e duke qenë i tillë), e si do të ketë Ai fëmijë kur nuk pati bashkëshorte? Çdo send e krijoi Ai, dhe është më i dijshmi për të gjitha gjërat” (En’am, 101).

Nga kjo kuptohet se Allahu është vetë Shpikësi dhe Krijuesi i kësaj ekzistence. Ai është Absolut, i përhershëm pa fillim, dhe i përhershëm pa mbarim. As nuk ka lindur kush prej Tij dhe as nuk është i lindur. I lartësuar qoftë në madhërinë dhe shenjtërinë e Tij!

Se sa të shëmtuara ishin fjalët e atyre që i shpifën Allahut fëmijë e bashkëshorte, më së miri na e ilustrojnë këto ajete kuranore:

وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَدًا. لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا. تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا. أَنْ دَعَوْا لِلرَّحْمنِ وَلَدًا. وَمَا يَنْبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَنْ يَتَّخِذَ وَلَدًا. إِنْ كُلُّ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِلا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا. لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا. وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا.

“Ata edhe thanë: I Gjithëmëshirshmi ka fëmijë! Ju (O pabesimtarë) vërtet sollët një fjalë shumë të shëmtuar. Aq të shëmtuar, sa gati u copëtuan qiejt e pëlciti Toka dhe sa nuk u shembën kodrat nga ajo (fjalë e shpifur). Për shkak se të Gjithëmëshirshmit i shpifën fëmijë. E të Gjithëmëshirshmit nuk i takon të ketë fëmijë. Nuk ka tjetër, vetëmse të gjithë, ç’ka në qiej e në Tokë, kanë për t’iu paraqitur Zotit si robë. Ai me diturinë e Tij i ka përfshirë të gjithë, dhe ka numëruar e evidencuar çdo gjë të tyre në mënyrë të saktë. Dhe në Ditën e Kiametit, secili prej tyre do t’i paraqitet Atij i vetmuar (i vetëm).” (Merjem, 88-95)

. وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ

4. Dhe askush nuk është i barabartë me Atë.”

Allahut nuk i ngjet askush. Madhështisë së Tij nuk mund t’i afrohet askush. Çdo gjë në këtë ekzistencë u nënshtrohet ligjeve të Tij, me dëshirë ose jo, dhe në çdo proces të kësaj gjithësie, Vullneti i Tij realizohet, ashtu siç e ka planifikuar Ai. Ai nuk ka nevojë për bashkëshorte dhe as fëmijë.

Atij nuk i ngjet askush, sepse Vetë i Lartmadhërishmi në Kur’anin famëlartë thotë:

لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ

“ Asnjë send nuk është si Ai…” (Esh-Shura, 11)

Prandaj, të gjithë ata që pandehën se ka më shumë se një Zot, ata kanë bërë shirk (politeizëm), me se kanë merituar hidhërimin dhe ndëshkimin e Allahut xh.sh.. Kjo zaten edhe është arsyeja që Allahu nuk e fal njeriun që i bën Atij shok, për se thotë:

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا

“S’ka dyshim se Allahu nuk e fal (mëkatin) t’i bëhet shok Atij, e përpos këtij (mëkati), i fal kujt të dojë. Kush i bën shok Allahut, ai ka trilluar (shpifur) një mëkat të madh” (En-Nisa’ë, 48)

Po të ishin dy a më shumë zota, sigurisht që do të ndesheshin interesat dhe vullnetet e tyre, dhe kjo botë do të shkatërrohej si rezultat i kapricieve të ndonjërit prj tyre. Këtë gjë na e shpjegon më së miri Vetë Allahu xh.sh., kur thotë:



لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ

“Sikur të kishte në to (në qiej e në Tokë) zota pos Allahut, ato të dyja (Toka e qielli) do të shkatërroheshin. Larg asaj që i përshkruajnë, është Allahu, Zot i Arshit”, (El-Enbija’ë, 22).

Pastaj:

مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلا بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ

“Allahu nuk ka marrë për Vete kurrfarë fëmije (as nga engjëjt e as nga njerëzit), nuk ka me Të ndonjë zot tjetër, pse (sikur të kishte zot tjetër) atëherë secili zot do të veçohej për atë që ka krijuar, dhe do të dominonte njëri mbi tjetrin! I lartë, i pastër është Allahu nga ato që i shpifin.” (El-Mu’minun, 91)

Në koleksionin e Buhariut është i shënuar një hadith kudsi, të cilin e transmeton nga Ebu Hurejra r.a., ky nga i Dërguari a.s. e ky nga Allahu xh.sh. të ketë thënë: “Njeriu më ka përgënjeshtruar dhe më ka fyer, pa pasur të drejtë a ndonjë arsye. Përgënjeshtrimi i tij ndaj Meje është kur tha se Zoti nuk do të më rikrijojë ashtu siç më krijoi herën e parë, e pra krijimi i parë nuk është më i lehtë sesa rikrijimi (ringjallja), kurse fyerja e tij ndaj Meje është kur tha se Zoti ka fëmijë, kurse Unë jam i Vetëm, i panevojshëm për asgjë, nuk kam lindur kë, as nuk jam i lindur, dhe askush nuk më përngjet (nuk është i ngjashëm e as i barabartë me Mua).”[12]



Porosia e kësaj sureje:

- Kjo sure nga një këndvështrim i përgjithshëm, me meritë të plotë quhet surja “El-Ihlas”-“Surja e sinqeritetit”, sepse e zhvesh Allahun xh.sh. nga çdo mangësi ose përgjasim me krijesat.

- Allahu i Plotfuqishëm, me argumente të pakontestueshme, dëshmon se Ai është Një, i Vetëm dhe Absolut, i zhveshur nga çdo mangësi, e cila mund t’i mvishet. Kjo shihet nga ajeti i parë: “Thuaj: Ai, Allahu është Një!” - i cili bindshëm vërteton Njëshmërinë e Tij, dhe njëkohësisht mohon se Ai mund të ketë shok-rival në këtë Njëshmëri.

- Allahu është i Vetmi, për të Cilin ka nevojë çdo krijesë, përderisa Ai nuk ka nevojë për asnjë prej krijesave. Ai është i Domosdoshmi, në dorën dhe sundimin e të Cilit është çdo gjë. Këtë e vërteton ajeti i dytë: “Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre”, - i cili në në njëjtën kohë mohon shpifjet se mund të ketë edhe një krijues tjetër përveç Tij.

- Allahu është i Përhershmi, pa fillim, dhe i Gjithëmonshmi, pa mbarim. Atij nuk i ka paraprirë mosekzistenca. Askush nuk ka lindur prej Tij dhe as nuk është i lindur prej dikujt. I lartësuar dhe i pastër është në madhërinë e Tij nga ajo që i shpifet. Këto premisa hyjnore i argumenton ajeti i tretë: “As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.”, i cili në të njejtën kohë zhvleftëson shpifjet e çifutëve se Uzejri është “djalë” i Zotit, të krishterëve se Isai a.s. është “djalë" i Zotit ose edhe vetë “Zoti”, dhe të idhujtarëve se melaiket (engjëjt) janë “bija” të Zotit.

Se askush nuk mund të jetë i barabartë me Allahun në madhështi, meqenëse Ai është i vetmi Krijues, këtë na e dëshmon ajeti i katërt i kësaj sureje: “Dhe askush nuk është i barabartë me Atë”, i cili zhvleftëson shpifjet e idhujtarëve, të cilët duke adhuruar shumë idhuj, i ngritën ata në zota të barabartë me Zotin e Vërtetë, i Cili nuk ka të barabartë askënd në sundim dhe në krijim, nuk ka as fëmijë dhe as bashkëshorte.

- Dijetarët kanë konstatuar se kjo sure ka zbritur për ta pastruar Allahun nga çdo mangësi që i mveshën pabesimtarët Madhështisë së Tij, ashtu si surja “El-Kevther” kishte zbritur për hir të Resulullahut, për ta zhveshur atë nga mangësitë njerëzore, të cilat ia mveshnin idhujtarët. Përderisa në suren “El-Kevther” idhujtarët e shihnin si të metë-mangësi, që Pejgamberi a.s. nuk kishte fëmijë djem (sepse ata i vdisnin të vegjël), në këtë sure shohim se shpifja e ndonjë fëmije për Allahun, është e metë dhe mangësi.[13]





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Fahruddin err-Rraziu, “Et-Tefsirul Kebiir”, vëll. 32, fq 167.

[2] Transmetojnë: Muslimi në kapitullin “Namazi i udhëtarëve” (1/556); Darimiu (508); dhe Nesaiu në kapitullin “Puna e një dite dhe një nate” (nr.701).

[3] Ebu Bekr el Xhezairijj, “Ejseru-t-Tefasiir”, vëll V, fq. 628. Këtë hadith Buhariu e transmeton në “Kitabu-t-Tevhid”.

[4] E transmeton Buhariu dhe autorët e suneneve.

[5] Ibn Tejmije “Tefsir suretul Ihlas”, fq. 28. Kajro 1987.

[6] El-Vahidi en Nisaburi “Esbabun-n-Nuzul”, fq. 262-263.

[7] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, vëll. XXX, fq. 461

[8] Sejjid Kutb, “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. VI, fq. 4002.

[9] El-Hafidh Ibn Kethir “Tefsirul Kur’anil Adhim”, vëll. IV, fq. 742. Ed-Dahijjetu-Kuvejt, 1998.

[10] Shevki Dajf “Suretu Rrahman ve suver kisar”, Kajro 1995

[11] Transmetojnë Ebu Davudi dhe Tirmidhiu

[12] “El-Ehadith el Kudsijje”, vëll. 1, fq. 33, Bejrut 1983; Këtë hadith kudsi e transmeton Buhariu në vëll. VI, fq. 160 - “Kitabu-t-Tefsir min suretul Ihlas”; Të njëjjtin hadith, me disa ndryshime në radhitje të fjalive, e transmeton edhe Nesaiu, po ashtu nga Ebu Hurejra, në Sunenin e tij, kapitulli “Ervahul mu’minin”, vëll 4. fq. 112.

[13] Fahruddin Err-Rraziu. “Et-Tefsirul Kebiir”, vëll. 32, fq. 185.

Komentimi i kaptinës “El-Felek”

1. “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi,

3. dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset,

4. dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura),

5. dhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

(El-Felek, 1-5)



Kaptina “El-Felek” është kaptinë mekase-medinase, e zbritur pas asaj “El-Fil” dhe ka gjithsej 5 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 113. Të këtij mendimi janë Hasen el Basriu, Atau dhe Ikrimja. Ky zaten është mendimi edhe i shumicës së dijetarëve të tjerë. Një mendim të tillë e përkrahin edhe komentatorët e mëdhenj të tefsirit, si Ibn Xherir et Taberiu, Muhamed Abduhu, Muhamed Reshid Ridaja, Sejjid Kutbi, Muhamed Ali Sabuni etj.

Në anën tjetër, Ibn Abbasi, Katadeja dhe një grup i konsiderueshëm i dijetarëve, përfshirë këtu edhe Ibn Merdevijen, Fahru Rraziun, Ibn Kethirin, Ebu Bekr el Xhezairiun etj., mendojnë se kjo sure është medinase, një mendim që po ashtu pranohet nga një numër i madh i dijetarëve.



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë njihet me emërtimin “El-Felek”, që do të thotë “kaptina e agimit”, sepse ajeti i parë i kësaj sureje fillon me fjalët: “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!”.


Vlera e kësaj kaptine
Për vlerën e madhe të kësaj kaptine dhe të asaj “En-Nas”, që ndryshe quhen edhe “El-Muavvedhetejn”, ka dhënë shenjë edhe i Dërguari i Allahut s.a.v.s., në shumë hadithe, të cilat janë shënuar pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

Ja disa prej këtyre transmetimeve:

- Transmetojnë Muslimi në Sahihun e tij si dhe Ahmedi, Tirmidhiu e Nesaiu nga Ukbe bin Amir el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “A nuk di se si ajetet që më kanë zbritur sonte (në këtë natë), kurrë nuk kanë zbritur të tilla më parë: “(Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas).”

Transmetojnë Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu nga Ukbe bin Amiri të ketë thënë: ”Më ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s., që t’i këndoj dy “muavvedhetejnët” pas çdo namazi”.

-Transmeton Nesaiu nga Ebu Abdullah bin Aish el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “O Ibn Aish! A të tregoj për lutjet më të mira (më të vlefshme), me të cilat kërkohet mbrojtje tek Allahu?” Po, si jo, o i Dërguar i Zotit, ia ktheva unë. Atëherë më tha: “Lexoji këto dy sure: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”[1]

- Transmeton Nesaiu nga Xhabiri r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut njëherë më tha: “Xhabir, thuaj (lexo)!” e unë e pyeta: Ç’duhet të them (të lexoj)? Ai u përgjigj: “Thuaj: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…)”. Unë i lexova ato, e ai (i Dërguari a.s.) tha: “Lexoji ato, sepse kurrë nuk do të lexosh diçka të barabartë me to”. [2]

- Në një hadith të përcjellë nga Sudijj bin Ixhan, thuhet: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “A t’i mësoj tri sure, sikur të cilat nuk kanë zbritur as në Tevrat, as në Zebur, as në Inxhil e as në Furkan (Kur’an)? Ato janë: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Në lidhje me këtë sure dhe atë “En-Nas”, nëse janë mekase ose medinase, siç theksuam më parë, dijetarët janë ndarë në dy grype: Disa prej tyre mendojnë se kjo kaptinë është mekase, kurse disa të tjerë se kjo është medinase.

Është fakt i pamohueshëm se që të dyja këto mendime kanë mbështetje në argumente dhe mund të konsiderohen si të sakta.

Fahru Rraziu në tefsirin e tij cek mendimet e disa dijetarëve që thonë se kjo sure është mekase, dhe si shkak të zbritjes së saj marrin një hadith në të cilin ceket se Xhibrili a.s. e ka paralajmëruar Muhammedin a.s. se një “ifrit” prej exhinëve është duke e përcjellë për t’i përgatitur një kurthë (intrigë), dhe si mbrojtje nga dëmi i tij, Allahu xh.sh. i zbriti në Mekë të Dërguarit të Tij dy “muavvedhetejnët”, me të cilët kërkohet mbrojtje nga Allahu prej dëmit të çdo krijese, qofshin exhinë, njerëz apo egërsira.

Fahru Rraziu sjell edhe një thënie që transmetohet nga Seid bin Musejjebi, i cili ka thënë se këto dy sure kanë zbritur në Mekë si mbrojtje nga mësyshi dhe zilia e kurejshëve ndaj Muhammedit a.s., të cilët nuk mund të pajtoheshin se ai një ditë të afërt do t’ua shkatërronte idhujt dhe pozitat e tyre privilegjuese.[3]

Mirëpo vetë Rraziu konsideron se kjo sure është medinase, dhe sjell si argument hadithin e gjatë që transmetohet nga Aishja r.a., ku ceket ngjarja e magjisë ndaj Muhammedit a.s.; hadithi gjendet pothuaj në të gjitha koleksionet bazë të hadithit.

Shumica prej atyre që mendojnë se kjo sure dhe ajo “En-Nas” janë mekase, nuk e përmendin fare ngjarjen e magjisë së çifutit Lebid ibn A’ësam ndaj Resulullahut s.a.v.s., madje shumë prej tyre edhe mohojnë kategorikisht një gjë të tillë. Prej dijetarëve bashkëkohorë, më të zëshmit në këtë drejtim janë Muhammed Abduhuja, Muhammed Reshid Ridaja e në një mënyrë edhe Sejid Kutbi, i cili ndër të tjera, në lidhje me këtë, thotë: “Janë cekur transmetime, disa prej tyre të vërteta (autentike), por jo edhe mutevatir (të përcjella nga shumë transmetues nga ashabët), se Lebid ibn A’ësam, një çifut nga Medina i kishte bërë magji dhe e kishte hipnotizuar Pejgamberin a.s. për disa ditë apo muaj… dhe se me zbritjen e këtyre dy sureve, i është larguar ajo magji e lidhur në nyja…mirëpo është e sigurtë se këto rrëfime e kundërshtojnë idenë e të mbrojturit të Pejgamberit a.s. në fjalë dhe në vepra… Që këtu ne i heqim nga mendja të gjitha këto rrëfime, në bazë të asaj se Kur’ani është arbitri përfundimtar dhe se hadithet e transmetuara individuale (ahad) lidhur me këtë ngjarje, nuk kanë pasur mbështetje të duhur dhe nuk mund të merren për argumentim në çështje të besimit. Ajo që këto rrëfime i bën edhe më të paqëndrueshme, është fakti se që të dy suret - “El-Felek” dhe “En-Nas”, u shpallën (zbritën) në Mekë, që është mendim më i pranuar i dijetarëve, prandaj transmetimet e tilla në këtë rast humbin nga pesha dhe konsiderohen si të dobëta”.[4]



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake
Meqenëse Allahu xh.sh. në suren paraprake “El-Ihlas” sqaroi se Allahu është i pastër nga çdo gjë që nuk përkon me Madhërinë dhe cilësitë e Tij, dhe se vetëm Atij i drejtohet çdo krijesë për çdo nevojë a kërkesë, në këtë sure dhe në atë pasuese “En-Nas”, sqarohet, se duke u mbështetur në Allahun xh.sh., duhet të kërkojmë prej Tij që të na mbrojë prej dëmit të krijesave, prej dëmit të errësirës së natës së ngrysur, prej së keqes së magjistarëve e të ziliqarëve, prej dëmit të vesveseve dhe intrigave të shejtanit, dhe prej dëmit të tërë asaj që Allahu ka krijuar në përgjithësi, përfshirë këtu edhe dëmin e shkaktuar nga exhinët dhe nga njerëzit. Kjo është edhe arsyeja që tri suret e fundit në Kur’an të quhen “El-Muavvidhat”, ndërsa du suret e fundit “El-Muavvedhetejn”.

Koment:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق

1. Thuaj: I mbështetem (kërkoj mbrojtje prej) Zotit të agimit!

Kjo sure fillon me urdhrin hyjnor “Kul”-“Thuaj”, ashtu si në suren paraprake “El-Ihlas”, por tashti me një ton më të butë e më të mëshirshëm, sesa në “El-Ihlas”, që ishte urdhër i prerë.

Fjala “Thuaj” këtu shpreh formën e këshillës hyjnore të Krijuesit, i Cili e mëson të Dërguarin e Vet se kujt duhet t’i mbështetet për të kërkuar mbrojtje. E s’ka dyshim që më i merituari për të kërkuar mbrojtje e strehim është Vetë Allahu xh.sh., i cili është Krijues i botëve, Krijues i tërë asaj që e shohim dhe që nuk e shohim, Krijues i dritës dhe i errësirës, Krijues i çdo gjëje.

Fjala “Eudhu”, nga aspekti gjuhësor ka kuptimin: “kërkoj mbrojtje, strehim, mbështetje me qëllim të largimit të dëmit material si dhe të ligave e të këqijave të tjera të natyrës shpirtërore.”[5]

Fjala “felek” në aspektin etimologjik do të thotë: ndarje, çarje, por qëllimi i saj në kontekst të fjalisë do të thotë agim i mëngjesit, proces ky që simbolizon ndarjen e dritës nga errësira me fillimin e dritës së parë të agimit. Fjala “felek” mund të vijë edhe në kuptim të krijimit ose më saktësisht çdo gjë që shpërthen në jetë, si fjala vjen kur fara çahet dhe bima del mbi tokë ose uji kur shpërthen nga shkëmbinjtë, pastaj shiu kur bie e ndahet nga retë etj.

Në lidhje me këto kuptime do të sjellim ajetet kuranore si: “S'ka dyshim, All-llahu është zbërthyes i farës (i kokrrës së saj) dhe i bërthamës (së pemës). Ai nxjerr të gjallin nga i vdekuri dhe Ai është nxjerrës i të vdekurit nga i gjalli. Ky është All-llahu, e si shmangeni atëherë (nga besimi)? Ai është krijues i dritës së mëngjesit. Natën e bëri kohë pushimi, e Diellin dhe Hënën për llogaritje të kohës. Ky (rregull) është caktim i të plotfuqishmit, i të gjithëdijshmit.“ (El-En’am, 95-96).

Edhe Ibn Tejmije është i mendimit se kuptimi i fjalës “felek” ka një prej këtyre dy domethënieve: ose “Zot i agimit të mëngjesit” ,ose “Zot i tërë krijesave (d.t.th. i tërë asaj që është e krijuar)”, dhe hedh poshtë si të pabaza të gjitha mendimet e tjera, se fjala mund të jetë për ndonjë luginë ose shtëpi në Xhehennem, në të cilën do të ndëshkohen xhehennemlinjtë, sepse, sipas tij, këto transmetime nuk janë të vërteta dhe nuk janë të përcjella në mënyrë të drejpërdrejtë nga i Dërguari i Allahut.[6]

Pastaj rreth fjalës “felek” se ajo simbolizon agimin e mëngjesit, kemi argument edhe hadithin e Aishes r.a. për fillimin e shpalljes se “…i Dërguari a.s. në fillim nuk shihte ndonjë ëndërr (ru’ja) e të mos i dilte e qartë sikur agu i mëngjesit (ke feleki-s-subhi)….” etj.



مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi.

Gjatë komentimit të këtij ajeti, dijetarët kanë dhënë mendime të shumta se ç’mund të përfshihet me fjalët ”Prej dëmit të asaj që Ai krijoi”.

Dijetari i mirënjohur Fahrudin Rraziu sjell tri mendime, kuptimet e të cilave i synon ajeti në fjalë. Sipas Rraziut, ajo që është synuar në “mbrojtjen prej dëmit të çdo krijese”, në radhë të parë aludohet tek dëmi nga Iblisi (shejtani i mallkuar). Dhe, meqenëse kjo sure flet edhe për faktin se duhet të mbrohemi prej dëmit të magjistarëve e ziliqarëve, është e arsyeshme që në fillim të kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej dëmit të shejtanit, i cili ka një lidhje të drejtpërdrejtë me magjinë (sihrin). Është fakt se nuk ka krijesë më të dëmshme se shejtani, i cili gjithmonë rri në pritë për ta larguar çdo njeri nga rruga e drejtë. Këtë mendim të tij e mbështet në një komentim nga Ibn Abbasi i cili thotë se ajeti synon mbrojtjen prej dëmit të Iblisit.[7]

Mendimi i dytë është se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të Xhehennemit dhe të ndëshkimeve që gjenden në të, kurse mendimi i tretë i Rraziut përputhet me mendimin edhe të dijetarëve të tjerë, mendim të cilit i bashkohem edhe unë, se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të çdo krijese që Ai ka krijuar, qoftë prej njerëzve, exhinëve, shtazëve të egra e të rrezikshme të të gjitha llojeve, me një fjalë prej dëmit të të gjitha atyre krijesave që mund të na bëjnë dëm. Në këtë lloj përfshihen edhe të gjitha sëmundjet dhe dhimbjet e shkaktuara prej tyre, të cilat në të njëjtën kohë janë sprovim i besimit tonë.



وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ

3. Dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset.

Fjala “gasik” do të thotë natë e errët, diçka që zbrazet apo shpërndahet me shpejtësi, e në këtë rast aludohet errësira e natës, e cila zbret shpejt në tokë dhe mbulon gjysmën e rruzullit tokësor, kurse fjala “vekab” do të thotë “ka hyrë (është shtrirë)”, dhe simbolizon shtrirjen e errësirës në tokë.[8]

Në kuptim të errësirës së natës fjala “gaseka” vjen edhe në ajetin kuranor: “Fale namazin kur zbret (nga zeniti) dielli, e deri në errësirën e natës…” (El-Isra’ë, 78).

Fjala “gasik” në një kuptim tjetër nënkupton edhe hënën në të sosur të saj, në fund të muajit, sepse në një transmetim të përcjellë nga Aishja r.a. thuhet që i Dërguari a.s. e kishte porositur atë me fjalët: “Kërko mbrojtje tek Allahu prej kësaj (hënës në të sosur), sepse kjo është “gasiku”- errësira kur ngryset”.[9]

Nata ose errësira nga vetë natyra e tyre janë trishtuese dhe të frikshme. Ndoshta sepse nën petkun e errët të natës mund të fshihen shumë dëme e të këqija të njerëzve kriminelë, exhinëve apo edhe të shtazëve gjakpirëse, të cilat presin prenë e tyre.

Nata është interval kohor kur njeriu duhet ta marrë pjesën e merituar të qetësimit dhe pushimit, por jo të gjithë njerëzit flenë e pushojnë. Ka prej tyre që presin errësirën e natës për të kryer veprat më të ndyra, për të vrarë a plaçkitur, që pastaj t’i fshehin më lehtë gjurmat e krimit të tyre.

Pastaj nata është një hapësirë kohore, kur edhe exhinët e shtrijnë dëmin dhe ndikimin e tyre, kështu që jemi të obliguar të mbështetemi për mbrojtje nga çdo frikë tek Ai që krijoi natën dhe ditën, Ai që krijoi tërë ekzistencën dhe e mbikëqyr rrjedhën e saj.

4. Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura).

Ky ajet kuranor flet për një grup të shëmtuar njerëzish që merren me magji, për t’u sjellë dëm të tjerëve. Me theksim të veçantë flitet për gratë që merren me magji, duke lidhur penj në nyja e duke fryrë në ta, që personit të caktuar t’i shkaktojnë dëm, por në përgjithësi mund të përfshihen edhe falltorët e magjistarët e ndryshëm edhe meshkuj, të cilët merren me punë të tilla të liga.

Marrja me magji, sipas parimeve islame, është haram, gjë e ndaluar rreptësisht, sepse nëpërmjet veprimeve magjike, shkaktohen çrregullime të ndryshme psiko-fizike tek personat, ndaj të cilëve drejtohet magjia. Madje me këso veprimesh të ndyra mund të shkaktohen edhe çrregullimi i harmonisë bashkëshortore, ndarjet, grindjet familjare etj. Mu për këtë arsye, edhe i Dërguari a.s. magjinë e ka vendosur të dytën me radhë prej atyre shtatë gjërave që janë shkatërrimtare për njeriun dhe imanin e tij, kur thotë: “Largohuni prej shtatë gjërave shkëtrruese. Ashabët i thanë: Cilat janë ato, o i Dërguari i Allahut? E ai tha: “Shirku (t’i bësh shok Allahut në krijim e sundim), magjia (sihri), mbytja e dikujt që e ka ndaluar Zoti, përveçse me arsye, marrja e kamatës, marrja (grabitja) e pasurisë së jetimit, ikja nga fushëbeteja dhe akuzimi i grave të ndershme e besimtare (për amoralitet)”[10]

Në lidhje me sihrin dhe realitetin e tij, dijetarët janë ndarë më dysh. Përderisa të gjithë dijetarët që përfaqësojnë Ehli-Synetin, janë unikë se sihri si realitet ekziston, meqenëse në Kur’an është përmendur në më se 60 vende, dijetarët e shkollës së mu’ëteziles (racionalistët) janë kategorikë se sihri nuk është një realitet, por vetëm një mashtrim optik. Këtë konstatim të mu’ëteziles e përkrahin edhe shumica e dijetarëve bashkëkohorë me në krye Muhammed Abduhunë, Reshid Ridanë, Sejjid Kutbin etj.

Sidoqoftë Ehli-Syneti, kanë mendim tjetër rreth magjisë, dhe thonë se ajo është një realitet, në të cilin bashkëveprojnë forcat e errëta djallëzore dhe ato njerëzore dhe për të ka dhënë shenjë edhe Allahu xh. sh. në Kur’an në kaptinën “El-Bekare” tek tregimi mbi dy engjëjt e dërguar në Babiloni si një “fitne-sprovë”, të cilët njerëzve ua mësonin disa veprime magjike, me anë të të cilave ata kishin mundësi të ndanin burrin nga gruaja, por me një porosi të qartë hyjnore: “Mos bëj kufër, sepse ne jemi vetëm sprovë”. (El-Bekare, 102).

Gjatë komentimit të këtij ajeti: “Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura)”, është e udhës të flasim pak më gjerësisht rreth sihrit ndaj Resulullahut s.a.v.s., duke shfrytëzuar edhe hadithin ku bëhet fjalë se si një çifut i Medinës (Lebid bin A’ësam) i kishte bërë magji të Dërguarit të Allahut, dhe kjo ngjarje konsiderohet edhe si shkak i zbritjes së kësaj sureje dhe asaj “En-Nas”.

Transmetohet nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Me një rast i bëri magji Pejgamberit a.s. një njeri nga fisi beni-Zurejk, i quajtur Lebid ibn A’ësam, saqë Pejgamberit a.s. i dukej se kishte bërë diçka, ndërsa ai në realitet nuk kishte bërë asgjë. Derisa një ditë apo një natë, ai ishte tek unë, iu lut Zotit gjatë e gjatë dhe pastaj m’u drejtua e më tha: “Oj Aishe, po e ndiej se Allahu më dha përgjigje për atë që kam kërkuar. Më erdhën dy njerëz (engjëj), njëri më është ulur te koka, kurse tjetri te këmbët. Njëri prej tyre tha: Prej çfarë lëngon ky njeri?

- I është bërë magji, - tha tjetri.

- E kush i ka bërë magji ?, - tha i pari.

- Lebid ibn A’ësam, - tha tjetri.

- Në çka ? - pyeti i pari.

- Në krahër, në furkë dhe në kupë të palmës mashkullore - iu përgjigj tjetri.

- E ku janë ato gjësende - e pyeti i pari.

- Në pusin Dhervan- iu përgjigj tjetri.”

Dhe Pejgamberi a.s., me disa shokë të tij, shkuan e i nxorën ato gjësende prej aty. Pastaj i Dërguari i Allahut i kishte thënë Aishes: “Oj Aishe, pasha Allahun, uji i atij pusi sikur kishte marrë ngjyrën e kanasë, kurse palmat e tij u përngjanin kokave të shejtanëve”.

- A nuk i dogje ato, o i Dërguar i Allahut? – e pyeta unë, thotë Aishja.

- “Jo”, tha ai. “Sa më përket mua, Allahu më shëroi, por kam frikë se mos ajo do të ndikojë keq tek njerëzit”, prandaj urdhërova që ai pus të mbulohej së bashku me ato gjësende…”[11]

Në një transmetim tjetër transmetohet se në pus kishte qenë një pe i gjatë i lidhur në 11 nyja dhe me zbritjen e dy “muavvedhetejnëve” që përmbajnë 11 ajete, pas leximit të secilit ajet nga ana e Xhibrilit, zgjidhej nga një nyjë e sihrit, derisa u zgjidhën të gjitha nyjet dhe i Dërguari i Allahut e ndjeu veten të lehtësuar, sikur të ishte shkarkuar nga një barrë e rëndë. Pas kësaj, Xhibrili ia lexoi atij këtë dua: “Me emër të Allahut, kërkoj mbrojtje për ty nga çdo gjë që mund të të bëjë dëm, Allahu të shëroftë”.[12]

Hadithi argumenton qartë se të Dërguarit a.s. i është bërë magji, dhe se kjo magji i ka shkaktuar atij herë pas herë disa shqetësime fizike e psikike në formë të dhembjes së kokës.

Ky hadith është sahih (autentik), dhe është transmetuar nga Buhariu e Muslimi me isnade të sakta e besnike; është një hadith që në mesin e dijetarëve gjatë kohëve, ka ngjallur polemika të ashpra nëse i është bërë magji Resulullahut ose jo ?!

Dijetarë bashkëkohorë, si Abduhu, Ridaja, Sejjid Kutbi etj, mendojnë se ky hadith nuk është fare i vërtetë dhe mohojnë kategorikisht mundësinë që ndonjë lloj sihri-magjie të ndikonte në të Dërguarin e Allahut, aq më parë kur në Kur’an ka mjaft ajete të qarta në të cilat dëftohet se Muhammedi a.s. ishte vazhdimisht nën përkujdesjen e Allahut xh.sh. dhe se Ai i kishte thënë në Kur’an: “All-llahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve).” (El-Maide 67).

Këta dijetarë sjellin shumë shembuj se një gjë e tillë ishte e pamundur të ndodhte, sepse, po ta pranonim këtë si të vërtetë, atëherë do të pranonim fjalët e idhujtarëve se Muhammedi a.s. vërtet ishte një njeri i magjepsur e jo pejgamber. Këtë e mbështesin në ajetin kuranor: “…dhe kur ata zullumqarë thonë: Ju vetëm jeni duke e ndjekur një njeri që e ka zënë magjia!” (El-Isra’ë, 47).

Përkundër të gjitha këtyre mendimeve, ne anojmë nga ai mendim se Pejgamberit a.s. i është bërë magji, por ajo magji nuk ka ndikuar në aftësinë e të pranuarit të Shpalljes, dhe mendojmë se kjo aspak nuk e cenon autoritetin e tij si të mbrojtur nga këto ndikime. Kjo magji siç theksuam më lartë kishte ndikuar tek ai herë pas herë, vetëm në aspektin fizik, sepse megjithatë Muhammedi a.s. edhe pse ishte Pejgamber i zgjedhur, ai ishte njeri prej mishi sikur ne, dhe kjo nënkupton se gjëra të tilla mund të ndikojnë në aspektin fizik edhe tek ai. (Megjithatë Allahu e di më së miri të vërtetën).

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

5. Edhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

Zilia a smira është një prej të këqijave më të mëdha, nga e cila po ashtu duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu.

Fjala “hased”–“zili (smirë)” në gjuhën arabe nënkupton: “pasionin (dëshirën) për zhdukjen e mirësisë nga tjetri”.

S’ka dyshim që magjia dhe zilia kanë një lidhmëri të ngushtë në mes tyre dhe për këtë arsye Allahu xh.sh. i ka përmendur njërën pas tjetrës. E si të mos jetë kështu kur zilia qëllimkeqe, është mëkati i parë që është bërë në qiell, atëherë kur Iblisi xhelozoi ndaj Ademit a.s., duke bërë mendjemadhësi dhe mëkati i parë që është bërë në tokë, atëherë kur Kabili xhelozoi të vëllanë e tij, Habilin. Si rezultat i kësaj smire në rastin e parë ishte mallkimi i Iblisit nga ana e Allahut xh.sh., ndërsa në rastin e dytë ishte mbytja e të vëllait nga ana e Kabilit.

Mirëpo këtu pashmangshëm shtrohet një pyetje: A thua si mund të ndikojë smira-xhelozia për të keq? Përgjigjja është se në zemrën e njeriut ziliqar ekziston një burim i energjisë negative, e cila reflekton urrejtjen e madhe ndaj dikujt, kështu që ajo energji negative, kur zbrazet, e dëmton tjetrin. Natyrisht dëmi i saj mund ta prekë çdonjërin, dhe mu për këtë arsye jemi të obliguar të kërkojmë mbrojtje tek Allahu nga zilia dhe smira.

Kur’ani famëlartë në disa ajete na ka bërë me dije se ndaj muslimanëve dhe Islamit gjithmonë ka pasur e do të ketë zili dhe se hebrenjtë e të krishterët janë të parët që shfaqën haptazi zilinë e tyre ndaj Islamit dhe muslimanëve. Ja se ç’thotë Kur’ani për ta: “Shumë ithtarë të librit (jehudë e të krishterë), edhe pasi u është bërë e qartë e vërteta, nga vetë zilia e tyre personale dëshiruan që pas besimit tuaj t'ju kthejnë në pabesimtarë, pra ju lini ata dhe largohuni prej tyre derisa All-llahu ta sjellë urdhrin e Vet. All-llahu ka mundësi për çdo send.” (El-Bekare, 109).

Zili shprehën edhe idhujtarët kur xhelozuan Resulullahun s.a.v.s. për shpalljen që po i vinte : “A u kanë zili atyre njerëzve për atë që All-llahu u dha nga mirësitë e Tij?” (En-Nisa’ë, 54).

Për zilinë si një cilësi e shëmtuar, ka folur edhe Resulullahu s.a.v.s., i cili ndër të tjera ka thënë: “Tre vetave nuk u pranohet duaja: Atij që ha ushqimin haram, atij që përgojon të tjerët (i përqesh) dhe atij që në zemrën e tij ka zili (haset) ndaj muslimanëve.” [13]

Ndërsa në një hadith tjetër ka thënë: “Ruhuni nga zilia (të mos ju kaplojë ) sepse zilia (smira) i gllabëron veprat e mira ashtu siç i djeg zjarri drutë.”

Në anën tjetër, ekziston një zili (lakmi) e lejuar, me të cilën i lutemi Allahut xh.sh. që edhe ne të na e mundësojë arritjen e mirësisë, ashtu siç i ka dhënë të mira e begati ndonjë vëllai tonë musliman. Kjo lakmi–zili e lejuar, në gjuhën arabe quhet “gibtatun”. Në lidhje me këtë i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Nuk bën të ketë zili (muslimani ndaj muslimanit) përveçse në dy raste: zili (lakmi) ndaj një njeriu të cilit Allahu i ka dhënë pasuri dhe ia ka mundësuar që atë pasuri ta shpenzojë në rrugë të Tij e për mirësi, dhe zili (qëllimmirë) ndaj një njeriu, të cilit Allahu i ka dhënë urtësi (dije), me të cilën dije ai punon dhe gjykon ndërmjet njerëzve.”[14]

Pra, vetëm në këto dy raste lejohet zilia-lakmia qëllimmirë, sepse muslimani xhelozon me qëllim të mirë, që Allahu edhe atij t’ia mundësojë pasurinë dhe dijen, kurse hipokriti (munafiku) xhelozon me smirë, që Allahu t’i largojë mirësinë tjetrit.



Porosia e kësaj sureje:

Kjo kaptinë përmban në vete disa porosi të mëdha hyjnore, ndër to:

- Të kërkuarit mbrojtje dhe ndihmë vetëm prej Allahut xh.sh. nga dëmi i çdo gjëje, përfshirë këtu njerëzit, exhinët, egërsirat, errësirën e natës, mbrojtjen nga dëmi i magjistarëve dhe të atyre që kanë zili të keqe.

- Meqenëse zilia ishte mëkati i parë në qiell dhe i pari në tokë, dhe meqenëse idhujtarët xhelozuan të Dërguarin e Allahut për zbritjen e Shpalljes, si dhe hebrenjtë e të krishterët xhelozuan muslimanët dhe Islamin, kjo kaptinë dhe ajo “En-Nas” erdhën të radhitura në fund të Kur’anit, për të na bërë me dije se xhelozi të tilla ndaj nesh do të ketë deri në Ditën e Kiametit, prandaj duhet të jemi të kujdesshëm dhe të kërkojmë mbrojtje prej smirës dhe xhelozisë së armiqve.

- Nëse na godet ndonjë fatkeqsi a diçka e ngjashme, duhet të mbështetemi tek Allahu me durim e përkushtim, dhe vetëm prej Tij të kërkojmë largimin e asaj të keqeje, e kurrsesi të mos kërkojmë një gjë të tillë nga magjistarët apo falltorët.



Përfundim:

Nga praktika e të Dërguarit të Allahut, kemi shumë thënie e lutje me të cilat mund të kërkojmë nga Allahu të na mbrojë prej dëmeve dhe të këqijave, e këtu do t’i përmendim vetëm disa prej tyre. Ka thënë i Dërguari i Allahut:

- “Kërkoj mbrojtje me fjalët më të përsosura të Allahut nga hidhërimi i Tij, nga dëmi i robërve të Tij, nga vesveset e shejtanëve dhe nga prania e tyre.”[15]

- “O Zoti im, Njohës i së fshehtës dhe i së dukshmes, Krijues i qiejve dhe i Tokës, Zot i çdo sendi dhe Mbizotërues i saj. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër përveç Teje. Kërkoj mbrojtjen Tënde nga e keqja e vetes sime, nga e keqja e shejtanit dhe nga shirku i tij, kërkoj të më mbrosh që vetvetes e as ndonjë muslimani të mos i bëj keq.”[16]

- “O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde nga brengat dhe dëshpërimi, nga paaftësia dhe dembelia, nga koprracia e frika si dhe nga zhytja në borxhe e mundjet e njerëzve.”[17]

- I Dërguari a.s. për nipat e tij Hasanin dhe Husejnin, bënte këtë lutje: “Lus Allahun me fjalët e Tij të plota që t’ju mbrojë nga çdo shejtan, nga çdo intrigë (e keqe) e tij dhe prej çdo syri të keq”.[18]

- Transmeton Buhariu dhe autorët e të gjithë suneneve nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte në gjumë, u frynte shuplakave të tij dhe lexonte: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas), pastaj me shuplaka prekte (përshkonte) trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[19]

- Po ashtu nga praktika e të Dërguarit a.s. është që, para se të biem në gjumë, të këndojmë suret “El-Ihlas, El-Felek, En-Nas, dhe ajetul kursinë (tespih dovën-ajeti 255 i kaptinës El-Bekare)”, në mënyrë që të jemi të mbrojtur edhe në gjumë nga shqetësimet që mund të na i shkaktojnë djajtë dhe exhinët nëpërmjet ëndrrave të këqija.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Ibn Kethir “Tefsiruul Kur’anil Adhim”, vëll. IV, fq. 745

[2] Sejjid Kutb “Fi Dhilalil Kur’an” vëll. VI, fq. 4006

[3] Fahruddin Er-Rraziu “Et-Tefsirul Kebir-Mefatihul Gajb” vëll. XXXII, fq. 187.

[4] Sejjid Kutb “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. VI. fq.4008.

[5] Emin Behrami “Përkthimi dhe komentimi i El-Istiadhesë, El-Besmelesë dhe i suretu-l-Fatihasë”, fq. 13, Prishtinë, 1998.

[6] Shevki Dajf “Suretu Rrahman ve suver kisar”, fq. 387

[7] Imam Fahruddin Er-Rraziu “Et-Tefsirul Kebir-Mefatihul Gajb” vëll 32, fq. 193.

[8] Muhammed esh-Shenkiti “Advaul Bejan fi Idahil Kur’ani bil Kur’an”, vëll. IX, fq. 160, Bejrut, 1995.

[9] Transmeton Tirmidhiu

[10] Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra.

[11] Transmetojnë Buhariu vëll. 9/192 dhe Muslimi vëll. 4/1719

[12] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir” vëll. XXX, fq. 476

[13] Kurtubiu, “El Xhamiu li ahkamil Kur’an” vëll. XX, fq. 260

[14] Muhammed esh-Shenkiti “Advaul bejan….” Vëll. IX, fq. 164.

[15] Transmeton Ebu Davudi 4/12; Tirmidhiu 3/171.

[16] Transmeton Ebu Davudi 4/317; Tirmidhiu 3/142.

[17] Transmeton Buhariu 7/158.

[18] Transmeton Buhariu 4/119.

[19] E transmeton Buhariu nr. i hadithit 4729, vëll. IV, si dhe autorët e suneneve.

Komentimi i kaptinës “En-Nas”

1. “Thuaj” Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve

3. Të adhuruarin e njerëzve

4. Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet

5. i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve

6. qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit”

(En-Nas, 1-6)

Kaptina “En-Nas” është kaptinë mekase-medinase, e zbritur pas asaj “El-Felek” dhe ka gjithsej 6 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 114, do të thotë është e fundit.

Hasen el Basriu, Atai dhe Ikrimja, me mendimin e të cilëve pajtohen edhe shumica e dijetarëve si Ibn Xherir et Taberiu, Muhamed Abduhu, Muhamed Reshid Ridaja, Sejjid Kutbi, Muhamed Ali Sabuni etj., thonë se kjo sure është mekase, ndërsa Ibn Abbasi, Katadeja dhe një grup i konsiderueshëm i dijetarëve, përfshirë këtu edhe Ibn Merdevijen, Fahru Rraziun, Ibn Kethirin, Ebu Bekr el Xhezairiun etj, ashtu siç kemi theksuar te surja “El-Felek”, konsiderojnë se kjo sure ka zbritur në Medinë.



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë është emërtuar “En-Nas”, sepse fjala “En-Nas-Njerëzit” është përmendur 5 herë në këtë sure. Kjo sure dhe ajo “El-Felek” quhen ndryshe edhe “El-Muavedhetejn”, pastaj “El-Mukashkishetan” etj., sepse janë kaptina që e pastrojnë besimtarin nga hipokrizia-dyfytyrësia, do të thotë janë kaptina që orientojnë drejt besimtarin se kujt duhet t’i drejtohet për ndihmë dhe mbrojtje-pra Allahut xh.sh. kundër njerëzve të ligj, magjistarëve, falltorëve apo shejtanit, të cilët simbolizojnë të keqen dhe anën e errët të kësaj bote.



Vlera dhe shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Lidhur me vlerën e pakontestueshme të kësaj sureje dhe të asaj paraprake “El-Felek”, si dhe shkakun e zbritjes, kemi folur më gjerësisht gjatë komentimit të kaptinës “El-Felek”, andaj nuk e shoh të udhës të përsëris po ato konstatime. Do të na mjaftonte të shtoja vetëm një transmetim, të cilin nuk e kemi përmendur tek komentimi i sures “El-Felek” e të cilin e transmeton Ibn Merdevije nga Muadh bin Xhebeli të ketë thënë: “Isha me të Dërguarin e Allahut në një udhëtim, pastaj e falëm namazin e sabahut, në të cilin ai i lexoi: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…), dhe pastaj më tha: O Muadh, a i dëgjove? – Po, ia ktheva unë, thotë Muadhi. Atëherë i Dërguari i Allahut më tha: “Njerëzit kurrë nuk kanë lexuar diçka të ngjashme me këto”.[1]



Lidhja e kësaj kaptine me atë paraprake (“El-Felek”)
Kjo kaptinë ka një lidhje shumë të ngushtë me atë paraprake (“El-Felek”) dhe është një vazhdim tematik e kuptimor, në të cilin tash kërkojmë mbrojtjen e Allahut nga intrigat e shejtanit dhe nga intrigat e njerëzve, të cilët shpifin e i përçajnë të tjerët.

Sa i takon lidhjes së kësaj kaptine me atë “El-Felek”, Fahru Rraziu na sjell një mendim shumë interesant, duke thënë se në suren “El-Felek” kërkimi i mbrojtjes nga Allahu, i Cili është përmendur vetëm një herë: “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!”, është nga tri gjëra: nga dëmi i errësirës, nga ata që fryjnë në nyja me qëllim të magjisë, dhe nga zilia (smira), kurse në suren “En-Nas”, janë përmendur tri cilësi të Allahut, me të cilat kërkohet mbrojtje: (Rabb, Melik dhe Ilah), dhe kërkimi i mbrojtjes është vetëm nga vesvesja-intriga e shejtanit. Sipas Rraziut, në kaptinën “El-Felek” rreziqet nga të cilat duhet të mbrohemi duke kërkuar mbrojtje dhe strehim tek Allahu, janë dukuri të jashtme, do të thotë se armiqësia mund të na kanoset vetëm nga jashtë, dhe si të tilla na jepet mundësia që t’i parandalojmë me kohë - ose nëse tashmë na kanë kapluar, mund t’i largojmë, kurse në këtë sure (“En-Nas”), rreziku është kryesisht nga brenda, do të thotë nga brendia jonë shpirtërore-psiko-fizike[2], sepse kemi të bëjmë me vesveset-intrigat e shejtanit, i cili na sheh ne, përderisa ne nuk mund ta shohim atë siç na tregon Allahu xh.sh. në Kur’an: “…Vërtet ai dhe shoqëria e tij ju sheh, ndërsa ju nuk e shihni.” [3]

Se lidhja mes sureve në Kur’an prej fillimit e deri në fund, është hyjnore, dëshmon edhe lidhja në mes sures së fundit (“En-Nas”) dhe asaj të pares (“El-Fatiha”), sepse vërejmë se në ajetin e 4 –t të saj kërkohet ndihmë vetëm prej Allahut xh.sh. (Ijjake na’budu ve ijjake nestein-Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë), ndërsa krejt në fund të radhitjes të sureve në Mus’haf, në të dy suret e fundit (“El-Felek” dhe “En-Nas”), Allahu xh.sh. na urdhëron po ashtu të kërkojmë ndihmë e mbrojtje vetëm prej Tij, nga shumë të liga dhe të këqija të kësaj bote, të dukshme e të padukshme, prej të ligave të njerëzve dhe të exhinëve.

Koment:

1. Thuaj” Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve

3. Të adhuruarin e njerëzve

Në fillim të kësaj kaptine fisnike janë përmendur tri cilësi të Allahut xh.sh., të cilat dëftojnë për madhështinë e Tij: (Zot i njerëzve, Sundues i njerëzve dhe I adhuruar i njerëzve). Këto tri cilësi të Allahut janë të përmendura po ashtu edhe në suren e parë të radhitjes së Mushafit-(“El-Fatiha”) , në ajetet e para: (Elhamdu lil-lahi rabbil alemin, er-Rrahmani Rrahim, maliki jevmi din), që tregon edhe një herë për një lidhje të përkryer hyjnore të këtyre sureve, që nga fillimi e deri në fund.

Në të njëjtën kohë, cekja e këtyre tri cilësive hyjnore dëshmon për një nderim të veçantë ndaj njeriut si një krijesë e dashur e Allahut. Vetë veçimi si “Zot, Sundues dhe I adhuruar i njerëzve”, megjithë faktin se Allahu është Zot i botëve dhe i tërë asaj që shohim dhe nuk shohim, shpreh lidhjen e ngushtë, e cila duhet të ekzistojë në mes njeriut dhe Zotit të madhërishëm, si dhe fisnikërimin e nderimin që i është bërë njeriut nga ana e Krijuesit.

Fjala “Rabb” do të thotë Zot, zotëri, kujdestar, edukues, etj., me të cilën nënkuptojmë se vetëm Allahut, i Cili na ka krijuar, na edukon dhe na mbikëqyr, duhet t’i drejtohemi për ndihmë e mbrojtje nga shejtani dhe nga çdo e keqe.

Fjala “Melik”, do të thotë Sundues, zotërues, posedues etj. Po ashtu edhe kjo fjalë shpreh dallimin dhe veçimin e njeriut, i cili duhet ta konsiderojë Allahun xh.sh. si sundues të tij, ani pse Ai është Sundues i botëve dhe i Ditës së Gjykimit.

Në nocionet tona fjala “melik” shpreh edhe kuptimin “mbret”, por mbretëria njerëzore herët a vonë do t’i nënshtrohet shkatërrimit, kurse mbretëria hyjnore e Zotit është e përhershme, siç na dëfton Vetë Allahu xh.sh.

“I kujt është pushteti sot? (bëhet pyetja). I All-llahut, i Atij që është një, i Fuqiplotit (është përgjigjja)!” (Gafir, 16)

Prandaj, ky Zot, Sundues e zotërues, është i Vetmi që meriton të adhurohet nga njerëzit dhe nga të gjitha krijesat e tjera, sepse sundimi i vërtetë i takon vetëm Allahut, i Cili në Kur’an thotë:

“I Tij është pushteti në qiej e në Tokë, Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje, dhe Ai ka fuqi për çdo send.” (El-Hadid, 2)

Dhe në fund Allahu xh.sh. përmend termin “Ilahin-nas”-I adhuruar i njerëzve”, ani pse Ai është i adhuruari i të gjitha krijesave. Komentatorët këtu kanë tërhequr një paralele duke thënë se me dy cilësitë e para mund të cilësohen edhe njerëzit, si fjala vjen “rabbul bejt-zot i shtëpisë”, apo “melikul bilad-sundues-mbret i një populli a vendi”, por është e pamundur që dikush, përveç Tij, të ketë cilësinë e të adhuruarit me të drejtë “Ilahin-nas”, sepse Ai është që krijoi gjithçka nga mosqenia, dhe vetëm Atij i takon adhurimi.

4. Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet

5. i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve

6. qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit”

Që të trija këto ajete, në përgjithësi flasin rreth intrigave dhe cytjeve të shejtanit, i cili mbjell huti e dyshime në zemrat e njerëzve.

Fjala “El-Vesvas” këtu aludon shejtanin, ndërsa fjala “vesvese” nënkupton pëshpëritjen, fjalën e folur me zë shumë të ulët, kurse fjala “El-Hannas” do të thotë diçka që fshihet dhe humb shpejt, që po ashtu aludon shejtanin, i cili në momentet kur besimtari e përmend Allahun, fshihet dhe largohet me të shpejtë, kurse kur besimtari harron dhe nuk e përmend Allahun, ai kthehet dhe i pëshpërit njeriut në mendjen dhe zemrën e tij mendime të dëmshme, të cilat e largojnë nga adhurimi i Allahut xh.sh.

Për këtë ka treguar i Dërguari i Allahut kur thotë: “Shejtani qëndron mbi zemrën e njeriut; kur njeriu e përmend Allahun, ai (shejtani) tërhiqet (zmbrapset), ndërsa kur njeriu e harron (Allahun), ai (shejtani) i pëshpërit mendime të këqija”.

Allahu xh.sh., qysh me kohë na ka paralajmëruar për rrezikun e madh që na kanoset nga shejtani, meqenëse ai xhelozoi dhe bëri smirë edhe ndaj babait tonë të pare, Ademit a.s., duke e mashtruar dhe shtyrë në gabimin e parë, dhe duke mos përfillur porosinë e Krijuesit, ra në grackën e shejtanit dukë hëngër nga pema e ndaluar në Xhennet.

Allahu xh.sh. na ka treguar qartë se shejtani është armiku ynë i përbetuar, kur për të në Kur’an thotë: “O bijt e Ademit, po a nuk ua dërgova porosinë që të mos e dëgjoni (pasoni) djallin, se me të vërtetë ai është armiku juaj i hapët!?” (Jasin, 60).

Megjithëse njerëzit janë të vetëdijshëm për këtë armiqësi të djallit, e cila do të vazhdojë e tillë deri në fundin e kësaj bote, shumica e njerëzve nuk çajnë kokën për këtë burim të përhershëm të rrezikut, i cili rezulton me dobësimin e imanit, e në raste të shpeshta edhe me humbjen e tërësishme të tij. Ky pra është shejtani i mallkuar, i cili vepron fshehurazi, dhe në mënyrë tinzare gjuan helmin e tij duke pëshpëritur në zemrat tona e duke na cytur për punë të këqija, të cilat janë në kundërshtim edhe me vetë natyrën tonë njerëzore.

Ata njerëz që i ka mashtruar shejtani në këtë botë kur të dalin nesër para Allahut për t’u ballafaquar me veprat e tyre të shëmtuara, do të mundohen që këtë faj t’ia hedhin shejtanit se ai i paskësh mashtruar, por ja se çfarë u thotë të tillëve shejtani: “E pasi të jetë kryer çështja (dhënia e Llogarisë) djalli (u mban xhehennemlinjve ligjëratën e dëshpëruar e), u thotë: “Vërtet, All-llahu ju pat dhënë premtim të vërtetë. Edhe unë ju pata premtuar, por ju tradhtova. Po unë nuk pata kurrfarë pushteti ndaj jush (që t'ju detyroja), përpos që ju thirra (në rrugë të gabuar), e ju m'u përgjigjët; atëherë, pra, mos më fajësoni (qortoni) mua, po fajësojeni veten tuaj. Unë nuk mund t'ju shpëtoj (ndihmoj) ju, e as ju nuk mund të më shpëtoni (ndihmoni) mua. Unë e mohoj shoqërimin tuaj që më bëtë mua më parë (më adhuruat në vend të Zotit)”. S'ka dyshim, pabesimtarët kanë dënim të dhembshëm.” (Ibrahim, 22).



Ndikimet e shejtanit

Zemra dhe mendja e njeriut janë fushëbetejë në të cilën zhvillohen dyluftimet e ashpra në mes së mirës dhe së keqes. Këto të dyja janë ato që sulmohen më së tepërmi nga shejtani, me qëllim të shtrirjes së ndikimit të tij helmues, me të cilin ky i mallkuar fut dyshime dhe huti. Fjalët, cytjet dhe pëshpëritjet e tij janë të kobshme për atë që u nënshtrohet ndikimeve të tyre, sepse njeriun e shtyjnë në mëkate të pandërprera, në një jetë të shfrenuar e të pamoralshme, e shtyjnë në mosbesim, në mendjemadhësi dhe në çdo gjë të keqe, andaj nuk është e rastësishme që Allahu xh.sh. deshi që njerëzimit në këtë sure, të fundit në radhitjen e Mus’hafit, t’ia tërheqë vërejtjen për rrezikun e madh që i kanoset nga shejtani.

Shejtani e diti se arma më e fortë e tij kundër njerëzve është mbjellja e dyshimit dhe e kuptoi se kjo arrihet më së lehti duke futur vesvese, pëshpëritje dhe cytje në zemrat e tyre. Dhe, vërtet, shejtani i hyri vendosmërisht këtij misioni të tij që në zemrat e besimtarëve të mbjellë dyshime ndaj fesë së tyre dhe ndaj çdo gjëje tjetër me vlerë, dhe mund të themi se ai në shumë raste ka pasur sukses të plotë.[4]

Shejtani i mallkuar e ka mundësinë që tek njeriu të ndikojë drejpërdrejtë nëpërmjet sistemit nervor, duke ndikuar që personi i atakuar nga ai, të humbë arsyen e shëndoshë dhe të mos logjikojë drejt. Në lidhje me këtë ndikim të tij, ka treguar edhe i Dërguari i Allahut xh.sh., i Cili ka thënë: “Vërtet shejtani (djalli) qarkullon nëpër njeriun sikur gjaku që qarkullon nëpër dej (damarë)”.

Por nuk janë vetëm exhinët e djallëzuar dhe djajtë ata që fusin intriga e huti në mesin e njerëzve. Fatkeqësisht këtë rol destruktiv e luajnë edhe disa njerëz, që shpirtin e kanë të lig. Detyra dhe roli i i tyre është që të fusin përçarje në mesin e njerëzve të tjerë, duke u bërë në këtë mënyrë krah i djathtë i shejtanit. Mbase ky ngatërrestar dhe shpirtlig prej njerëzve, mund të jetë shumë më i rrezikshëm se edhe vetë shejtani, sepse ky në dallim nga ai, vepron haptazi, dhe të përgatit kurthe e komplote, dhe kjo gjoja duke të këshilluar për të mirë. Prandaj duhet të jemi shumë të kujdesshëm ndaj të tillëve, sepse Allahu xh.sh. na ka tërhequr vërejtjen që të kërkojmë ndihmën e Tij edhe prej njerëzve të këqij kur këtë sure po edhe krejt Kur’anin e përfundon me këtë këshillë për të kërkuar mbrojtjen dhe ndihmën e Allahut: “Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet, i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve, qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit.”



Porosia e kësaj sureje


- Në këtë sure, Allahu xh.sh. i bëri një nderim të veçantë gjinisë njerëzore, kur Veten e quajti Zot i njerëzve, Sundues i njerëzve dhe I Adhuruar i njerëzve, ani pse Ai është Zot, Sundues dhe I Adhuruar i të gjitha krijesave të këtij Universi.

- Domosdoshmëria e kërkimit të mbrojtjes nga Allahu xh.sh. prej dëmeve të shejtanit, dhe prej atyre njerëzve shpitkëqij, të cilët janë po aq të rrezikshëm sa edhe vetë shejtani, sepse shejtani duke të pëshpëritur fshehurazi, të ngacmon me mendime të këqija, kurse njeriu i keq, i cili të paraqitet si këshillues i mirë, të armiqëson haptazi me të tjerët, duke futur dyshime në mendjen tënde për të tjerët.

- Mënyra më e mirë për t’u mbrojtur nga ndikimet e liga të shejtanit, është të përmendurit e Allahut dhe të mbështeturit tek Ai, sepse në momentet kur njeriu e përmend Allahun, shejtani nuk mund të ndikojë, ndërsa kur ai e harron Krijuesin e tij, ai e ngacmon.

Allahu xh.sh. thotë: “Thuaj: O Zoti im, e kërkoj ndihmën Tënde për të më mbrojtur nga ngacmimet e shejtanit, O Zoti im, kërkoj ndihmën tënde edhe nga prania e tyre (shejtanëve) tek unë.” (El-Mu’minun, 97-98)

dhe:

“Nëse shejtani të godet me ndonjë ves të keq, atëherë kërko ndihmën (mbrojtjen) e Allahut…” (El-A’ëraf, 200)

- Allahu xh.sh. na ka paralajmëruar se shejtanit i ka lënë në dorë mundësinë që të largojë sa më shumë njerëz nga rruga e drejtë, por në anën tjetër Allahu i Plotfuqishëm, gjithashtu na ka treguar se, nëse besimtari ka në dorë armën me të cilën e ka pajisur Ai – Imanin dhe përkushtimin ndaj Krijuesit, atëherë shejtani është i pafuqishëm ndaj tij dhe nuk mund t’i sjellë kurrfarë dëmi:

“Vërtet ai (shejtani) nuk ka kurrfarë fuqie kundër atyre që besuan dhe i janë mbështetur Zotit të tyre.” (En-Nahl, 99), sepse fuqia e Imanit është një digë e fortë mbrojtëse përballë intrigave të shejtanit.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Imam Sujutiu “Ed-Durrul menthur…”, vëll. 8, fq. 685.

[2] Fahru Rraziu “Mefatihul Gajbi”, vëll. 32, fq. 199.

[3] Esh-Shenkiti “Advaul Bejan…”, vëll. 9. fq. 183, Bejrut 1995.

[4] Kjo vlen edhe për ne, besimtarët e fesë islame në Kosovë dhe të mbarë trojeve shqiptare. Ne thuajse jemi tëhuajësuar nga identiteti ynë fetar, andaj nuk prekemi apo nuk inatosemi fare kur dikush na i fyen haptazi ndjenjat tona fetare. Shumica prej nesh i mbyllim sytë kur grupe dhe shoqata të ndryshme të krishtera, të ndihmuara edhe nga hipokritët tanë, propagandojnë haptazi idenë për konvertimin e shqiptarëve muslimanë në të krishterë, me pretekstin banal - “Kështu e do Perëndimi!”, ose “Duhet t’u kthehemi rrënjëve tona”!. Kjo nënkupton faktin se Perëndimi na paskësh ndihmuar me qëllim që të na ndërrojë fenë e jo të na çlirojë nga sundimi sllav. Jam i bindur e mbase edhe koha që do të vijë do ta dëshmojë, se kjo indolencë dhe kjo neglizhencë jona, do të na hakmerret keq në të ardhmen dhe për këto veprime tona të pamatura, nesër do të japim llogari para Krijuesit

Komentimi i Kaptines “En-Nebe’ë”

Kaptina “En-Nebe’ë” ose “Amme” është kaptinë mekase, ka gjithsej 40 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës El-Mearixh. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin rendor 78.

Transmetojnë Ibn Durejsi, Nuhasi, Ibn Merdevije dhe Bejhekiu nga Ibn Abbasi të ketë thënë: ‘Ka zbritur kaptina “Amme jetesaelune” në Mekë”. Ibn Merdevije transmeton të njëjtin transmetim edhe nga Ibn Zubejri.[1]



Emërtimi i kësaj sureje

Kjo sure është emërtuar me këtë emrin “En-Nebe’ë”, sepse në të bëhet fjalë për një lajm shumë të rëndësishëm, e ai është momenti i kataklizmës - Kiameti dhe ringjallja.



Lidhmëria kuptimore e kaptinës “En Nebe’ë” me atë paraprake “El Murselat”

Si në mes çdo kaptine të Kur’anit që ekziston lidhmëria kuptimore, poashtu shohim se edhe në mes sures “En-Nebe’ë” dhe asaj paraprake “El-Murselat” ekziston një lidhmëri e mrekullueshme kuptimore, po edhe tematike.

Kaptina “El-Murselat” fillon me betimet e Allahut:

“Betohem në (engjëjt ose erërat) që dërgohen njëri pas tjetrit (pandërprerë), betohem në ata që shfaqen si stuhia e rrëmbimshme (duke kryer urdhrat e Zotit), betohem në engjëjt që u është besuar sjellja e shpalljeve, dhe pastaj dallojnë qartë (të vërtetën nga e pavërteta), dhe që përcjellin këshillat (libra të Zotit, te pejgamberët), si arsyetim ose si vërejtje, s’ka dyshim se ajo që premtoheni (Dita e Gjykimit) gjithësesi ka për të ndodhur” (El Murselat 1-7),

betime këto që kishin të bënin me shenjat e Ditës së Gjykimit e të cilat idhujtarët i përgënjeshtronin.

Fundi i ajetit: “…s’ka dyshim se ajo që premtoheni (Dita e Gjykimit) gjithësesi ka për të ndodhur ” është përgjigje e betimeve të mëparshme të Allahut, se ajo ditë të cilën ju, mohues, po e përgënjeshtroni, patjetër do të vijë dhe do të jetë një realitet. Për t’ua sqaruar edhe më afër këtë realitet se si do të ndodhë, Allahu xh. sh. vazhdon më tutje të përmendë shenjat e kësaj ndodhie të madhe, në ajetet vijuese:

“Kur yjet të shuhen (zymtohen), dhe kur qielli të hapet, dhe kur kodrat të copëtohen, dhe kur të dërguarve u është caktuar koha (për të dëshmuar). E për cilën ditë atyre u është caktuar koha? Për Ditën e Gjykimit (kur drejtësia e Zotit ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është Dita e Gjykimit? Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan”. (El Murselat 8-15).

Duke u nisur nga tërë kjo, është plotësisht e arsyeshme dhe e logjikshme që kaptina që do të pasonte, në këtë rast ajo “En Nebe’ë”, të sqaronte se ç’është vërtet Dita e Gjykimit.

Nëse ndalemi dhe analizojmë ajetet 12-14 të kaptinës “El-Murselatë”:

“E për cilën ditë atyre u është caktuar koha? Për Ditën e Gjykimit (kur drejtësia e Zotit ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është Dita e Gjykimit?”, do të shohim se kurdo që Allahu xh.sh. ka cekur fjalën “Ve ma edrake”, menjëherë ka pasuar sqarimi prej të Plotfuqishmit se për se është fjala, në këtë rast në suren vijuese “En Nebe’ë” ka ardhur sqarimi se Dita e Gjykimit është një ndodhi e madhe, një lajm i madh e tronditës, dhe është një ditë e caktuar:

“S’ka dyshim se dita e gjykimit është caktuar. Është ditë që i fryhet Surit, e ju vini grupe-grupe”. (En Nebe’ë 17-18)

Ndërsa, sa herë që në Kur’an është përdorur kjo fjalë në trajtën e kohës së ardhme “Ve ma judrike”, atëherë ajo gjë nuk është sqaruar dhe ka mbetur enigmë ose një sekret prej sekreteve të Allahut.

Kaptina “Amme” ka lidhmëri tjetër stilistike në ajete me suren paraprake “El-Murselat”, siç e shohim edhe nga ajetet në vijim. P.sh. në suren “El-Murselat” ajetet 25-26, thuhet: “A nuk e bëmë Ne tokën që në gjirin e vet mban, të gjallë e të vdekur”, kurse në suren “En-Nebe’ë” ajeti 6, thuhet: “A nuk e bëmë Ne tokën të përshtatshme (për jetë)”.



Përmbajtje e shkurtër e kësaj kaptine
Përgjithësisht, tematika e kësaj kaptine rikonfirmon besimin në ringjalljen pas vdekjes, që e kontestonin idhujtarët. Për ta përforcuar faktin se Kiameti vërtet dhe patjetër do të ndodhë, Allahu xh. sh. sjell argumente të pakontestueshme të fuqisë së Tij absolute, kur thuajse në formë pyetjeje sikur u drejtohet mohuesve të kësaj dite: Si nuk besoni në ringjalljen kur:

“ A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë), dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)? (En-Nebe’ë, 6-7)

I Gjithëfuqishmi pas këtyre pyetjeve varg, që dëshmojnë në të njëjtën kohë se Ai është krijues, ricek ringjalljen dhe ditën e caktuar (Jevmul Fasl), ditën kur i fryhet Surit dhe kur çdo krijesë do të dalë para Madhërisë së Tij për të dhënë llogari.

Më pas në vazhdim të kësaj kaptine flitet për Xhehennemin si vendstrehim dhe vendqëndrim i pabesimtarëve, përshkruhen vuajtjet dhe mundimet që do t’i përjetojnë ata që mohuan urdhrat e Allahut, kurse në vazhdim flitet edhe për besimtarët e devotshëm, për të mirat dhe kënaqësitë që janë përgatitur për ta në Xhennet.

Kjo kaptinë përfundon me një skenë të tmerrshme e të llahtarshme të asaj dite të vështirë, kur femohuesit më tepër do të dëshironin të ishin pluhur (dhé), sesa të japin llogari për të gjitha ligësitë dhe të paudhat që punuan gjatë jetës së kësaj bote.

Koment:



عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ عَنْ النَّبَإِ الْعَظِيم الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُون كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ


1.Për çfarë e pyesin ata (mohuesit) njëri-tjetrin?

2. Rreth lajmit të madh?

3. për të cilin ata kanë mendime të ndryshme (kundërthënie).

4. Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë!

5. Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)!“

(En-Nebe’ë, 1-5)



Idhujtarët kurejshitë, të ballafaquar me një realitet krejtësisht të ri me paraqitjen e Muhamedit a.s., si i dërguar i Allahut, me një fe që për ta ishte risi, nga e cila shihnin rrezikun e zhvlerësimit të fesë së tyre pagane, stërgjyshore, nuk mund të imagjinonin se një njeri i rëndomtë e i thjeshtë nga mesi i tyre të mund të ishte i zgjedhur prej Allahut si i dërguar. Madje, ata kurrsesi të bindeshin se predikimet e Muhammedit a.s. për ringjalljen dhe jetën pas vdekjes, mund të ishin të vërteta, aq më parë kur kishin bindjen e paluhatshme se vetëm koha mund t’i shkatërronte, ashtu siç na i përshkruan edhe Kur’ani:

“Ata (idhujtarët) thanë: Nuk ka tjetër, vetëm se kjo jeta jonë në këtë botë, po vdesim dhe po lindemi dhe asgjë nuk na shkatërron tjetër pos kohës. Ata për këtë nuk dinë asgjë, ata vetëm fantazojnë”. (El-Xhathije, 24)

dhe në ajetin tjetër:

“Ata (idhujtarët) thanë: Nuk ka tjetër, vetëm kjo jeta jonë në këtë botë, dhe ne nuk do të ringjallemi“. (El-En’amë, 29)

Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. si kundërpërgjigje ndaj pohimeve të tyre të mësipërme, për t’ua bërë të qartë se vdekja do t’i mbërrijë dhe se do të ringjallen zbriti këtë sure, e cila flet për lajmin e madh, për lajmin tronditës e të llahtarshëm të Ditës së Gjykimit.

Fjala “Nebe’ë”, edhe pse mund të përkthehet me fjalën “lajm”, ka një domethënie shumë më të gjerë, sepse nuk është fjala vetëm për një lajm të rëndomtë, por për një ngjarje të madhe, një ndodhi tronditëse, për një kumt të jashtëzakonshëm, pra fjala është për ringjalljen dhe Ditën e Gjykimit.

Në lidhje me natyrën e lajmit të madh e të rëndësishëm, të gjithë dijetarët pajtohen se ky lajm është “Ringjallja”, “Jeta pas vdekjes” ose “Dita e Gjykimit”. Këtë mendim e ndajnë mufessirët më të mëdhenj me në krye Taberiun, Vahidiun, Bejdaviun, Nesefiun, dhe shumë të tjerë, kurse Muxhahidi, Abdurrezak San’ani, Mukatili dhe Ferrau, mendojnë se fjala “Lajm i madh” ka të bëjë me vetë Kur’anin, i cili bart në vete lajme të jashtëzakonshme. Kur’ani është lajm i madh, sepse, sipas këtyre dijetarëve, idhujtarët e cilësuan atë si magji, poezi etj.

Është shumë e qartë se ata që kishin mospajtime mendimesh sa i përket këtij lajmi të madh, janë idhujtarët mekas, po edhe grupet e ndryshme të të krishterëve dhe të çifutëve. Përderisa idhujtarët mohonin kategorikisht jetën pas vdekjes, sepse mendonin se jetojnë e vdesin dhe nuk i shkatërron asgjë tjetër përveç kohës, grupet e ndryshme të Ehli Kitabit, mendonin se do të ketë vetëm ringjallje shpirtërore, por jo edhe fizike.

Prandaj si kundërpërgjigje ndaj këtyre kundërthënieve të palogjikshme të tyre, Allahu sjell kërcënimin e Tij hyjnor në ajetet 4 dhe 5 të po kësaj kaptine:

كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ
“Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë, Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)”

Tefsirologët më eminentë gjatë komentimit të këtyre dy ajeteve, thonë se pjesëza “kel-la”, paraqet një kërcënim të hapur ndaj atyre që mohojnë ringjalljen dhe nuk besojnë në fuqinë e Allahut.

Madhështia e mrekullisë stilistike kuranore ripërsëritet në ajetin 5, ku ripërsëritet kërcënimi, por tash edhe më fuqishëm dhe më ashpër:

ثُمَّ كلاَّ سَيَعْلَمُونَ
“Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“, që do të thotë se atë që ju, o pabesimtarë, e mohoni, do ta përjetoni patjetër.

Disa të tjerë mendojnë se ajeti i 4-t:

“Jo,(mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë”, ka të bëjë me besimtarët që do ta kuptojnë se ajo që e besuan në lidhje me vdekjen dhe ringjalljen, vërtet u bë realitet, kurse ajeti i 5-të:

“Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“, nënkupton pabesimtarët që e mohuan kategorikisht ringjalljen pas vdekjes, dhe ky moment do të jetë ballafaqimi më i hidhur i tyre me të vërtetën që e kundërshtuan haptazi.

Dijetari i mirënjohur bashkëkohor, Sha’raviu, në lidhje me ajetin e 4-të:

“Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë”,

thotë: “Të gjithë njerëzit, besimtarë ose pabesimtarë, në momentet e dorëzimit të shpirtit, pra para vdekjes, do të ndeshen me një botë tjetër të panjohur për ta, botë e cila deri atëherë ka qenë imagjinative, i shohin melaiket e Allahut, shohin vendin se ku do të qëndrojnë në jetën e Berzahut etj (jetën në varreza, një jetë në mes kësaj jete dhe ringjalljes në të cilën nuk mbretërojnë ligjet e kohës). Në lidhje me këtë, Allahu xh. sh. në Kur’an thotë:

“(I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta hoqëm perden (para syve tu) dhe tash ti sheh shumë mprehtë”. (Kaf, 22).

Do të thotë aty për aty njeriu kalon në një dimension të ri të jetës. Besimtarët e vërtetë, të qetë dhe me një prehje shpirtërore presin shpërblimin e merituar gjatë jetës në Berzah, kurse pabesimtarët do t’i kaplojë tmerri e llahtari, sepse iluzionet e tyre se pas vdekjes më nuk do të ketë as jetë e as ringjallje, do të shemben ashtu siç shembet kështjella prej rërës. Të dyja grupet do ta shohim me sytë e tyre këtë realitet, i cili tashmë është bërë “ajnul jekiin- pamje e sigurt”, që më parë në jetën e kësaj bote për ta ishte vetëm “Ilmul jekiin-dije e sigurt”, kurse ajeti i pestë: “Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“

flet për momentin kur pabesimtarët pas dhënies së llogarisë, do të hidhen në zjarrin e Xhehennemit, dhe do ta kuptojnë bindshën edhe një herë se ishin në një humbje të vërtetë, dhe tash i pret përjetimi fizik i dënimit që do ta shijojnë, dhe kjo tashmë është “hakkul jekiin-e vërtetë e sigurtë” një realitet përjetues me të gjitha gjymtyrët”.

6. A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë),

7. Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)?

8. Ne u krijuam juve në çifte.

9. dhe gjumin tuaj jua bëmë për pushim.

10. dhe natën jua bëmë mbulesë (si rrobat).

11. ndërsa ditën e bëmë për gjallërim”.

(En-Nebe’ë, 6-11)

Në vazhdim të kaptinës, i Lartmadhërishmi, për t’i bindur të gjithë ata që mohojnë momentin e kataklizmës dhe ringjalljen, d.t.th. “Lajmin e madh” për të cilin kanë mendime të ndryshme kundërthënëse, ua rikujton dhuntitë e Tij për njerëzimin. Të gjitha këto të mira të panumërta, dëshmojnë qartë se pabesimtarët–mohuesit janë në humbje të madhe, përderisa nuk besojnë se të gjitha këto argumente flasin për një të vërtetë të madhe që do të ndodhë.

Karakteristikë e veçantë e këtyre ajeteve që jemi duke i komentuar, është se ato flasin për argumente të ndjeshme e të prekshme, argumente lëndore, me të cilat ndërlidhet jeta jonë e përditshme. Këto ajete janë një shëti e shkurtër në këtë ekzistencë me pamje e tablo të ndryshme; janë ajete të cilat në formë pyetjesh flasin, dëftojnë dhe në të njëjtën kohë argumentojnë; janë ajete që zgjojnë ndërgjegjen dhe zemrën e fjetur nga intrigat e shejtanit; janë ajete që rikthejnë freskinë në arsyen e njerëzve që të kuptojnë se kush janë ata në të vërtetë, përse janë në këtë botë, përse jetojnë, përse duhet të vdesin? etj…



أَلَمْ نَجْعَلِ الأَرْضَ مِهَادًا
6. A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë).

Toka si një ndër nëntë planetët e sistemit tonë diellor, megjithëse shumë e vogël, në krahasim me planetët e tjerë në këtë gjithësi, prapëseprapë është më e dashura dhe më tërheqësja për ne. A thua përse? Ç’rëndësi ka ajo për ne?

Përgjigja e vetme është se toka është “nëna, shtëpia dhe foleja jonë”. Nga elementet e kësaj toke u krijuam, në këtë tokë u lindëm, në të do të vdesim dhe po nga kjo tokë do të ringjallemi përsëri, siç thotë i Plotfuqishmi Allah në Librin e Tij të shenjtë:

“Ne prej saj (tokës) ju krijuam, në të do t’ju kthejmë përsëri, dhe prej saj do t'ju nxjerrim edhe një herë”. (Ta Ha, 55)

Në këtë tokë filloi jetën e vet raca njerëzore, në këtë tokë Allahu xh.sh. dërgoi shpalljet hyjnore nëpërmjet të dërguarve të Tij besnikë. Në të, për herë të parë ra në sexhde balli i njeriut-Ademi a.s., dhe, në të, do të jehojë deri në momentet e fundit të kësaj ekzistence–fjala “Allahu ekber, la ilahe il-lall-llah–Allahu është më i Madhi, s’ka zot përveç Allahut”, sepse ky është Vullneti i Krijuesit tonë, i Lartësuar dhe i zhveshur qoftë nga çdo e metë.

Dhe, këtë tokë Allahu e bëri të përshtatshme për jetesën tonë, e bëri tamam sikur djep në të cilin pushon dhe fle foshnja. Ky zatën është edhe njëri prej kuptimeve të këtij ajeti. Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. u drejtohet mohuesve në formë pyetjeje: “A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë)”

Dihet se pozita e volitshme e tokës në radhitjen planetare në kuadër të sistemit diellor ka bërë që ajo vërtet të jetë e përshtatshme për jetesë. Nuk është as shumë afër diellit në mënyrë që në të të mbretërojnë temperatura të larta tropike, të cilat do ta bënin avullimin e ujit nëpër oqeane me se do të pamundësohej jeta në të, po nuk është as fort larg tij në mënyrë që nga temperaturat e ulta, toka dhe oqeanët të shndërroheshin në akullnaja në të cilat kushte, jeta do të ishte prapë e pamundshme. Por deshi i Madhi Zot që toka të jetë në pjerrtësinë vertikale prej 23,5 shkallësh, e cila i mundëson jetën dhe gjallërinë e një bote të tërë organike dhe inorganike, një bote dhe një natyre të shumëllojshme të florës dhe faunës, të cilën mund ta hasim në çdo hap në këtë tokë.

Pastaj Allahu xh.sh. thotë:



وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا
7. Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)?.

A thua ç‘synohet me këtë ajet? Përse Allahu xh.sh. na sjell si shembull kodrat? Ç’rëndësi kanë ato për ne dhe përgjithësisht për tokën si planet?

Tash, vetëm tash vonë, në këtë shekull, pasi njeriu arriti lartësitë qiellore me anën e fluturakeve të ndryshme, raketave e satelitëve, arriti të fotografojë dhe të studiojë formën dhe relievin e vërtetë të tokës. U vërtetua me saktësi e vërteta e madhe kuranore edhe nga profesorët më eminentë të gjeologjisë, se kodrat vërtet janë një element përforcues dhe ekuilibrues në tokë. Ata vërtetë u impresionuan nga këto të dhëna kuranore që para 14 shekujsh.

Të shohim se ç‘thotë Allahu xh.sh. për kodrat:

- “Kurse kodrat i përforcoi”. (En-Naziat, 32)

- “ Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)”. (En-Nebe’ë, 7)

- “Dhe Ai vuri kodra (të forta) në tokë, ashtu që ajo të mos lëkundet me ju” (En-Nahl, 15)

Këto ajete, e të tilla në Kur’an ka të shumtë, japin të kuptojnë se një prej mrekullive të Allahut në këtë tokë, janë edhe kodrat dhe ndërtimet e tyre të jashtme e të brendshme.

Meqë shkenca tash vërtetoi se pothuaj në të njëjtën masë sa jashtë secila kodër ka rrënjët dhe bazamentin e vet mbështetës nën dhe, del se fjalët e Allahut vërtet janë një mrekulli e përjetshme. A thua deri para pak kohësh, ka mundur kush të përfytyronte se kodrat e mëdha që i shohim në formë gungash dhe në forma të tjera mbi sipërfaqen e tokës, kanë pothuajse të njejtën shtrirje në brendinë e tokës, të cilën shkencëtarët e quajnë rrënjë, kurse Kur’ani e quan shtyllë-bazament. Vetë Allahu xh.sh. në mënyrë shumë të thjeshtë e praktike u sjell njerëzve argumente nga gjërat që janë në kontakt me të çdo ditë. Fjala “veted-evtad” do të thotë kunja-shtylla apo bazamanet qendror mbi të cilin ngrihet tenda (çadra), në mënyrë që të kuptohet më lehtë nga njerëzit se edhe kodrat e kanë rolin e tyre ekuilibrues dhe të baraspeshimit për tokën, qofshin ato kodra kontinentale apo oqeanike.



وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا
8. Dhe Ne ju krijuam në çifte”

Këto fjalë të Allahut që në të njëjtën kohë dëftojnë për mrekullinë krijuese të Tij, që çdo gjë në këtë ekzistencë ta krijojë në çift, janë tërheqje e vërejtjes ndaj mohuese të Ditës së Gjykimit, se Ai që ju krijoi në çift për t’u shumëzuar pa qenë fare, Ai edhe ju vdes dhe e ju ringjall përsëri !!!

Allahu xh.sh. dëshiroi që në rregullin e gjithmbarshëm të gjithësisë të mos ketë mangësi dhe disharmoni, dëshiroi që kjo gjithësi të jetë e denjë për Madhështinë, Forcën dhe Kreativitetin e Krijuesit. Ky është një manifestim i hapët i fuqisë absolute të Allahut xh.sh., në ligjet e kësaj ekzistence. Një manifestim i tillë i kësaj fuqie është edhe krijimi në çifte i çdo gjëje, përveç melaikeve në këtë Univers.

Po të marrim shembull edhe thërmijën më të vogël të atomit, si gjënë më të imtë në këtë gjithësi, të cilën tash për tash e njohim, do të shohim se brenda vetë kësaj thërmije atomike ekzistojnë protonet dhe neutronet, pozitive e negative, të cilat së bashku formojnë tërësinë e atomit. Po i njëjti proces manifestohet në botën organike dhe atë inorganike, kurse krijimi i njeriut në çifte është një prej mrekullive të përkryera të Allahut, i Cili bëri që sipas “Ligjit të Shkaqeve”, kontaktit intim midis burrit e gruas, me lejen dhe dëshirën e Tij, nga një bashkim i spermatozoideve të mashkullit me farën ë gruas, të lind një fryt i ri njerëzor, fryt që deri në formësimin e plotë dhe daljen në këtë botë kalon nëpër etapa të ndryshme të cilat Kur’ani i ka përshkruar me një përpikëri të paparë si p.sh. në kaptinën “El-Mu’minun”:

“Për All-llahun, Ne krijuam njeriun prej një ajke (lëngu), e një balte. Pastaj atë (ajke - baltë) e bëmë (e shndërruam) pikë uji (farë) në një vend të sigurt. Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjaku, e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirtë). I lartë është All-llahu, më i miri Krijues!” (El-Mu’minun, 12-14)



وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا
9. Dhe gjumin tuaj jua bëmë për pushim.”

S’ka dyshim se gjumi është një ndër argumentet më bindëse që dëshmon ekzistimin e Zotit. Për këtë Allahu xh.sh. thotë në Kur’an:

“Nga argumentet e Tij është edhe gjumi juaj natën dhe ditën, edhe përpjekja juaj për të fituar nga të mirat e Tij. Në këtë ka argumente për popullin që dëgjon”. (Er-Rrum, 23)

Dihet se gjumi është një nevojë e domosdoshme për të gjitha qeniet e gjalla. Nëse ndonjë njeri a krijesë privohet apo pengohet për gjumë, nuk mund të përballojë dot ritmin e pandalshëm të jetës.

Gjumi a të fjeturit është përmendur disa herë në Kur’an, në mënyrë që të vihemi në dijeni se ai është argument dhe shenjë nga Allahu xh.sh. Fjala “subata”–“sebtun” në gjuhën arabe d.t.th. shkëputje, vdekje, ndërprerje nga aktivitetet e ditës (jetës), për një kohë të caktuar, në mënyrë që qelizat tona trupore të kenë kohë të mjaftueshme për rifreskim.

Me këto kuptime ka ardhur në disa vende në Kur’an si:

- “Dhe kur Ai ju kaploi me një kotje (gjumë) që ishte siguri (qetësim) për ju nga ana e Tij”. (El-Enfal, 11)

- “Mandej, pas asaj tronditjeje të rëndë, Ai ju lëshoi sa për qetësim, një kotje (gjumi të lehtë) që i kaploi një grup prej jush”. (Ali Imran, 54)

Dihet se gjumi është edhe një vdekje e vogël, e cila mund të krahasohet me të ashtuquajturën “vdekje klinike” për se edhe i Gjithëmëshirshmi na njofton, kur thotë:

“Ai është që ju vë në gjumë natën (ju vdes natën ) dhe e di ç’keni vepruar ditën, pastaj ju ngjall-zgjon në të (ditën) deri në afatin e caktuar (vdekje)”. (El-En’am, 60)

dhe:

“All-llahu i merr shpirtat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. Vërtet, në këto ka argumente për një popull që mendon.” (Ez-Zumer, 42)

Shikuar nga këndvështrimi shkencor, shkencëtarët ende nuk kanë arritur të deshifrojnë saktësisht fshehtësinë hyjnore të gjumit, por në bazë të shumë eksperimenteve në laboratoriume shkencore, gjumin e kanë ndarë në 5 etapa:

Etapa e parë – është etapa e hyrjes graduale në gjumë dhe përfshin 2 deri në 5 % të kohës së gjumit.

Etapa e dytë – është etapa e gjumit të lehtë – jo të thellë, dhe përfshin rreth 50 % të kohës së gjumit.

Etapa e tretë dhe e katërt – janë etapat e gjumit të ngadalshëm, të thellë, të qetë e të zakonshëm. Këto dy etapa të gjumit prehës e qetësues përfshijnë 20 % të kohës së gjumit.

Etapa e pestë – është etapa e gjumit të thellë, e shoqëruar me ëndrra dhe lëvizje, ose gjumë i çudtishëm, sepse ai që fle, gjatë etapës së gjumit me ëndrra, edhe pse është në gjumë tejet të thellë, lëvizjet e frymëmarrjes, të gjakut dhe të syve i ka pothuajse si të ishte zgjuar. Mbase i tillë do të ketë qenë ndoshta edhe gjumi i banorëve të shpellës (As’habul kehf).

"Do të mendoje se ata janë të zgjuar, e ata ishin në gjumë" (El-Kehf, 18).

Kjo etapë e gjumit përfshinë 25 % të gjumit.

Me një fjalë, gjumi është dhunti e Allahut për njeriun, që ai të ç’lodhet fizikisht po edhe shpirtërisht nga vështirësitë e jetës.



وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا.وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا.
10. Dhe natën jua bëmë mbulesë (si rrobat).

11. ndërsa ditën e bëmë për gjallërim.

S’ka dyshim se nga shenjat e mëdha të Allahut në këtë tokë janë dita dhe nata. Pas një dite të kaluar në punët e zakonshme, është shumë e natyrshme që njeriu të lodhet, kështu që trupi dhe mendja e tij kanë nevojë për çlodhje. Nata e ka këtë cilësi, të cilën Allahu xh.sh. e krahason me mbulesë (libas), ku njeriu merr pjesën e merituar të pushimit dhe freskimit për të vazhduar punën e tij qysh me agimin e parë të mëngjesit.

Këtu duhet theksuar se, nëse njeriu në këtë botë punon e vepron sipas programit të përkryer hyjnor, vërtet do ta shijojë ëmbëlsinë e jetës, pushimin e natës dhe gjallërinë e ditës.

Besimtari i vërtetë qysh para lindjes së diellit zgjohet nga gjumi, falënderon Allahun i Cili e ringjalli nga vdekja e vogël (gjumi), ashtu siç ka vepruar gjithmonë i Dërguari i Allahut, kur thoshte: “Falënderimi i qoftë Allahut, i Cili na ngjalli pasi në bëri të vdekur (në gjumë) dhe vetëm tek Ai është ringjallja” (Transmetojnë Buhariu dhe Tirmidhiu).

Pastaj merr abdest dhe falë namazin e sabahut duke e lutur Allahun e Plotëfuqishëm që t’i japë nga mirësitë e Tij gjatë asaj dite. Dhe ai vazhdon punën ditës, tregton, punon dhe i lutet prapë Allahut duke falur namazin e drekës. Pas një rishikimi të asaj që ka punuar, vjen koha e ikindisë, që njeriu të falënderojë Allahun edhe një herë sepse i mundësoi edhe një ditë jete, pune e fitimi hallall. Dalngadalë nata shtrin flatrat e saj mbi tokë për t'i zënë vendin ditës, dhe, pas tërë kësaj, Allahu dëshiroi që nata të jetë një mbulesë dhe ç‘lodhje për njeriun: “Dhe natën jua bëmë mbulesë (për çlodhje)” , sepse dita që shkoi, ishte gjallëri e punë e vazhdueshme, për të cilën Allahu xh.sh. thotë: “Dhe ditën e bëmë për gjallërim”.

Ky është sistemi i përkryer i orarit të jetës së njeriut në këtë tokë, të cilën Allahu e bëri të përshtatshme e komode për jetë, me të gjitha predispozitat dhe kushte e nevojshme.

Dhe, me gjithë këto fakte e argumente, ka ende të tillë që nuk besojnë Allahun e as ringjalljen, veçse mrekullitë dhe argumentet e Allahut për t’i bindur mohuesit nuk kanë të sosur…

وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا

وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا

وَأَنزَلْنَا مِنْ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا

لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا

وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا



12. Dhe Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë.

13. dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.

14. Ne prej reve të shtrydhura kemi lëshuar shi të madh.

15. që me të të rrisim drithëra e bimë.

16. dhe kopshte të dendura palë mbi palë.”

(En Nebe’ë, 12-16)



Në Kur’an ka ajete të shumta të cilat vazhdimisht provokojnë mendjen njerëzore, duke e nxitur atë që këto argumente të panumërta të Allahut në këtë ekzistencë, t’i studiojë në mënyrë serioze e shkencore, sepse fjala e Allahut xh.sh. kurrsesi nuk mund të vijë në kundërshtim me të vërtetat e mirëfillta shkencore.

Nëse e analizojmë vetëm pak ajetin 53 të kaptinës Fussilet:

“Ne do t’ua mundësojmë atyre (mohuesve) që të sodisin argumentet tona në horizonte (të hapësirave qiellore) po edhe në vetveten e tyre, derisa t’u bëhet e qartë se ky (Kur’an) është i vërtetë (dhe i zbritur nga i Gjithëfuqishmi)”,

do të kuptojmë se provokimi hyjnor mbetet aktual për çdo brez a gjeneratë të njerëzimit, andaj nuk është aspak i rastit fakti se në vazhdim të kaptinës “En Nebe’ë”, i Lartmadhërishmi thotë:



وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا
12. Dhe Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë.

Të gjithë komentatorët e Kur’anit, pa dallim, janë të mendimit se fjala “shtatëshe e fortë“ simbolizon shtatë palë qiej, do të thotë qiellin, të cilin Allahu xh.sh. e ka ngritur-ndërtuar mbi ne sikur të ishtë ndonjë pullaz-ombrellë. Ai në Kur’an thotë:

“Qiellin ua kemi bërë kulm të sigurt, por ata zmbrapsen prej atyre argumenteve.”

(El-Enbija 32)

Fjala qiell më të gjitha derivatet dhe format e saj në Kur’an është përmendur 298 herë. Në Kur’an fjala qiell me këto sinonime të shtatëshit ka ardhur edhe në disa vende të tjera, si p.sh.:

- “Ne krijuam mbi ju shtatë palë (qiej) dhe nuk jemi të pakujdesshëm ndaj asaj që krijuam”. (El- Mu’minun, 17)

- “All-llahu është Ai që krijoi shtatë palë qiej dhe prej tokës aq sa ata…” (Et Talak, 12)

- “Ai është që krijoi shtatë qiej palë mbi palë…” (El-Mulk, 3).

- “A nuk e keni parë se si All-llahu krijoi shtatë palë qiej (në kate).“ (Nuh, 15).

- “Ai (All-llahu) është që për ju krijoi gjithçka ka në tokë, pastaj vullnetin e Vet ia drejtoi qiellit dhe i përsosi ata shtatë qiej. Ai është i Gjithëdijshmi për çdo gjë”. (El Bekare, 29)

- “Dhe ata i krijoi shtatë qiej brenda dy ditëve dhe secilit qiell i caktoi atë që i nvojitej. Qiellin më të afërt (të dynjasë) Ne e stolisëm me yje ndriçuese dhe e bëmë të mbrojtur. Ky është caktim i të plotfuqishmit, i të Dijshmit”. (Fussilet, 12), etj…

Sa i përket ajetit në fjalë “Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë”, ne vetëm mund të supozojmë se këta shtatë qiej mund të jenë shtatë tufa galaktike të sistemit tonë diellor, ose mund të kenë ndonjë lidhje të afërt me sistemin tonë diellor. Ne banorët e tokës bëjmë pjesë në galaktikën “Rruga e Qumështit” e cila ka lidhje të ngushtë me disa galaktika të tjera, si M-31, VIRGO, pastaj me tufën galaktike të ANDROMEDËS, etj.

Supozohet se në këtë gjithësi mund të ketë përafërsisht mbi 100 miliardë galaktika dhe secila përbëhet përafërsisht nga 100 miliardë yje. Në çdo galaktikë ka ndoshta edhe po aq planetë sa edhe yje, që me numrin e shifrave do të thotë: 1011 x 1011 = 1022 ose 10 miliardë bilionë yje dhe planetë.

Vetëm galaktika jonë “Rruga e Qumështit” supozohet të ketë mbi 200 miliardë yje madhësish të ndryshme, lëvizja e të cilëve karakterizohet për një elegancë dhe graciozitet të mrekullueshëm.

Allahu xh.sh.në Kur’an thotë:

“Vërtet, Ne kemi stolisur qiellin më të afërt (të dynjasë) me bukurinë e yjeve.” (Es-Safat, 6)

“Ne, në qiell kemi krijuar galaksione yjesh dhe atë (qiellin më të afërt të dynjasë) e kemi zbukuruar për ata që e shikojnë me vëmendje.” (El-Hixhr, 16)

“Ne, qiellin më të afërt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriçuese)” (El Maide, 5)

Mirëpo se çfarë ka synuar në të vërtetë Allahu xh.sh., me fjalët “shtatëshe të fortë”, ne nuk mund ta dimë dhe kjo mbetet në dijen absolute të Allahut xh.sh.

Nga ajeti në fjalë vetëm mund të kuptojmë se këta qiej kanë një ndërtim të fortë dhe se bukuria e tyre dëfton për mrekullinë e krijimit, por që tërë kjo hapësirë qiellore mbi ne, kjo “shtatëshe e fortë” qiellore ka lidhje të ngushtë me jetën e njeriut në këtë tokë, dëshmon shumë qartë ajeti në vazhdim, ku Allahu xh.sh. thotë:



وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا
13. Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.

Allahu xh.sh. e bëri jetën në tokë të përshtatshme, sepse parapërgatiti të gjitha kushtet e nevojshme e të domosdoshme për një gjë të tillë. Padyshim, Dielli si ylli qendror i sistemit tonë diellor, është burim i energjisë dhe pa dritën e nxehtësinë e tij, jeta në tokë do të ishte e pamundur.

Dielli nuk është asgjë më tepër se një yll që jep dritë, nxehtësi dhe energji. Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. për të thotë: “Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron”.

Fjala “siraxh” do të thotë “diçka që jep dritë e shkëlqim”, kurse “vehhaxh” do të thotë “diçka që jep edhe dritë po edhe nxehtësi-energji”.

Nga këndi i shkencës së astronomisë shohim se Dielli përbëhet nga hidrogjeni, gazi i lëngët dhe heliumi. Nga e tërë masa e sistemit diellor, Dielli përbën 99.86%, kurse masën tjetër, 0.14% e përbëjnë nëntë planetët e tjerë të sistemit diellor, natyrisht përfshirë këtu edhe satelitet e tyre, etj. Sigurisht kjo masë kaq e madhe, dhe ky gravitacion kaq i fuqishëm i Diellit i ka “robëruar” – detyruar 9 planetët e Sistemit diellor: Tokën, Marsin, Venerën, Merkurin, Saturnin, Jupiterin, Neptunin, Uranin dhe Plutonin që nëpër shtigje spirale të sillen-rrotullohen rreth tij. Toka, planeti ynë, një lëvizje të tillë rreth Diellit e kryen për 365 ditë.

Sipas shkencëtarëve, jeta e Diellit numëron mbi 5 miliardë vjet. Sipërfaqja e tij është mbi 12 mijë herë më e madhe se ajo e Tokës. Masa e tij është 333.000 herë më e madhe se e Tokës. Largësia midis Diellit dhe Tokës është 150 milionë km., kurse rrezja e dritës së Diellit deri në Tokë arrin për 8 minuta e 20 sekonda.

Me një fjalë, po të mos kishte diell, nuk do të kishte as jetë në tokë, por krahas diellit, botës organike dhe inorganike u nevojitet edhe një komponent tjetër i rëndësishëm pa të cilin nuk do të kishte mundësi të zhvillohej procesi jetësor. Ky komponent kaq i nevojshëm është UJI.

Ja pra se si i ndërlidh i Gjithëfuqishmi Allah këto dy komponente, kur në vazhdim të kaptinës thotë:



وَأَنزَلْنَا مِنْ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا
14. Ne prej reve të shtrydhura kemi lëshuar shi të madh.

Pra, krahas dritës dhe nxehtësisë së Diellit, gjallesave të gjalla si dhe botës bimore, patjetër u nevojitet edhe uji, të cilin Allahu xh.sh. përveç burimeve të ujit që gjenden në brendi të Tokës. atë e lëshon edhe nga qielli nëpërmjet reve,

Se për ç’arsye Allahu xh.sh. ka ndërlidhur ajetin ku flet rreth Diellit dhe reve që lëshojnë shi, sot, pas shumë zbulimeve shkencore, nuk është e vështirë ta kuptojmë. Shkenca na mëson se në këtë rast kryhet një proces natyror, ai i avullimit të ujit nga lumenjtë, detet dhe oqeanet, që pastaj të kondensohet lart në re, të cilat pastaj i bartin erërat andej e këndej dhe e shkundin ujin që gjendet në to.

Kur jemi tek retë dhe tek procesi i rënies së shiut, të shohim se ç’thotë Allahu xh.sh. në disa ajete kuranore:

“A nuk e ke parë se si All-llahu drejton retë, pastaj i bashkon, i bën grumbull ato dhe atëherë e sheh shiun se si rrjedh prej tyre” (En-Nur, 43)

pastaj:

“All-llahu është Ai që i lëshon erërat, e ato i lëkundin retë dhe Ne i derdhim ato në një vend të thatë dhe me atë ujitje e ngjallim tokën pas vdekjes së saj. Ja, kështu është ringjallja.” (Fatir, 9)

dhe:

“All-llahu është Ai që i lëshon erërat, e ato lëkundin retë dhe Ai i shtrinë lart si të dojë, i bën ato edhe të ndara në pjesë, dhe përmes tyre e sheh se si bie shi, e kur ia lëshon atë kujt të dojë prej robërve të vet, qe, ata gëzohen.” (Er-Rrum, 48)

Por t’i kthehemi edhe një herë fjalës së ajetit: “el muë’sirat”. Fjala “I’ësar” – muassar-muë’sir”, në aspektin terminologjik do të thotë shtrydhje, e kjo do të thotë reja që lëshon shi pas bashkëdyzimit dhe pas zbrazjes së thërrmijave elektrike, pozitive e negative, do të thotë pas “shtrydhjes së saj - “I’sar”, ajo mund të lëshojë shi me lejen e Allahut xh.sh.

Dijetarët rreth termit “el mu’sirat” kanë dhënë këto mendime:

1. Grupi i parë mendojnë se fjala është për retë që shtrydhen, do të thotë që lëshojnë shi, një mendim që është më i pranueshmi dhe më i sakti.

2. Grupi i dytë mendojnë se fjala është për erërat, të cilat pas fekondimit të reve, e shtrydhin ujët nga retë.

Një gjë është më se e vërtetë, se gjatë procesit të avullimit e deri tek rënia e shiut, këto elemente kanë gjëra të përbashkëta dhe janë të ndërlidhura në të njëjtin proces. Kështu, nga ndikimi i rrezeve të diellit, të cilin Allahu xh.sh. e quajti “Kandil flakërues”, bëhet avullimi i ujit të lumenjve, deteve dhe oqeaneve. Kur ky avull të ketë arritur lart, për të marrë ftohtësinë dhe për t’u kondensuar, vjen roli i erërave, të cilat bartin me vete grimcat e pluhurit, që përmbajnë elemente të fekondimit, thërrmija pozitive e negative, dhe ky kontakt përfundon me zbrazjet elektrike. Pas kësaj, erërat, po ashtu me lejen e Allahut, i bartin këto re të fekonduara atje ku Allahu dëshiron, dhe shiu bie.

Në lidhje me këtë Allahu xh.sh. thotë:

“Ne i lëshojmë erërat mbarësuese, e nga qielli (retë) lëshojmë shi dhe atë jua japim ta pini, po ju nuk mund ta ruani atë”. (El-Hixhr, 15)

“Edhe Ai është që i lëshon erërat myzhde në prag të mëshirës së Tij (shiut) dhe Ne lëshuam prej qiellit ujë të pastër.” (El-Furkan, 48)

“Dhe në të kemi vënë kodra të forta e të larta dhe ju dhamë të pini ujë që jua shuan etjen”. (El-Xhinn, 27)

Në vazhdim të kaptinës, Allahu xh.sh. pasi krijoi të gjitha kushtet e nevojshme për një jetë të vrullshme organike dhe inorganike në tokë, duke nënshtruar rrezet e diellit, pastaj ujin dhe procesin e tyre të shndërrimit në shi që bie prej reve si mëshirë prej Allahut xh.sh., na bën me dije se rezultat i tërë këtij procesi zinxhiror, i cili vërtet dëshmon për mrekullinë krijuese të Tij, është kultivimi i bimëve dhe fryteve të ndryshme për të mirën e botës njerëzore dhe asaj shtazore:



لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا. وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا

15. “Që me të të rrisim drithëra e bimë.

16. dhe kopshte të dendura palë mbi palë.”

Këtu patjetër duhet të ndalemi një çikëz dhe të meditojmë për mrekullinë dhe precizitetin e paparë të kësaj shprehjeje kuranore.

Këto fjalë s’mund të jenë të ndonjë mendjeje njerëzore, por vetëm të Krijuesit të gjithësisë, i cili flet për një proces të natyrshëm, ku së pari përmend farën-kokrrën, e cila duhet të mbillet për të dalë pastaj mbi tokë e për të dhënë fryte, qofshin ato bimë ose pemë, e pastaj kur këto pemë të rriten, ato, me degët e tyre palë-palë formojnë kopshte të dendura.

Të gjitha këto fakte dhe argumente të pamohueshme të cilat i prezantoi i Gjithëfuqishmi dëshmojmë që kjo ekzistencë e ka Krijuesin e vet dhe se kësaj gjithësie me lejen e Allahut një ditë do t’i vie fundi. Nuk ka dyshim se Ai që bëri tokën të përshtatshme për jetë dhe kodrat si shtylla dhe që na krijoi në qifte duke na bërë gjumin pushim, natën mbulesë e ditën gjallërim, duke ngritur mbi ne shtatë palë qiej dhe në qiellin e kësaj toke vendosi diellin si kandil ndriçues dhe bëri që prej reve të lëshojë shi me të cilin rriten drithërat e bimët dhe kopshtet e dendura palë mbi palë, Ai një ditë, ata që mohuan Ditën e Gjykimit do t’i ballafaqojë me atë ditë të llahtarshme, ditë e cila shumë shpejtë do të vie sepse është ditë e përcaktuar...

17. “S’ka dyshim se Dita e Gjykimit është caktuar.

18. Është dita që i fryhet Surit, e ju vini grupe-grupe.

19. dhe qielli hapet e bëhet dyer-dyer.

20. dhe kodrat shkulen e bëhen pluhur (si valë rrezesh-fatamorganë).

21. E Xhehennemi është në pritë (në pusi).

22. është vendstrehim i arrogantëve.

23. aty do të mbesin për tërë kohën (pa mbarim).

24. aty nuk do të shijojnë as freskim, as ndonjë pije.”

25. përveç ujë të valë e qelbësirë.

26. si ndëshkim i merituar.

27. Ata ishin që nuk pritnin se do të japin llogari.

28. dhe argumentet Tona i përgënjeshtruan me këmbëngulje.

29. ndërsa Ne çdo send e kemi ruajtur me shkrim të saktë.

30. E ju pra, vuani, se Ne nuk do t’ju shtojmë tjetër veçse vuajtje.”

(En Nebe’ë, 17-30)



إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا

17. ”S’ka dyshim se Dita e Gjykimit është caktuar.

Kjo ditë dhe Lajmi i Madh për të cilin pabesimtarët ishin në kundërshti, është ditë e caktuar dhe ka afat të prerë nga ana e Allahut xh.sh. Dhe, ja tash i Gjithëfuqishmi i paralajmëron për momentin më të vështirë për ta, që do të ballafaqohen me veprat e tyre para Allahut xh.sh.

Tmerri i kësaj dite do t’i dezorientojë të pafetë, të cilët nuk besonin se një gjë e tillë fare do të ndodhë. Ata në jetën e kësaj bote, madje sa ishte gjallë edhe vetë i Dërguari i Allahut, me një ironi dhe sarkazëm pyesnin: “Dhe thoshin: kur do të vijë (jetë) ai premtim (me të cilin na kërcënoheni) nëse jeni të drejtë në atë që flisni” (Jasin, 48)

Dhe ja që tash Allahu xh.sh. këta njerëz të ligj do t’i ballafaqojë me këtë ditë të lemeritshme, sepse tek i Gjithëpushtetshmi çdo gjë është e përcaktuar, dhe, nuk vonon e premtimi dhe kërcënimi i Tij bëhen realitet.

Kiameti apo Kataklizma e përgjithshme, në Kur’an është përmendur në shumë vende dhe me shumë emra. Sa për ilustrim do t’i cekim vetëm disa prej tyre:

Jevmul Kijameh - Dita e Ringjalljes (e Ngritjes nga varret), Jevmul Ahir - Dita e Fundit, Es-Sa’atu - Momenti, Jevmul Ba’thi - Dita e Ringjalljes, Jevmul Fasli - Dita e Ndarjes (e Gjykimit), Jevmul Veiid - Dita e Premtuar (për realizimin e kërcënimit), Jevmul Hashr - Dita e Tubimit, etj., Komentatorët e Kur’anit kanë numëruar mbi njëqind emra të kësaj dite dhe këtij momenti të vështirë e të tmerrshëm.

Kjo është ditë e caktuar, ditë e ndarjes së çështjeve të njerëzve në bazë të veprave të punuara në këtë botë, ditë kur ata do të shpërblehen për të mirat e tyre dhe do të ndëshkohen për të këqijat e tyre.

Se kur do të vijë saktësisht ky moment, këtë nuk mund ta dijë askush pos Allahut të Gjithëdijshëm, por dihet që kjo ditë përveç të tjerash dallohet për një karakteristikë të veçantë që është:



يَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا
18. Është dita që i fryhet Surit, e ju vini grupe-grupe.

Kjo hapësirë në të cilën jemi duke jetuar, e mbushur përplot gjallëri dhe me krijesa nga më të ndryshmet, disa prej të cilave i shohim e disa nuk i shohim, e të cilat janë në lëvizje të përhershme dinamike, do të mbetet kështu deri në ditën kur Allahu xh.sh. do t’i zhdukë të gjitha gjallesat, me përjashtim të atyre që do Ai të mos vdesin:

“Dhe i fryhet Surit dhe bie e vdekur ç’ka në qiej dhe ç’ka në tokë, përveç atyre që do Allahu (të mos vdesin), pastaj i fryhet atij herën tjetër, kur qe, ata të ngritur presin (urdhrin e Zotit)” (Ez-Zumer, 68)

Fryrja në Sur, e cila përmendet në ajetin që jemi duke e komentuar, është fryrja e dytë pas asaj të parës, me të cilën sinjalizohet fillimi i kataklizmës së përgjithshme, e cila zgjat shumë shkurt, ndoshta vetëm për disa çaste, kur do të shkatërrohet çdo gjë në këtë ekzistencë.

“Çdo gjë që është në të (tokë) është e zhdukshme, e do të mbetet vetëm Zoti yt që është i madhëruar dhe i nderuar.” (Er-Rahman, 26-27)

Sipas të gjithë komentatorëve të Kur’anit, fryrësi në Sur është një prej katër melekëve të mëdhenj-Israfili a.s., i cili është i ngarkuar me këtë detyrë nga ana e Allahut xh.sh. Këtë e vërteton edhe dijetari i madh Ibn Haxher el Askelani, i cili thotë: “Është e ditur se fryrësi i Surit është Israfili a.s., për të cilin thotë se ekziston Ixhmaja (pajtimi i gjithë dijetarëve islamë).

Në Mustedrekun e Hakimit qëndron transmetimi i Ebu Hurejres r.a. se i Dërguari i Allahut (s.a.v.s) ka thënë: “Shikimi i fryrësit në Sur është i drejtuar nga Arshi i Allahut, që kur është i dërguar (autorizuar) për të, nga frika se mos urdhërohet para se ta largojë shikimin. Sytë e tij janë si dy yje flakëruese”

Besimtarët e kishin pyetur të Dërguarin a.s. se ç’duhej të thoshin sikur ta përjetonin këtë moment. Ai u ishte përgjigjur: “Hasbunallahu ve ni’mel vekil, tevekkelna ala Allahi rabbina”. – “Neve na mjafton Allahu, Ai është mbrojtësi më i mirë. I jemi mbështetur vetëm Allahut, Zotit tonë”

Dijetarët islamë poashtu janë kompaktë se Surit do t’i fryhet dy herë: herën e parë do të ndodhë vdekja e të gjitha gjallesave, ndërsa fryrja e dytë sinjalizon ringjalljen e të gjitha gjallesave. Në Kur’an këto dy të fryra janë përmendur edhe në kaptinën En-Naziat ajetet 6-7:

“Ditën që vrullshëm bëhet dridhja. Që pas saj pason tjetra”

Pra fryrja (dridhja) e parë është quajtur Er-Raxhifeh, kurse fryrja (dridhja) e dytë Er-Rradifeh.

Në ajetet 49-51 të kaptinës Jasin, fryrja e parë është quajtur “Es-Sahatu”-“Britma”, ndërsa e dyta “Fryrja në Sur” :

“(Allahu u përgjigjet) Nuk janë duke pritur tjetër veçse se një britmë që i rrëmben ata kur janë duke u zënë në mes vetes. E nuk do të mund të lënë as porosi (vasijet-testament) e as të kthehen në familjet e tyre. Dhe i fryhet “Surit” kur qe, ata duke u ngritur prej varrezave paraqiten te Zoti i tyre”.

Sidoqoftë, pas fryrjes së dytë në Sur, të gjitha krijesat e vdekura do të ringjallen, do të ngrihen nga varret e tyre dhe do të nisen në Vendtubimin e Madh, për të dalë para Allahut xh.sh. Kjo do të jetë Dita e Llogarisë së përgjithshme, asaj Llogarie të cilën e përgënjeshtruan pabesimtarët dhe mohuan me kryeneçësi edhe ringjalljen.

Se në ç’vend të kësaj gjithësie do të jetë ky tubim madhështor i mbarë njerëzimit, ne nuk dijmë e as që mund ta imagjinojmë, sepse kjo është vetëm në dijen dhe kompetencat e të Gjithmëshirshmit.

Ky është rrugëtimi i fundit i jetës së njeriut, në të cilën, në dallim nga etapat e tjera të kaluara të jetës; së pari në botën e ezelit (atomit), pastaj në jetën e kësaj bote dhe pas saj në jetën e varrezave (berzah), tash nuk ka më vdekje, por vetëm amshim dhe përjetësi.

Atë ditë njerëzit do të vijnë grupe-grupe, popuj-popuj, ymmet-ymmet dhe secili do të jetë me pejgamberin ose prijësin e tyre, për të dhënë llogarinë, siç thotë Allahu i Lartmadhërishëm:

“(kujto) Ditën kur do të thërrasim secilin njeri me prijësin (librin, pejgamberin, shënimet e veprave) e tyre” (Isra’ë, 71 )

Dhe, në këtë ditë, të gjithë njerëzit do të thirren një nga një për të dhënë llogarinë e veprave të punuara në këtë botë.



وَفُتِحَتْ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا
19. Dhe qielli hapet e bëhet dyer-dyer.

Ky ajet tregon për gjendjen e gjithësisë në momentet e kataklizmës. Ky dhe ajeti në vazhdim tregojnë për disa gjëra që do të ndodhin para fryrjes së dytë në Sur. Përmendja e fryrjes së dytë në Sur para këtyre ndodhive që do të ndodhin pas fryerjes së parë, janë cekur për hir të madhështisë së momentit të fryrjes së dytë në Sur si dhe të trishtimit të madh të atij momenti.

Dihet se qielli është një hapësirë në të cilën nuk mund të shohësh ndonjë zbrazëti, siç na mëson Allahu xh.sh.: “Në krijimin e Mëshiruesit nuk mund të shohësh ndonjë kontrast, andaj drejto shikimin tënd (drejt qiellit) se a sheh ndonjë çarje (zbrazëti)? Mandej, herë pas herë drejto shikimin, e shikimi do të kthehet tek ti i përulur dhe i molisur” (El Mulk, 4-5)

Por ja që vjen momenti të ndodhin çrregullimet në gjithësi dhe çdo gjë fillon të shkatërrohet. Qielli çahet dhe “dyert” e tij hapen krah e krah, dhe nga ai fillojnë të zbresin melaiket.

“Dhe (kujto) Ditën kur do të çahet qielli me anën e një reje e lëshohen engjëjt (melaiket) në një mënyrë madhështore” (Furkan, 25)

Mbi gjendjen e qiellit në këto momente flasin edhe ajetet në vazhdim:

“Kur të pëlcasë qielli”. (Inshikak, 1)

dhe:

“E kur të çahet qielli”. (Infitar, 1)

Tërë kjo do të thotë se do të bëhet rrënimi i rregullit të gjithmbarshëm të gjithësisë. Çdo gjë fillon të shkatërrohet, ashtu siç ka thënë Allahu xh.sh.:

“Ditën kur toka ndryshohet në tjetër tokë e edhe qiejt (në të tjerë qiej), e ata (njerëzit) të gjithë dalin sheshazi para Allahut Një, Mbizotërues”. (Ibrahim, 48)

Shenjë tjetër e kataklizmës është edhe shkatërrimi i kodrave, për se na flet ajeti në vazhdim i kësaj kaptine:



وَسُيِّرَتْ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا

20. Dhe kodrat shkulen e bëhen pluhur (si valë rrezesh-fatamorganë).

Kodrat si elemente përforcuese të kësaj toke në të cilën jetojmë, janë përmendur 29 herë në Kur an, prej tyre 11 ajete kanë të bëjnë me gjendjen e kodrave në Ditën e Kiametit.

Kodrat-malet në momentet e kataklizmës, do të pësojnë transformime nga më të ndryshmet deri në shkatërrimin e plotë të tyre. Ja se si i përshkruan Kur’ani famëlartë këto forma:

“Dhe kur të barten (ngrihen) toka e kodrat e t’i mëshojnë njëra-tjetrës me një të goditur” (El-Hakkah, 14)

Kjo do të thotë se fillimisht bëhet ndeshja e kodrave me njëra-tjetrën dhe copëtimi i tyre, pastaj ato shndërrohen në diçka që u gjason shtëllungave të leshit të shprishur:

“Dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur”. (El-Kariatu, 5)

Kjo do të thotë se kodrat e humbin fortësinë dhe ekuilibrin e tyre dhe pas kësaj gjendjeje do të pasojë shkapërderdhja dhe shpërndarja e tyre në hapësirë në formë të pluhurit apo të rërës:

“(Ajo ndodh) Kur toka tundet nga dridhje të forta e kodrat të shkapërderdhen e të bëhen copë e thërrmija, si pluhur i shpërndarë”. (El-Vakiatu, 4-6)

dhe: “Atë ditë kur toka e kodrat të dridhen, e kodrat të bëhen si grumbuj të shkapërderdhur të rërës”. (El-Muzemmil, 14)

Dhe në fund ato shndërrohen në vegim-fatamorganë, si një formë vizuale, në fakt e paqenë:

”Dhe kodrat shkulen e bëhen pluhur (si valë rrezesh-fatamorganë-vegim).”

Kjo do të thotë se kodrat do të shndërrohen në hi e pluhur dhe nga larg duken sikur kodra, por, kur t’u afrohesh, nuk sheh asgjë, mu sikur ndodh vegimi në shkretëtirë kur nga reflektimi i rrezeve të diellit në rërë, krijohen vegime dhe reflektime ngjyrash-fatamorganë dhe të bëhet sikur para teje sheh ujë, por, kur të afrohesh tek ai vend, sheh vetëm rërë të shkretëtirës dhe asgjë tjetër.



إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا. لِلْطَّاغِينَ مَآبًا. لَابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا
21. E Xhehennemi është në pritë (në pusi).

22. është vendstrehim i arrogantëve.

23. aty do të mbesin për tërë kohën (pa mbarim).

Ata që mohuan dhe përgënjeshtruan këtë ditë si dhe ata që refuzuan mësimet e pejgamberëve, si “shpërblim” kanë ndëshkimin e përjetshëm në zjarrin e Xhehennemit, i cili i pret në pusi qysh prej kohësh, për t’i djegur e përcëlluar me dënimet e tij të tmerrshme.

A nuk ua bëri me dije Allahu xh.sh. në shumë ajete kuranore se kthimi është tek Ai, dhe sidomos në ajetet 4 e 5 të kësaj kaptine “En Nebe’ë”: Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë! Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)!“

A nuk u tha Allahu xh.sh.: “A menduat se Ne ju krijuam kot dhe se nuk do të ktheheni prapë tek Ne?!” (El-Mu’minun, 115)

Dhe, tash, kur të tillët tmerrohen nga pamjet dhe pastaj nga ndëshkimi në Xhehennem, vërtet i Lartësuar është Allahu xh.sh. që tha:

“Mjerë për përgënjeshtarët atë ditë” (El-Murselat, 15)

Të mjerët ata që nuk iu nënshtruan urdhrave të Allahut në këtë botë; të mjerët ata që lakmia e kësaj bote i mashtroi dhe nuk çanë kokën për këtë ditë të tmerrshme.

Pra, për të tillët: arrogantët, keqbërësit e mendjemëdhenjtë, vendstrehim i tyre do të jetë Xhehennemi. Në të do të qëndrojnë përjetë. Vetë fjalët nga ajeti “Labithine fiha ahkaba-Aty do të mbesin për tërë kohën (pa mbarim).”, japin të kuptohet se ata do të mbesin aty përgjithmonë, në përjetësi të amshueshme e të pambarim.

Rreth kuptimit terminologjik të fjalës “ahkaba” janë dhënë disa mendime, por ajo që karakterizon më tepër kuptimin e këtij termi, është se ka të bëjë me një periudhë të pacaktuar kohore. Mendim tjetër është se ky term nënkupton periudha-epoka kohore, të cilat pasohen automatikisht nga njëra-tjetra, pa shkëputje.

Dijetari i mirënjohur islam Muhammed M. Sha’ravi, tek shpjegon fjalën “ahkaba”, thotë se me këtë term cilësohet vetëm ajo periudhë kohore e cila pas përfundimit, automatikisht pasohet nga tjetra. Ky term është në të njëjtën lidhje kuptimore me fjalën “Halidine fiha ebeda – Në të do të jenë përgjithmonë”, por këtu fjala “ahkaba” është përmendur me një qëllim të caktuar dhe për një urtësi të madhe. Sha’raviu vazhdon më tutje e thotë se pas përfundimit të njërës epokë (periudhë kohore), me urdhrin e Allahut, melaiket i nxjerrin këta pabesimtarë nga Xhehennemi për disa çaste dhe i afrojnë nga Xhenneti për t’i parë kënaqësitë në të cilat janë duke jetuar besimtarët e vërtetë e të sinqertë, dhe pastaj në mënyrën më të vrazhdë ata do të tërhiqen zvarrë për t’u rikthyer në Xhehennem për të shijuar rishtazi dënimin e dhembshëm e të përjetshëm deri në përfundimin e asaj epoke, për t’u përsëritur pastaj e njëjta gjë rishtazi.

Xhehennemi është vend i mizorëve, në të ka vend për të gjithë pabesimtarët, kriminelët, munafikët dhe ata që tradhtuan amanetin e Allahut. Mu për këtë, kur do të pyetet Xhehennemi nga ana e Allahut xh.sh. nëse ka më vend të zbrazët në të, përgjigjja është kjo:

“(Kujto) Ditën kur Ne Xhehennemit i themi: a je mbushur? e ai thotë: a ka ende (kriminelë e pabesimtarë që t’i ndëshkojë)?” (Kaf, 30)



لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا. إِلَّا حَمِيمًا وَغَسَّاقًا. جَزَاءً وِفَاقًا

24. Aty nuk do të shijojnë as freskim, as ndonjë pije.

25. përveç ujë të valë e qelbësirë.

26. si ndëshkim i merituar.

Në tërë atë mjerim e nënçmim, pabesimtarët dhe ata që i bënë shok Allahut, tok me munafikët e ndyrë, nuk do të shijojnë ndonjë freskim ose pije të ftohtë, që t’ua flladitë trupat dhe shpirtrat e tyre që janë duke u ndëshkuar. Ata do të kërkojnë prej melaikeve ndonjë freskim a pije të ftohtë, por melaiket e ndëshkimit, në vend të freskimit dhe ujit të ftohtë, do t’u ofrojnë ujë të valë që ua këput zorrët, dhe qelbësirë, si ndëshkim meritor për ta.

Se ky ndëshkim i Allahut është vërtet meritor, na tregon ajeti në vazhdim: ”Ndëshkimi i së keqes bëhet me një të keqe në të njëjtën mënyrë”. (Esh-Shura, 40)

Pabesimtarët mbesin të hutuar e të nemitur dhe sikur pyesin: Ku mbeti drejtësia dhe mëshira e Allahut; përse ne të mbesim përgjithmonë në këtë dënim? Por ja që përgjigjja e Allahu nuk vonon por pason menjëherë nga drejtësia e Tij absolute me të cilën e ka mbushur tërë këtë ekzistencë. Allahu si kundërpërgjigje ndaj tyre thotë:



إِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ حِسَابًا. وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كِذَّابًا. وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ كِتَابًا

27. Ata ishin që nuk pritnin se do të japin llogari.

28. dhe argumentet Tona i përgënjeshtruan me këmbëngulje.

29. ndërsa Ne çdo send e kemi ruajtur me shkrim të saktë.

Do të thotë, ky është një dënim dhe ndëshkim vërtet meritor për ta, sepse pas të gjitha atyre argumenteve (librave) që i shpalli Allahu xh.sh., dhe pas të gjithë atyre pejgamberëve që ua tërhoqën vërejtjen për këtë dënim të madh, këta megjithatë insistuan në mosbesimin e tyre. Nuk besuan në fjalët e të dërguarve për ringjalljen, madje edhe talleshin me ta.

A nuk u dëftoi Allahu xh.sh. shumë prej argumenteve të Tij në këtë ekzistencë, kur thotë:

“Ne do t’ua mundësojmë atyre (mohuesve) që të sodisin argumentet tona në horizonte (të hapësirave qiellore), po edhe në vetveten e tyre, derisa t’u bëhet e qartë se ky (Kur’an) është i vërtetë (dhe i zbritur nga i Gjithëfuqishmi)” (Fussilet, 53)

Është shumë e vërtetë se pabesimtarët, para vetes patën argumente të qarta, por mohuan dhe përgënjeshtruan me vetëdije të plotë. Mirëpo llogaria e tyre nuk u doli e saktë. Ata menduan se është vetëm jeta dhe kënaqësia e kësaj bote dhe se nuk do të ketë ringjallje e as llogari për të bëmat e tyre në këtë botë. Andaj, sa keq do të çuditen kur nesër para Allahut xh.sh. do t’u paraqiten atyre këto vepra të shëmtuara.

Ata natyrisht do të përpiqen të mohojnë ato vepra, por është e pamundur. Çdo imtësi është shënuar në atë “pllakë-procesor”, dhe askujt nuk i bëhet e padrejta.

Përcjellës besnikë të këtyre veprave ishin melekët e ngarkuar, për të cilët Allahu xh.sh. thotë:

“Kurse mbi ju vigjëlojnë përcjellësit. Janë shkrues të ndershëm tek Allahu. Ata e dinë se çfarë punoni”. (El-Infitar, 10-12)

Pastaj ajetet:

“Secilit njeri ia kemi varur në qafë fluturaken (shënimin për veprimin) e tij, e në Ditën e Gjykimit Ne do t’i prezantojmë atij libër të hapur: “Lexo librin tënd, mjafton të jesh sot llogaritës i vetvetes”. (Isra’ë, 13-14).

dhe: “Vërtet, Ne i ngjallim të vdekurit, i shënojmë veprat (e tyre të bëra) si dhe gjurmët e tyre, dhe çdo gjë e kemi regjistruar në Librin e ruajtur (Levhi Mahfudh)”. (Jasin, 12).

Pabesimtarët, po edhe besimtarët, në Ditën e Llogarisë do të habiten nga saktësia e paparë e këtyre shënimeve. Ndodh që njeriu gjatë jetës së tij të ketë bërë ndonjë vepër, qoftë të mirë, qoftë të keqe, dhe ta ketë harruar, sepse nuk i ka kushtuar ndonjë rëndësi të veçantë, por ja që tash vjen momenti dhe e sheh atë vepër të tij:

“Dhe vihet libri (i veprave), e i sheh mëkatarët të frikësuar nga shënimet që janë në të, dhe thonë: “Të mjerët ne, ç’është puna e këtij libri që nuk ka lënë as (mëkat) të vogël e as të madh pa e përfshirë?” dhe atë që vepruan, e gjejnë të gatshme – të pranishme, e Zoti yt nuk i bën padrejt askujt. (El-Kehf, 49)

pastaj:

“E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grima, atë do ta gjejë, dhe kush punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grima, atë do ta gjejë”. (Ez-Zelzele, 7-8)

Ne si besimtarë që jetojmë në këta shekuj të lulëzimit të shkencës kompjuterike e të teknologjisë moderne, mbase edhe nuk çuditemi aq kur shohim se si sot me anë të pllakave kompjuterike nga platina, mikroprocesorëve të vegjël, videokamerave të ndryshme digjitale dhe arkivave filmike etj., ka mundësi që shënimet nga njerëzit të ruhen me shekuj e shekuj. Paramendoni se edhe sa e sa zbulime do të bëhen në këtë fushë në vitet dhe shekujt që do të pasojnë (deri në momentin që Allahu urdhëron që kjo gjithësi të shkatërrohet), andaj si mund të çuditemi për saktësinë e shënimeve të Allahut xh.sh. – Krijuesit tonë !



. فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا
30. “E ju pra, vuani, se Ne nuk do t’ju shtojmë tjetër veçse vuajtje”.

S’ka dyshim se ky ajet është një nga ajetet më të ashpra kuranore kundër pabesimtarëve.

Transmetohet nga Abdullah ibn Umeri të ketë thënë: “Nuk ka zbritur për banorët e Xhehennemit ajet më i ashpër se ky”.

Dhe vërtet ky është një realitet i hidhur. Përjetimi i këtyre ndëshkimeve është tmerri e ndëshkimi më i madh, sepse Allahu xh.sh., të tillët nuk i shikon me mëshirën e Vet, por mbi ta derdh tërë pezmin dhe hidhërimin e Tij, ngase gjatë jetës në këtë botë, ata pasuan intrigat e shejtanit, duke menduar se kjo botë është e tëra, dhe se nuk do të ketë ballafaqim me ringjalljen e as me veprat e tyre të liga.

Të zhytur në këto mundime e ndytësi, Allahu xh.sh. ua shton edhe më ndëshkimin dhe ndytësinë, kur thotë:

“Ndytësisë së tyre u shton ndytësi”. (Et-Tevbe, 125).

إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا وَكَأْسًا دِهَاقًا لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلا كِذَّابًا جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَانِ لا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلائِكَةُ صَفًّا لا يَتَكَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَانُ وَقَالَ صَوَابًا ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا إِنَّا أَنذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَالَيْتَنِي كُنتُ تُرَابًا

31.“Vërtet për të devotshmit ka fitime (ngadhënjime) të mëdha (kënaqësitë e Xhennetit).

32. Kopshte e vreshta rrushi.

33. Edhe vasha të një moshe.

34. Edhe kupa të mbushura plot (pije të kulluar).

35. Aty nuk dëgjojnë fjalë të kota, as gënjeshtra.

36. Shpërblime e dhurata të shumta dhënë nga Zoti yt (për hir të veprave të tyre të mira).

37. Zoti i qiejve e i tokës, dhe ç’ka ndërmjet tyre, i Gjithëmëshirshmi, të Cilit nuk kanë të drejtë t'i bëjnë vërejtje.

38. Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi, dhe i cili e thotë të vërtetën.

39. Ajo është dita e vërtetë, e kush dëshiron le të kthehet rrugës te Zoti i vet.

40. Ne jua tërhoqëm juve (idhujtarëve) vërejtjen për dënimin e afërt, në ditën kur njeriu do t’i shohë veprat e tij, kur jobesimtari do të thotë: “Ah, sikur të isha dhe!”

(En-Nebe’ë, 31-40)



إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا وَكَأْسًا دِهَاقا

31.“Vërtet për të devotshmit ka fitime (ngadhënjime) të mëdha (kënaqësitë e Xhennetit).

32. Kopshte e vreshta rrushi.

33. Edhe vasha të një moshe.

34. Edhe kupa të mbushura plot (pije të kulluar).

Në këto ajete, tash para nesh shfaqet një pamje krejtësisht e kundërt nga ajo e gjendjes së banorëve të Xhehennemit. Këtu Allahu xh.sh. na e përshkruan jetën dhe kënaqësinë e banorëve të Xhennetit, pasi më përpara na dëftoi për vuajtjet dhe mundimet, në të cilat do të jenë pabesimtarët dhe ata që nuk përfillën urdhrat hyjnore.

I Lartëmadhërishmi fillon me fjalët: “Vërtet për të devotshmit ka fitime (ngadhënjime) të mëdha (kënaqësitë e Xhennetit)…”

Kjo mënyrë e të shprehurit hyjnor është një argument i vërtetimit të besimit të drejtë të xhennetlinjve dhe realizim i premtimit të Allahut për të devotshmit, për ata që shkuan rrugës së dritës hyjnore duke mos përfillur rrugën e shejtanit. Besimtarët në këtë botë, për shkak të besimit të tyre islam, shpeshherë përjetuan sprova të rënda, patën vështirësi e vuajtje, u privuan nga shumë kënaqësi të përkohshme të kësaj bote, por ja që tash para tyre me tërë bukurinë magjepsëse shfaqet Xhenneti me shpërblime të lloj-llojshme dhe me kënaqësi të përjetshme, sepse aty do të përjetohen të mirat dhe kënaqësitë e Xhennetit, kopshtet e bukura personale, me lloj-lloj lulesh, frutash dhe me vreshta rrushi.

Në Xhennet si shpërblim gjithashtu do të ketë edhe vasha të reja, të bukura si margaritarë, të dëlira e të një moshe. Aty si freskim do të kenë edhe kupa plot me pije të këndshme, jo pije që dehin dhe humbin arsyen, por pije që freskojnë e sjellin këna_qësi, siç thotë Allahu xh.sh. në ajetet vijuese:

- “Prej së cilës pije as nuk u dhemb koka e as nuk dehen.” (El-Vakiatu, 19).

- “S’ka dyshim se të devotshmit do të pinë në kupë (pije të kulluar) të përzier me ujë nga burimi (aromatik) Kafur (në Xhennet)“. (El-Insan, 5)

- “Dhe u jepet të pinë aty nga gota (pije) të përzier me zenxhebilë (xhenxhefil - bimë aromatike) nga burimi i quajtur “Selsebil”. (El-Insan, 17-18).

Sado që të përpiqet të flasë për bukuritë dhe kënaqësitë e Xhennetit, njeriu kurrë nuk do të mund të shprehë as për së afërmi përjetimet, imazhet dhe përfytyrimet e tij reale.

Kopshtet me lloj-lloj pemësh e lulesh, në të cilat rrjedhin lumenj të amshueshëm, ujëvarat, shtëpitë nga gurët e çmueshëm, kënaqësitë shpirtërore e trupore-janë vetëm nga disa përfytyrimet e Xhennetit, për të cilat dijetarë të ndryshëm kanë shkruar libra të tërë. Megjithë imagjinatën e tyre të vrullshme, megjithatë nuk do të merremi me ta, pasi këto gjëra kanë të bëjnë me çështje që janë gajb-sekrete, shpjegimi i hollësishëm i të cilave është i pamundshëm, prandaj do të mjaftohemi me këto dy ajete kuranore: “(Në Xhennet) do të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni” (Fussilet, 31), dhe “Ata aty (në Xhennet) kanë çka të dëshirojnë, e tek Ne ka edhe më shumë.“ (Kaf, 35) si dhe me thënien e Pejgamberit a.s.: “Në Xhennet ka gjëra (pamje) të cilat syri i njeriut kurrë nuk i ka parë, gjëra (zëra) që veshi i njeriut kurrë s’i ka dëgjuar dhe gjëra (të bukura) të cilat mendja e njeriut as që mund t’i imagjinojë”, për të kuptuar se çfarë gjërash dhe kënaqësish na presin në Xhennet.

Fjala “mefaza”, që është përdorur në këtë ajet, d.t.th. ngadhënjim, fitim për atë që është kërkuar e shpresuar, dhe shpëtim nga zjarri. Padyshim, ajo që theksohet më së tepërmi në ngadhënjimin e të devotshmëve, është fakti se ata do të shpëtojnë nga zjarri i Xhehennemit.

Sha’raviu, në lidhje me këtë shpëtim nga zjarri i Xhehennemit, si shembull tjetër të argumentimit sjell edhe këtë ajet kuranor: “Dhe nuk ka asnjë prej jush që nuk do t'i afrohet atij (Xhehennemit). Ky (kontakti i Xhehennemit) është vendim i kryer i Zotit tënd. Pastaj, (pas kalimit pranë tij) do t'i shpëtojmë ata që ishin ruajtur (prej mëkateve), e zullumqarët do t'i lëmë aty të gjunjëzuar”. (Merjem, 71)

Ai ndalet tek kjo pjesë e ajetit: “Dhe nuk ka asnjë prej jush që nuk do t'i afrohet atij (Xhehennemit)”, dhe thotë: “Ne të gjithë, kur të kalojmë nëpër urën e Siratit, do të shohim flakët e tmerrshme të Xhehennemit. Vetë fakti se do ta shohim zjarrin e pastaj do të shpëtojmë prej tij, është fitim-ngadhënjim”.

Në të njëjtin konstelacion është edhe ajeti tjetër: “…E kush i shmanget zjarrit e futet në Xhennet, ai ka arritur shpëtim”. (Ali Imran, 185)

Pra, shpëtimi ynë nga zjarri i Xhehennemit, konsiderohet fitim, për vetë faktin se ai që shpëton nga zjarri dhe hyn në Xhennet, ai vërtet ka ngadhënjyer me fitimin më të madh.



لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا
35. Aty nuk dëgjojnë fjalë të kota, as gënjeshtra.

36. Shpërblime e dhurata të shumta dhënë nga Zoti yt (për hir të veprave të tyre të mira).

Xhenneti do të jetë vend në të cilin kurrë nuk do të dëgjohet ndonjë fjalë e ligë e as gënjeshtër. Kjo argumenton më së miri për ambientin e pastër e të lartë moral që mbretëron në hapësirat e pakufishme të Xhennetit. Atu nuk fliten fjalë të kota, aty nuk mund të dëgjohen fjalë të liga, të ndyta e të pista. Aty do të ketë vetëm fjalë të mira dhe paqe. Ja se ç’na thotë Allahu xh. sh. për ambientin e Xhennetit, në një ajet tjetër: “Asnjë fjalë të keqe a të pistë nuk do ta dëgjojnë atje dhe as të folur me gjynahe (përgojim a shpifje), por vetëm thënien: Selam! Selam! (Paqe mbi ju! Paqe mbi ju)”. (El-Vakiatu, 25-26)

Dhe të gjitha këto mirësi do të jenë nga Zoti i botëve vetëm për të devotshmit, mirësi të cilat do të jenë të mjaftueshme dhe meritore për hir të veprave të tyre, por, padyshim, shpërblimi më i madh kundruall të gjitha të mirave dhe shpërblimeve të tjera, do të jetë të pamit e Allahut xh.sh.: “Atë ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara). Që Zotin e tyre e shikojnë.” (El-Kijame, 22-23), dhe vetëm atëherë do të përjetohet plotësisht kënaqësia kulmore e çdo besimtari në Xhennet.



رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَانِ لَا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا
37. “Zoti i qiejve e i tokës, dhe ç’ka ndërmjet tyre, që është mëshirues, të cilit nuk kanë të drejtë t'i bëjnë vërejtje.”

Allahu i Plotfuqishëm në këtë ajet shfaq tërë madhështinë e Tij si Krijues, d.t.th, për secilin do të jetë e ditur se ky Zot-Krijues i Gjithësisë do të jetë i vetmi Sundimtar në Ditën e Gjykimit. Në këtë ditë, drejtësia e Tij absolute si dhe mëshira do të mbulojnë çdo skaj të kësaj hapësire. Ky është Zoti i Gjithësisë, i cili të devotshmit do t’i mbulojë me mëshirën e Tij, kurse të këqijtë dhe pabesimtarët do t’i ndëshkojë me ndëshkimin më të rëndë. Dhe askush nuk mund t’i bëjë Atij asnjë vërejtje ose kritikë, sepse drejtësia e Tij është e përkryer. Ai shpërblen ose ndëshkon vetëm sipas veprave tona në këtë botë.



يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلائِكَةُ صَفًّا لا يَتَكَلَّمُونَ إِلا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَانُ وَقَالَ صَوَابًا
38. “Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi, dhe i cili e thotë të vërtetën".

Se ajo ditë e ballafaqimit me veprat tona para Allahut, do të jetë ditë e vështirë, por njëkohësisht edhe madhështore, dëfton ky ajet, nga i cili kuptojmë se madje as Xhibrili a.s., meleku më i madh, e as melekët e tjerë, nuk mund të flasin e as të ndërmjetësojnë pa lejen e Allahut.

Paramendoni atë ditë kur besniku i të gjitha shpalljeve, Xhibrili a.s., engjëlli më madhështor prej engjëjve të tjerë, qëndron para madhërisë së Allahut, në rresht, tok me engjëjt e tjerë dhe nuk bëzajnë fare, por, edhe kur u lejohet të flasin, u duhet ta bëjnë këtë vetëm me dy kushte:

E para: Kur u lejohet nga ana e Allahut të ndërmjetësojnë (të bëjnë shefat), siç thotë Allahu xh.sh.:

“Kush mund të ndërmjetësojë tek Ai, pos me lejen e Tij?” (El-Bekare, 255)

pastaj: “E kur të vijë ajo ditë, askush nuk do të flasë, pos me lejen e Tij…” (Hud, 105)

dhe: “Atë ditë nuk bën dobi as ndërmjetësimi, përveç atij që e ka lejuar i Gjithëmëshirshmi të ndërmjetësojë dhe për të cilin e pëlqeu ndërmjetësimin.” (Ta Ha, 109)

dhe e dyta: Që si ndërmjetësues ta thonë të vërtetën me rastin e ndërmjetësimit, dhe me kusht që personi për të cilin bëhet ndërmjetësimi, të jetë i denjë për këtë.

Dijetarët, në lidhje me aludimin në fjalën “Er-Rruhu”, kanë shprehur disa mendime:

- Shumica dërrmuese e dijetarëve thonë se “Er-Rruhu” është Xhibrili a.s., dhe këtë pohim të tyre e mbështetin me argumentin kuranor:

“Atë (Kur’anin) e solli shpirti besnik (Xhibrili).” (Shuara, 193).

- Disa të tjerë kanë dhënë mendimin se me termin “Er-Rruhu” nënkuptohet një prej ushtrive të Allahut që nuk janë prej melaikeve, ose janë melaiket më të ndershme (më të mëdha), ose janë mbrojtësit (kujdestarët) e melaikeve ose me këtë term thuhet të jetë cilësuar vetë Kur’ani.

Pavarësisht nga këto mendime, megjithatë mendimi më i saktë dhe më i pranueshëm është se fjala “Er-Rruhu” në këtë ajet aludon Xhibrilin a.s.



ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا
39. “Ajo është dita e vërtetë, e kush dëshiron le të kthehet rrugës te Zoti i vet.”

Ky ajet, na rikthen rishtazi në fillimin e kësaj kaptine, sepse mu kjo ditë, është Dita e Ringjalljes dhe Lajmi i madh, të cilin pabesimtarët e përgënjeshtruan dhe kishin kundërthënie rreth tij. Andaj, ai që dëshiron të dalë i pastër para Allahut, me besim të paluhatshëm, le të ndjekë rrugën e nënshtrimit ndaj Fuqiplotit, le të kërkojë strehim nën hijen e udhëzimit të Tij, sepse vetëm në të është e vërteta e amshueshme dhe shpëtimi.



إِنَّا أَنذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِر يَالَيْتَنِي كُنتُ تُرَابًا
40. “Ne jua tërhoqëm juve (idhujtarëve) vërejtjen për dënimin e afërt, në ditën kur nj_eriu do t’i shohë veprat e tij, dhe kur jobesimtari do të thotë: “Ah, sikur të isha dhe!”

Dijetarët bashkëkohorë duke e komentuar këtë pjesë të ajetit:



إِنَّا أَنذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا ...

“Ne jua tërhoqëm juve (idhujtarëve) vërejtjen për dënimin e afërt…”, thonë se ky ajet, përveç paralajmërimit të dënimit të tmerrshëm të Ahiretit, mund të kuptohet si paralajmërim i dënimit të përkohshëm edhe në jetën e Berzahut, më saktësisht, ndëshkimit në varr, për ç’gjë i Lartmadhërishmi na flet edhe në këto ajete: “Është e vërtetë se ata që bënë zullum, kanë një dënim më të afërt sesa ai (i kiametit), por pjesa dërrmuese e tyre nuk dinë.” (Tur, 49), dhe: “Ata i nënshtrohen zjarrit mëngjes e mbrëmje, e ditën e kiametit (u thuhet engjëjve): Ithtarët e faraonit futni në dënimin më të rëndë!” (Gafir, 46).

Vërtet, drejtësia dhe mëshira absolute e Allahut është e pashembullt. Ai njerëzve ua tërheq vërejtjen për dënimin e tmerrshëm në Ahiret, e ajo ditë është e afërt, sepse çdo gjë që vjen, është e afërt. Në atë ditë askush nuk mund të ketë ndonjë arsyetim para Krijuesit të vet, se nuk i është tërhequr vërejtja për diçka të tillë, që vërtet do ta presë.

Por, padyshim, momenti më i vështirë për pabesimtarët do të jetë momenti i Llogarisë së fundit, kur ata definitivisht do të drejtohen për në Skëterrë (Xhehennem), pas ballafaqimit me veprat e tyre të shëmtuara siç thotë i Plotëfuqishmi: “Ditën kur çdo njeri e gjen pranë vetes atë që veproi, mirë ose keq, e për atë të keqe që bëri, do të dëshirojë që në mes tij dhe në mes asaj të jetë një distancë shumë e madhe (e të mos e shohë).” (Ali Imran, 30).

Vazhdimi i ajetit të fundit të kësaj kaptine:

...يَوْمَ يَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَالَيْتَنِي كُنتُ تُرَابًا

“…në ditën kur njeriu do t’i shohë veprat e tij, dhe kur jobesimtari do të thotë: “Ah, sikur të isha dhe !”, na ofron pamjet trishtuese të fytyrave të pabesimtarëve e kriminelëve, të cilët në kulmin e thyerjes së tyre shpirtërore e fizike, të dëshpëruar nga pafuqia e tyre që të ndërrojnë diçka nga ky realitet i hidhur, shfaqin një dëshirë të parealizueshme për atë moment. Dëshirojnë të ishin dhe, e të mos ishin krijuar fare si njerëz, dëshirojnë të kishin ngelur në varre, ashtu të shndërruar në dhe, e të mos ishin ringjallur fare. Disa komentatorë thonë se pabesimtarët në ato momente të turpërimit e të nënçmimit do të dëshironin të ishin në vend të atyre kafshëve (gjallesave) pa intelekt, të cilat nesër në Ahiret, pasi të ketë marrur secila hakun nga njëra-tjetra, me urdhrin e Allahut, do të shndërrohen në dhe.

Mendjemadhësia, arroganca dhe kryeneçësia e tyre në këtë botë i shtyri për të mohuar argumentet e njëpasnjëshme të Allahut, të cilat ia solli njerëzimit për të njohur Krijuesin e tyre. Prandaj vetëm në atë ditë dhe në ato momente tragjike, ata do ta kuptojnë realitetin e hidhur, për të cilin i pati paralajmëruar Allahu xh.sh. qysh në fillim të kësaj kaptine: “Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë!. Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)!” (En-Nebe’ë, 4-5)

Por, mjerisht, tash për ta çdo gjë është tepër vonë. Ata tashmë i sheh tek tërhiqen zvarrë nga melaiket e ndëshkimit, të nënçmuar e të përbuzur, drejt vendqëndrimit të tyre të përjetshëm, në skëterrat e Xhehennemit, për të mos dalë kurrë prej aty, në vuajtje e ndëshkim të amshueshëm: “Halidine fiha ebeda – Në të (Xhehennem) do të jenë përgjithmonë.”

Komentimi i kaptinës – “En-Naziat”


Kaptina “En-Naziat” është kaptinë mekase, e zbritur pas kaptinës “En-Nebe’ë” dhe ka gjithsej 46 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 79.

Ibn Durejsi, Nuhasi, Ibn Merdevije dhe Bejhekiu transmetojnë nga Ibn Abbasi të ketë thënë: “Kaptina “En-Naziat” ka zbritur në Mekë”

Ibn Merdevije transmeton të njëjtin transmetim edhe nga Ibn Zubejri.



Emërtimi i kësaj kaptine
Kjo kaptinë është emërtuar “En-Naziat” për shkak se ajeti i parë i saj fillon me betimin e Allahut në melaiket që i marrin shpirtrat e pabesimtarëve me vrazhdësi.

Kjo kaptinë ka edhe një emër tjetër -“Es-Sahireh” – që nënkupton momentin kur do të dalim në një tokë të sheshuar para Allahut xh.sh. për të dhënë llogarinë, gjë që përmendet edhe në ajetin 14 të kësaj kaptine.



Lidhmëria kuptimore e kësaj kaptine me atë paraprake – “En-Nebe’ë”
Kjo kaptinë ka një ndërlidhje të fuqishme kuptimore me kaptinën paraprake – “En-Nebe’ë” në dy aspekte:

1. Përgjasimi tematik, sepse që të dy kaptinat bëjnë fjalë për ditën e kataklizmës dhe rrethanat e ndodhjes së saj; pastaj flasin për shpërblimet e të devotshmëve si dhe për fundin tragjik të pabesimtarëve, dhe

2. Përgjasimi në pjesën e hyrjes dhe në të përfundimit në të dy kaptinat. Përderisa në kaptinën “En-Nebe’ë” vërtetohet e argumentohet ringjallja dhe të gjitha ato përjetime që do të pasojnë pas saj prej shpërblimeve e ndëshkimeve, kaptina “En-Naziat” fillon me betimet e Allahut në krijesat e tij-melaiket se Kiameti dhe Ringjallja janë një realitet që do të ndodhin patjetër, sipas përcaktimit paraprak të Allahut xh.sh., dhe mund të themi se kjo është një vazhdimësi kuptimore e ajeteve të fundit të kaptinës “En-Nebe’ë”, ku Allahu i Plotfuqishëm ia bën me dije njerëzimit se ia ka tërhequr me kohë vërejtjen për një dënim të afërt pas ringjalljes.

Pra, fundi i kaptinës “En-Nebe’ë” tregon për dënimin e afërt, kurse fundi i kaptinës “En-Naziat” argumenton bindshëm për ndodhinë e Ditës së Ringjalljes (Kiametit) dhe llahtarisë së saj.



Përmbajtje e shkurtër e kësaj kaptine
- Edhe kjo kaptinë, sikur pothuaj të gjitha kaptinat e tjera mekase, në radhë të parë është përqendruar në shtjellimin e bazave të besimit të mirëfilltë monoteist, në vërtetimin e pejgamberisë së Muhammedit a.s., dhe në Ringjalljen pas vdekjes.

- Allahu xh.sh. e fillon këtë kaptinë me betimin në melaiket (krijesat e Tij të padukshme) që marrin shpirtrat e pabesimtarëve me vrazhdësi, pastaj të melaikeve që marrin shpirtrat e besimtarëve me butësi, dhe tri betime të tjera radhazi në melaiket që kryejnë urdhra të ndryshëm. Kuptimi i këtyre pesë betimeve do të thotë: Ju, o pabesimtarë, vërtet të gjithë do të vdisni pas atij momentit kur do të vijë dridhja (fryrja e parë në Sur), dhe pas saj do të pasojë tjetra (fryrja e dytë) për t’u ringjallur çdo qenie e gjallë që më parë kishte shijuar vdekjen.

- Në vazhdim të kaptinës shtjellohet gjendja e idhujtarëve që assesi të bindeshin se një gjë e tillë vërtet do të ndodhë. Ata madje vazhdimisht talleshin edhe me idenë se mund të riktheheshin edhe një herë si qenie njerëzore me trup e me shpirt, pas vdekjes së tyre fizike, pasi t’u ishin bërë eshtrat hi e pluhur. Për ta kjo ishte një iluzion dhe mu për këtë arsye ata me ironi thumbuese e tallëse thoshin: Nëse ringjallemi atëherë vërtet do të jetë ky një kthim humbës për ne!!!

- Më pastaj në këtë sure vazhdon të prezantohet gjendja e këtyre kriminelëve pas ringjalljes dhe frika e tmerrshme që do t’i kaplojë ata.

- Tregimi mbi Musanë dhe Faraonin, që shtjellohet në vazhdim, është një tregim shumë domethënës për Muhammedin a.s. dhe për të gjithë besimtarët, se në fund, fitorja, triumfi dhe ndihma e Allahut do të jetë në anën e tyre, andaj të mos humbin shpresën në misionin e tyre të shenjtë në përhapjen e fjalës së drejtë të Allahut, sepse kriminelët si faraoni, të gjithë, pa dallim, i pret fundi i njëjtë tragjik.

- Pas kësaj kemi një tërheqje të vërejtjes nga Allahu xh.sh. në adresë të pabesimtarëve, ku Ai sikur u thotë: Çfarë mendoni ju që me kaq arrogancë e kryeneçësi mohoni argumentet Tona: a më i rëndë është krijimi juaj apo i qiellit dhe i tërë kësaj hapësire që ju rrethon?!, për ta përfunduar me faktin se Kiameti do të vijë e njerëzit atë ditë do të jenë të ndarë në dy grupe: të lumtur dhe të mjerë .

- Momentin e asaj Dite nuk e di askush përveç Allahut të Gjithëdijshëm, madje nuk e kanë ditur as më të dashurit e Tij, pejgamberët a.s. e as melaiket e Tij, por një gjë dihet e sigurt, se nga tmerri i atij momenti që vjen aq befas, kur askush nuk e pret, pabesimtarëve do t’u duket se në këtë botë dhe në varr, nuk kanë qëndruar më shumë se një mbrëmje a mëngjes të një dite të kësaj bote.

وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا

1 .“Pasha ata (engjëjt) që marrin shpirtrat me rrëmbim

2. Dhe ata që marrin shpirtrat me lehtësi

3 .Dhe ata që notojnë (realizojnë gjithçka lehtë) me shpejtësi

4. Dhe ata që nxitojnë (për të shpënë çdo gjë) në vendin e vet

5. Dhe pasha ata që çdo çështje rregullojnë”

(En-Naziat, 1-5)





Koment:



وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا
1. “Pasha ata (engjëjt) që marrin shpirtrat me rrëmbim . “

Si në shumë vende të tjera në Kur’anin famëlartë, Allahu xh.sh. edhe në fillim të kësaj kaptine betohet në disa prej krijesave të Tij–melaiket, të cilat, siç thuhet në disa ajete kuranore, e madhërojnë të Plotfuqishmin dhe me përpikërinë më të madhe zbatojnë çdo urdhër të Tij.

Betimi i parë i Tij në këtë kaptinë ka të bëjë me melaiket të cilat me vrazhdësi dhe në mënyrë agresive ua nxjerrin shpirtrat pabesimtarëve, si ndëshkim për mohimin, ligësitë dhe paudhësitë e tyre në këtë botë.

Këto momente janë tepër trishtuese për ta, sepse atëherë ata i shohin melaiket e ndëshkimit tek afrohen, për t’ua nxjerrë shpirtrat në mënyrën më të vrazhdë.

Për llahtarinë e këtij momenti, d.t.th., për momentin e nxjerrjes së shpirtrave të pabesimtarëve, na flasin edhe këto dy ajete:

“ Sikur t’i shihje engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që mohuan (do të shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave të tyre (para dhe prapa): Shijoni dënimin e djegies” (El-Enfal, 50), dhe

“ … E sikur t’i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë): shpëtojeni pra vetveten (nëse mundeni). Tash përjetoni dënimin e turpshëm për shkak se thoshit të pavërtetën për Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneçë” (El-En’am, 93)

Këto ajete tregojnë qartë për mundimet që do t’i përjetojnë pabesimtarët dhe për pafuqinë e tyre në ato çaste, sepse nuk janë në gjendje të bëjnë asgjë për ta shpëtuar vetveten. Ata do të tranden e do të tmerrohen kur pranë vetes, para dorëzimit të shpirtit, shohin melaiket e ndëshkimit tek kanë shtrirë duart e veta për t’ua nxjerrë shpirtin me mundime.



وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا
2. “Dhe ata që marrin shpirtrat me lehtësi”

Betimi i dytë i Allahut në këtë sure ka të bëjë me melaiket e mëshirës, të cilat butësisht e me lehtësi ua marrin besimtarëve shpirtrat duke i përshëndetur me Selam dhe duke i përgëzuar me Xhennet:

Këtë pamje na e përshkruan edhe Kur’ani famëlartë në ajetet:

“S'ka dyshim se ata që thanë: “Zoti ynë është All-llahu”, pastaj nuk u luhatën, atyre u zbresin melaiket (në prag të vdekjes dhe u thonë): “Mos u frikësoni dhe mos u pikëlloni, keni myzhde Xhennetin që ju premtohej!” (Fussilet, 30)

dhe:

“Të cilëve, duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke u thënë: “Selamun alejkum”-gjetët shpëtimin, hyni në Xhennet, për hir të asaj që keni vepruar” (En-Nahl, 32)

Ja pra sa i madh është dallimi midis këtyre dy gjendjeve të marrjes së shpirtrave,- të besimtarëve dhe pabesimtarëve.

Në lidhje me këtë, kemi edhe disa hadithe të Pejgamberit a.s., por ne këtu, për shkaqe objektive, do të përmendim pjesërisht vetëm një.

Transmeton Ahmed ibn Hanbeli nga Ebu Muavije, i cili ka thënë: Na ka rrëfyer A’ëmeshi e ky nga Minhali, ky nga Ibni Amri, ky nga Zudhani e ky nga Berra’ë bin Azibi të ketë thënë: “Dolëm një ditë me të Dërguarin e Allahut për ta përcjellë xhenazen e një ensariu, dhe ne të gjithë ishim ulur rreth varrit të të ndjerit. Derisa ishim në përfundim të varrimit të tij, i Dërguari a.s., me një shkop në dorë po prekte tokën, e pastaj e ngriti shikimin nga ne dhe na u drejtua me fjalët: “Kërkoni mbrojtje nga Allahu prej ndëshkimit të varrit”. Këtë e përsëriti dy a tri herë, dhe vazhdoi: “Kur besimtarit t’i jetë afruar fundi i jetës në këtë botë, për të kaluar në Ahiret, nga qielli zbresin melaiket me fytyra të ndritshme sikur dielli. Me vete sjellin qefinin dhe parfumet më aromatike të Xhennetit dhe ulen përballë besimtarit. Në ato momente në një formë të bukur vjen meleku i vdekjes, i cili ulet te koka e tij dhe thotë: “O shpirt i mirë, urdhëro e dil (eja) në mëshirën dhe kënaqësinë e Allahut”, dhe shpirti i besimtarit del nga trupi sikur që bie pika e ujit nga gota. Pastaj meleku i vdekjes e merr atë shpirt, të cilin melaiket e tjera për asnjë çast nuk e lënë më në dorën e tij, derisa të mos e mbështjellin me atë qefin (të Xhennetit) dhe ta parfumosin me parfum të Xhennetit. Era e shpirtit të tij e ka aromën më të këndshme se çdo lloj i miskut-parfumit në tokë. Ai shpirt ngrihet lart në qiell nga melaiket e mëshirës dhe në çdo grup të melaikeve që hasin gjatë ngjitjes, pyesin: Cili është ky shpirt i mirë? Ata thonë: filan filani duke e thirrur me emrat më të bukur me të cilët e kanë thirrur njerëzit në këtë botë, derisa të mos arrijnë në qiellin e kësaj bote dhe të kërkojnë leje që ai të hapet për të, dhe qielli hapet e vazhdon udhëtimi me të nëpër sferat e larta qiellore derisa të arrijnë në qiellin e shtatë, dhe Allahu thotë: “Shkruani librin (emrin) e robit Tim në regjistrin e të lartësuarve dhe kthejeni në tokë, sepse prej saj i kam krijuar, në të i rikthej dhe prej saj prapë do t’i ringjall herën tjetër…

… Ndërsa, kur t’i jetë afruar fundi i jetës në këtë botë pabesimtarit, për të kaluar në Ahiret, nga qielli zbresin melaiket e tmerrshme të ndëshkimit, me fytyra të zeza e të vrenjtura, dhe me vete sjellin rroba të vrazhdta (ferra-ferra) të Xhehennemit dhe ulen para tij; pastaj vjen meleku i vdekjes dhe i ulet te koka duke i thënë me vrazhdësi: “O shpirt i keq (i ndyrë). Dil (shko) në hidhërimin dhe dënimin e Allahut. Në ato çaste shpirti i pabesimtarit nxirret me vështirësi, sikurse gërhanët (ferrat) që me vështirësi nxirren nga leshi i lagur, dhe menjëherë e mbështjellin me ato rroba të vrazhda të Xhehennemit, duke kundërmuar erë më të rëndë e më të keqe se të çfarëdo coftine në fytyrë të tokës. Pastaj ky shpirt i keq ngrihet në hapësirat qiellore dhe në çdo grup të melaikeve që hasin, ato pyesin: Cili është ky shpirt i keq e i ndyrë? U thuhet: filan filani, duke e thirrur me emrat më të këqij me të cilët e kanë thirrur në këtë botë, derisa të mos arrijë te qielli i kësaj bote, kur kërkohet leje për të vazhduar më tutje (më lart) me të, por këtij shpirti të keq nuk i lejohet të shkojë më tutje në sferat e larta qiellore, dhe pastaj i Dërguari a.s. e lexoi këtë ajet kuranor:

“… Të tillëve nuk u hapen dyert e qiellit dhe ata nuk do të hyjnë në Xhennet derisa të përbirojë deveja nëpër vrimën e gjilpërës. Ja, kështu i shpërblejmë kriminelët” (El-A’ëraf, 40)

… dhe pastaj i Dërguari i Allahut vazhdoi: “Allahu i urdhëron melaiket: Shkruani librin (emrin) e tij në regjistrin Sixh-xhin (libri i xhehennemlinjve),në fund të tokës.

Pastaj melaiket shpirtin e tij e hedhin me rrëmbim e forcë poshtë në tokë… Më pastaj i Dërguari a.s. lexoi këtë ajet kuranor: “ … E kush i bën shok Allahut, ai është sikur të bjerë nga qielli e ta rrëmbejë shpendi, ose si ai të cilin e gjuan era e stuhishme në ndonjë vend të humbur” (El-Haxh-xh, 31).

Edhe tri betimet e tjera të Allahut në vazhdim të kësaj kaptine, kanë të bëjnë me grupe të veçanta të melaikeve, të cilat i kryejnë urdhrat e Allahut në mënyrë të përpiktë:



وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا

3. Dhe ata që notojnë (realizojnë gjithçka lehtë) me shpejtësi

Sipas shumicës dërrmuese të dijetarëve, ky betim i Allahut ka të bëjë me engjëjt (melaiket), të cilët me shpejtësi notojnë (fluturojnë) nëpër hapësirat qiellore duke kryer urdhrat e Allahut xh.sh.,do të thotë, ata me shpejtësi të pabesueshme zbresin nga qielli në tokë dhe kthehen, për ta çuar në vend urdhrin e parashtruar.

Disa dijetarë kanë dhënë mendimet e tyre se këtu është fjala për kuajt e kalorësve muslimanë, që ngarendin si vetëtima në mejdanin e luftës. Disa të tjerë, si Katadeja, Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu, kanë thënë se fjala është për yjet që lëvizin (notojnë) nëpër galaktikat e tyre.

Mirëpo disa të tjerë shfaqin tjetër mendim, duke theksuar se fjala është për shpirtrat e besimtarëve, që me mall të zhuritur e me dashuri të flaktë, shpejtojnë në takim me Krijuesin e tyre-Allahun xh.sh.

Megjithatë, mendimi i parë është më i pranueshmi dhe më i besueshmi në mesin e dijetarëve.



فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا

4. Dhe ata që nxitojnë (për të shpënë çdo gjë) në vendin e vet

Shumica e dijetarëve (xhumhuri) janë të mendimit se këtu bëhet fjalë për engjëjt që i paraprijnë dërgimit të shpirtrave të besimtarëve në Xhennet, do të thotë se këta engjëj i bartin shpirtrat e atyre për në Xhennet, ashtu siç e pamë më lart edhe nga hadithi i Pejgamberit a.s.

Ka edhe mendime të tjera, të cilat natyrisht e kanë peshën e vet dhe kanë mbështetje, sepse domethëniet e Kur’anit famëlartë i gjasojnë një oqeani të pafund. Kështu, shohim që Muxhahidi thotë se ky ajet bën fjalë për melaiket, të cilat i tejkalojnë pengesat e djajve gjatë dërgimit të shpalljes tek të dërguarit e Allahut. Se djajtë mund të paraqesin ndonjë pengesë të tillë, na flasin edhe ajetet:

“Dhe atë (qiellin) e kemi ruajtur prej çdo djalli të mallkuar, përveç atij që vjedh (përgjon) ç’dëgjohet, po edhe atë e kap ylli i zjarrtë (dhe e djeg)”. (El-Hixhr, 17-18)

Tregohet se dikur djajt kishin mundësinë të përgjonin diçka nga lajmet e qiellit, por me shpalljen e revelatës së fundit hyjnore - Kur’anit, atyre u është pamundësuar një gjë e tillë, dhe për t’iu shmangur këtyre përgjimeve, tash kujdesen melaiket e përmendura në këtë ajet, të cilat nxitojnë për ta shpënë çdo gjë në vendin e vet. Ky ishte mendimi i Muxhahidit, ndërsa Katadeja, Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu thonë se këto janë yje apo planetë, të cilët kapërcejnë njëri-tjetrin gjatë udhëtimit të tyre nëpër orbitat e përcaktuara në Gjithësi.

Ca të tjerë mendojnë se fjala këtu është, si në ajetin e mëparshëm, për kuajt e luftëtarëve muslimanë, të cilët ngarendin para njëri-tjetrit në Xhihad (luftë), e disa të tjerë thonë se fjala është për shpirtrat e besimtarëve që u paraprijnë trupave të tyre për në kënaqësitë e Allahut, të cilat do t’i përjetojnë në jetën e Berzahut (varrezave). Megjithatë, mendimi i parë, se bëhet fjalë për melaiket që nxitojnë për të shpënë çdo gjë në vendin e vet, është më i pranueshmi.



فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا

5. Dhe pasha ata që çdo çështje rregullojnë”

Gjithashtu edhe betimi i pestë me radhë i Allahut xh.sh., në këtë kaptinë, sipas shumicës dërrmuese të dijetarëve, ka të bëjë me melaiket të cilat, me lejen dhe autorizimin e Allahut, i rregullojnë çështjet në tokë.

Dijetarët kanë përmendur në këtë kontekst katër engjëjt më të mëdhenj, të cilëve u janë ndarë detyra të caktuara nga Allahu për rregullimin e çështjeve të jetesës në këtë botë.

Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu, janë kategorikë se edhe ky ajet (ky betim), ka të bëjë ekskluzivisht me yjet, lëvizjen e planetëve dhe galaktikave.

Marrë në tërësi, pavarësisht nga këto mendime të nduarduarta, mund të themi se kuptimin e vërtetë të këtyre betimeve hyjnore e di vetëm Allahu i Gjithëdijshëm. Megjithatë, ajo që del në pah dhe për se dijetarët janë të bashkuar, është fakti se prapa këtyre betimeve ekziston një dëshmi e pakontestueshme kundër pabesimtarëve, se ato që ata i mohojnë në lidhje me Ringjalljen dhe Llogarinë e Ahiretit, janë një e vërtetë e pamohueshme, të cilën edhe do ta përjetojnë.

Dijetari i madh bashkëkohor, Sejjid Kutbi, në lidhje me këtë, në tefsirin e tij “Fi Dhilalil Kur’an” thotë: “Çfarëdo që të shtrohet rreth kuptimeve të këtyre betimeve të Allahut; engjëjt apo yjet, një është më se e sigurt,- këtu kemi të bëjmë me përjetimin shqisor të një gjallërie kuptimore të ambientit dhe të frymës kuranore”. Pra, s’ka dyshim se këto shprehje kuranore lëkundin ndjenjat, dridhin zemrat dhe shkaktojnë rrëqethje e mornica në trup, për një gjë të tmerrshme, një kërcënim të vazhdueshëm që është momenti i kataklizmës dhe Ringjallja, ndodhia e të cilave do t’i tmerrojë pabesimtarët.

* * *

Kur është fjala tek betimet e Allahut, në përgjithësi, mund të themi se i Lartmadhërishmi është betuar edhe në krijesa të tjera të Tij, madje Ai është betuar edhe në vetë Qenien e Tij hyjnore. Me anën e betimeve të Tij në Kur’an, Allahu xh.sh. argumenton Njëshmërinë e Tij, vërtetësinë e Kur’anit si fjalë hyjnore, vërtetësinë e pejgamberisë së Muhammedit a.s. vërtetësinë e ndodhisë së Kiametit dhe të Ringjalljes.

Në vazhdim po paraqesim shkurtimisht disa nga këto betime hyjnore:

- “Pasha të radhiturit (melaiket), që në rreshta (safa) qëndrojnë, dhe nxituesit, që me nxitim shtyjnë, dhe pasha lexuesit, që lexojnë përkujtimin, është e vërtetë se Zoti juaj është vetëm Një, Zot i qiejve e i Tokës dhe ç’ka në mes tyre, dhe Zoti i lindjeve (të yjeve)” (Es-Safat, 1-5)

- “Kaf, pasha Kur’anin e lavdishëm (do të ringjalleni)” (Kaf,1)

- “Ha, Mim, Pasha librin (Kur’anin) sqarues” (Ez-Zuhruf, 1-2)

- “Ja, Sin, Pasha Kur’anin e pacenueshëm në urtësinë e tij të lartë, s’ka dyshim se ti (Muhamed) je prej të dërguarve” (Jasin, 1-3)

- “Betohem në Ditën e Kiametit” (El-Kiame, 1)

- “Ata që nuk besuan, menduan se kurrsesi nuk do të ringjallen. Thuaj: Po, pasha Zotin tim, patjetër do të ringjalleni dhe do të njoftoheni për ato që keni punuar, dhe kjo për Allahun është e lehtë” (Et-Tegabun, 7)

Në përmbyllje mund të themi se dijetarët islamë përcaktuan dispozita të veçanta në lidhje me betimet në Allahun dhe ndalimin e betimit të njerëzve në jetën e përditshme të tyre në diçka tjetër, përveç në Allahun xh.sh. Një gjë e tillë rrjedh edhe nga vetë porosia e Pejgamberit a.s., kur thotë: “Kush betohet, ose le të betohet në Allahun, ose le të heshtë!”

Nga kjo mund të kuptohet se Allahu xh.sh. betohet në shumë vende në Kur’an, në gjëra që janë me rëndësi të veçantë për njerëzimin, ndërsa njerëzit, nëse shtrëngohen për betim, atëherë këtë duhet ta bëjnë vetëm në Krijuesin e tyre, sepse asgjë nuk mund të krahasohet me Të.

6. Ditën kur vrullshëm bëhet dridhja

7. dhe pas saj pason tjetra

8. Atë ditë zemrat janë të tronditura

9. e shikimet e tyre janë të trishtuara (frikësuara)

10. Ata (idhujtarët) thonë (pyesin në këtë botë): A thua vërtet do të kthehemi (edhe një herë) në këtë jetë?

11. edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbur?

12. Thanë: (nëse do të ringjallemi), atëherë ai kthim do të jetë dëshpërues për ne!

13. Po, ajo (ringjallja) nuk do të jetë tjetër veçse një thirrje (britmë e vetme)

14. dhe ja, ata (do të gjenden) mbi sipërfaqen e tokës.

(En-Naziat, 6-14)



يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ. تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ.

6. Ditën kur vrullshëm bëhet dridhja.

7. dhe pas saj pason tjetra

Pas 5 betimeve të Allahut të Plotëfuqishëm në krijesat e Tij, betime që dëshmojnë bindshëm se ringjallja është e vërtetë, tash i Madhërishmi na bën me dije se kjo botë (gjithësi) do të shkatërrohet e tëra me ushtimën, britmën ose dridhjen pas fryrjes së parë në sur (Er-Rraxhifetu). Menjëherë pas saj do të pasojë tjetra (Er-Rradifetu), d.t.th. fryrja e dytë e cila do të sinjalizojë ringjalljen.

Gjatë komentimit të kaptinës “En-Nebe’ë”, ajeti 18: “Është dita kur i fryhet Surit (borisë) dhe ju vini grupe-grupe”, ndër të tjera, kemi cekur mendimet e shumicës së dijetarëve se fryrja e parë dhe e dytë janë cekur me emra të veçantë (Er-Rraxhifetu dhe Er-Rradifetu) në kaptinën En-Naziat në ajetet 6-7, të cilat mu tash jemi duke i komentuar.

Megjithatë, një pjesë e madhe e dijetarëve mendojnë se ky ajet ndërlidhet fuqishëm me momentet e para të kataklizmës, d.t.th., kur pas fryerjes së parë, çdo gjë në këtë gjithësi nis të shkatërrohet, fillimisht kjo tokë, të cilën disa dijetarë e kanë quajtur “Er-Rraxhifetu”, duke u mbështetur më shumë në një ajet tjetër kuranor:

“Atë ditë kur toka e kodrat të dridhen…” (El-Muzemmil, 14)

Pas tokës, fillon shkatërrimi i qiellit, dhe për këtë arsye disa dijetarë mendojnë se fjala “Er-Rradifetu”, ka të bëjë me shkatërrimin e qiellit.

Sidoqoftë mendimi i parë është më i sakti, d.t.th. se këtu bëhet fjalë për dy fryrjet në Sur; e para, pas së cilës me dridhje, ushtima e klithma të njerëzve që do ta përjetojnë këtë tmerr, çdo gjë në këtë ekzistencë zhduket, e me të edhe toka e qielli, dhe pas saj do të pasojë fryrja e dytë, pas së cilës fillon një proces tjetër i jetës, llogaria e njerëzve për veprat e bëra gjatë jetës në këtë botë.

Transmetojnë Imam Ahmedi, Tirmidhiu, Haseni dhe të tjerët nga Ubejje bin Ka’bi, ndërsa fjalët janë radhitur nga Tirmidhiu, i cili thotë: Kur kalonte 1/3 e natës ai (i Dërguari i Allahut) ngrihej e thoshte: ”O ju njerëz, përmendni Zotin, sepse erdhi (u afrua) dridhja (Er-Raxhifetu), të cilën do ta pasojë menjëherë tjetra (Er-Rradifetu). Erdhi (është afruar) vdekja dhe ajo që pason pas saj (ringjallja dhe llogaria)”

Për këto dy fryrje në Sur, dëshmon edhe ajeti tjetër kuranor :”Dhe i fryhet Surit dhe bien të vdekur ç’ka në qiej dhe çka ka në tokë, përveç atyre që do Allahu (të mos vdesin), pastaj i fryhet atij herën e dytë, kur, qe, të gjithë ata të ngritur duke pritur (urdhrin e Zotit-llogarinë).” (Ez-Zumer, 68)

Se momenti i kataklizmës është i tmerrshëm për pabesimtarët, të cilët në momentet e fryrjes së parë në Sur shohin se si shkatërrohen toka e qielli, na dëftojnë dy ajetet në vazhdim të kësaj kaptine:



قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ. أَبْصَارُهَا خَاشِعَة.

8. Atë ditë zemrat janë të tronditura

9. e shikimet e tyre janë të trishtuara (frikësuara)

Ata që me ngulm mohuan ringjalljen dhe jetën pas vdekjes, do ta përjetojnë shumë rëndë këtë të papritur për ta. Zemrat e tyre do të dridhen nga llahtaria dhe tronditja, kurse shikimet do t’i kenë të trishtuara, të poshtëruara e të përbuzura. Cili prej tyre do të mund të paramendonte një përfundim të tillë poshtërues?! A nuk ishin këta kriminelë me zemra të ngurta dhe të vulosura me kufër, të cilët talleshin me ringjalljen?! Por ja se si i ka regjistruar Allahu xh.sh. fjalët e tyre ironike e përqeshëse, kur thotë:



يَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَة ِ. أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا نَخِرَة .قَالُوا تِلْكَ إِذًا كَرَّةٌ خَاسِرَةٌ .

10. Ata (idhujtarët) thonë (pyesin në këtë botë): A thua vërtet do të kthehemi (edhe një herë) në këtë jetë?

11. edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbur?

12. Thanë: (nëse do të ringjallemi), atëherë ai kthim do të jetë dëshpërues për ne!

Kjo do të thotë se për ta ishte e paimagjinueshme se trupat e tyre do të riktheheshin edhe njëherë në të njëjtën formë, në të njëjtën materie, pasi që eshtrat e tyre të ishin kalbur nën dhe e të ishin bërë hi e pluhur

Këto shpoti e tallje të tyre Allahu xh.sh. i ka regjistruar edhe në disa ajete të tjera kuranore si:

“…Thanë: vallë pasi të bëhemi eshtra e pluhur do të ringjallemi si krijesë e re” (El Isra’ë, 98)

dhe :

“Ai (njeriu) na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: kush i ngjall eshtrat duke qenë ata të kalbur” (Jasin, 78)

Ironia dhe sarkazmi i tyre nuk kishte të sosur. Ata madje i përqeshnin muslimanët për këto kërcënime të Allahut për ringjalljen. Por të tillëve Allahu i Plotfuqishëm u thotë:

“Thuaj i ringjall Ai që i krijoi për herë të parë, e Ai është i Gjithëdijshëm për çdo krijim” (Jasin, 79)

Ai me këtë ua bëri me dije se llogaritë e tyre i kanë të gabuara, sepse për të Plotëfuqishmin, i Cili na ka krijuar nga mosqenia, nuk është vështirë të na ringjallë rishtazi. Ja se ç’përgjigje u jep Allahu xh.sh. në vazhdim të kësaj kaptine:



فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ . فَإِذَا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ .

13. Po, ajo (ringjallja) nuk do të jetë tjetër veçse një thirrje (britmë e vetme)

14. dhe ja, ata (do të gjenden) mbi sipërfaqen e tokës.

Kjo do të thotë se për Allahun që na krijoi dhe na dhuroi jetën, nuk paraqet kurrfarë vështirësie që të na vdesë të gjithë dhe të na ringjallë, sepse për Krijuesin e gjithfuqishëm nuk ekzistojnë nocionet: “vështirë” apo “lehtë”, veçse urdhri i Tij: “Bëhu!” zbatohet aty për aty:

“Kur Ai dëshiron ndonjë send, urdhri i Tij është vetëm t’i thotë “Bëhu!” dhe ai bëhet menjëherë.” (Jasin, 82)

Do të thotë është vetëm një urdhër hyjnor: Ringjalluni!, dhe për një moment, të gjithë njerëzit do të ringjallen, të trishtuar, të frikësuar nga fakti se po dalin para Krijuesit të tyre për të dhënë llogari.

Kurse atyre që mendonin se eshtrat e tyre të kalbur nuk do t’u bashkohen kurrë më e të ringjallen, vetëm në ato momente do t’ju kujtohen fjalët e Allahut:

“E thonë: Të mjerët ne! Po kush na ngriti prej ku ishim të shtrirë në varre? Pra kjo qenka ajo që premtoi Zoti dhe vërtetuan të dërguarit” (Jasin, 52)

Vetëm atëherë këta do të binden se janë në humbje të vërtetë, por çdo gjë do të jetë vonë. Më nuk ka kthim prapa, edhe pse një gjë të tillë pabesimtarët e dëshirojnë. Ja se si i përshkruan Kur’ani këto dëshira të tyre: “E kur ndonjërit prej tyre (pabesimtarëve) i vjen vdekja, ai thotë: O Zoti im, më kthe (prapë në jetën e kësaj botë) që të bëj vepra të mira e të kompensoj atë që lëshova. Kurrsesi, (kthim mbrapa nuk ka)” (El-Mu’minun, 99-100).

Pra, më nuk ka rast për pendim as për përmirësim, por do të ketë vetëm ballafaqim me veprat e tyre të shëmtuara dhe me dënimin e dhembshëm që i pret!

Ringjallja e njerëzve do të bëhet në një tokë të re, në një tokë të bardhë e të shndritshme, në një tokë të rrafshtë, e cila quhet tokë e Ahiretit, tokë në të cilën kurrë nuk është bërë mëkat e as nuk është derdhur gjak i shkaktuar nga krimi.

Se para Allahut xh.sh., në Ditën e Gjykimit do të dalim në një tokë tjetër, jep shenjë ajeti kuranor:

“Ditën kur toka ndryshohet në tjetër tokë, e edhe qiejt (në tjerë qiej), dhe ata (njerëzit) të gjithë dalin sheshazi para Allahut, Një, Mbizotërues” (Ibrahim, 48)

Në lidhje me këtë Buhariu dhe Muslimi në Sahihët e tyre transmetojnë nga Sehl ibn Sa’di, se i Dërguari s.a.v.s. ka thënë: “Njerëzit në Ditën e Kiametit do të ringjallen në një tokë të bardhë, të shkëlqyer si argjendi, tokë në të cilën nuk është bërë mëkat e as është derdhur gjak…”

هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى . إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى. إذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى. فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَى أَنْ تَزَكَّى. وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ فَتَخْشَى. فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى. فَكَذَّبَ وَعَصَى. ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى

. فَحَشَرَ فَنَادَى. فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمْ الْأَعْلَى. فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى. إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشَى



15. “A të ka ardhur ty rrëfimi i Musait

16. Kur Zoti i tij e thirri në luginën e shenjtë Tuva

17. Shko te faraoni, ai vërtet i ka kaluar të gjithë kufijtë,

18. dhe thuaji (atij): A do të pastrohesh (të heqësh dorë nga kufri),

19. dhe unë të të udhëzoj tek Zoti yt, që Atij t’ia kesh dronë!

20.Pastaj ai (Musai) ia dëftoi mrekullinë e madhe,

21. por ai e përgënjeshtroi (Musain) dhe e kundërshtoi (udhëzimin hyjnor),

22. pastaj ia ktheu shpinën duke nxituar (të planifikonte ndonjë intrigë),

23. dhe i tuboi ( magjistarët-popullin) dhe u foli me zë të lartë,

24. e u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti”!

25. Atëherë Allahu e rrëmbeu me ndëshkim të tmerrshëm, për këtë (thënie) të fundit dhe për atë të parën.

26. Vërtet në këtë (ndëshkim) ka mësim për atë që frikësohet.”

(En-Naziat, 15-26)

Në ajetet më përpara, Allahu xh.sh. na bëri me dije për shpotitë dhe talljet e pabesimtarëve në lidhje me ringjalljen, gjë e cila e mundonte së tepërmi Muhammedin a.s., ndërsa tash, i Lartmadhërishmi, për ta qetësuar atë dhe për ta inkurajuar që të vazhdojë edhe më tej me të njëjtin angazhim e shpresë në misionin e tij, i sjell rrëfimin e ngjarjes së Musait a.s. me faraonin. Me tregimin e kësaj ngjarjeje të Musait a.s., Allahu xh.sh. e vë në dijeni se të gjithë pejgamberët që u dërguan para tij, përjetuan të njëjtin fat duke qenë të përqeshur e të tallur nga popujt e tyre. Megjithatë, ata që ishin të paluhatshëm në rrugën e Allahut më në fund qenë ngadhënjyesit, kurse pabesimtarët i përfshiu dënimi i dhembshëm dhe turpërimi edhe në këtë botë, e të mos flasim për dënimin që do t’i presë në zjarrin e Xhehennemit nesër në Ahiret.



هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى . إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى
15. A të ka ardhur ty rrëfimi i Musait

16. Kur Zoti i tij e thirri në luginën e shenjtë Tuva

Të gjithë mufesirët janë të një mendimi se fillimi i këtij ajeti ka të bëjë me një ofrim prehjeje e qetësie në zemrën e Muhammedit a.s.. Ngjarja që shkurtimisht do të rrëfehet në ajetët në vazhdim, padyshim do të jetë një përkrahje dhe inkurajim për misionin e tij.

Ngjarjet që përmenden në Kur’an, si kjo e Musait a.s., janë rrëfime që nuk pretendojnë vetëm historinë por para së gjithash janë fragmente historike që synojnë qëllime të caktuara për gjeneratat e mëvonshme që të marrin mësime e përvoja prej tyre.

Që në fillim të këtij ajeti: “A të ka ardhur ty rrëfimi i Musait”, kemi të bëjmë me një pyetje hyjnore të shprehur në mënyrë aq të ngrohtë e të afërt. S’ka dyshim që Muhammedi a.s. e kishte të njohur ngjarjen e Musait a.s., mirëpo nga kjo formë e pyetjes kuptojmë se këtu është fjala më shumë për të tjerët, që ata ta kuptojnë, në këtë rast idhujtarët e Mekës, të cilët mohonin ringjalljen dhe mendonin se kurrë nuk do të ballafaqohen me të. Tregimi dhe ngjarja e Musait a.s. me faraonin kishte për qëllim më tepër që ata t’i vinte në dijeni se faraoni, që ishte shumë më i fuqishëm në pasuri e pushtet sesa idhujtarët mekas, kishte pësuar dënimin e tmerrshëm të Allahut në këtë botë dhe në botën tjetër.

Ajetet në fjalë na njohin me momentet e para të Shpalljes hyjnore Musait a.s. kur në luginën e shenjtë-Tuva, Allahu për herë të parë i komunikoi shpalljen të dërguarit të Vet duke e zgjedhur që të ishte i dërguar për beni-israilët, të cilët atëbotë vuanin nën robërinë e faraonëve të Egjiptit.

Ngjarjet e të Dërguarit të Allahut, Musait a.s., s’ka dyshim për një urtësi të madhe, janë më shumë të përmendura në Kur’an, sepse ai është edhe nga pejgamberët, që Allahu xh.sh. i quajti “Ulul Azmi”-“Profetë të vendosmërisë së lartë”.

Ngjarjet e Musait a.s. janë pasqyrimi më real i jetës së një të dërguari, që ishte vazhdimisht nën përkujdesjen e Allahut, madje qysh nga ditët e para të lindjes. Misioni i Musait a.s., me të cilin e ngarkoi i Lartmadhërishmi, ishte mjaft i vështirë. Ai duhej të përballej me faraonin, sunduesin mizor të Egjiptit, ta thërriste në rrugë të drejtë, pastaj me popullin e tij beni-israil, i cili ishte një popull mjaft i papërgjegjshëm dhe injorant, popull që edhe pse Allahu e shpëtoi nga thundra e faraonit nëpërmjet Musait a.s., duke e bërë shpëtimin e tyre një mrekulli, megjithatë shpeshherë polemizuan me të dhe i thyen zotimet e veta se do t‘i bindeshin vetëm Krijuesit të gjithësisë, duke devijuar nga rruga e vërtetë.

Kur është fjala për luginën Tuva, këtu komentatorët nuk kanë farë mëdyshjeje se ajo është kodra Turi Sina’ë, nëpër të cilën ishte duke kaluar Musai a.s. derisa kthehej nga Medjeni, së bashku me familjen e tij. Ai me këtë rast papritmas diku në lërgësi pa një zjarr dhe u tha familjes të qëndronin aty ku ishin e vetë u nis në drejtim të tij. Posa u afrua tek zjarri, Musai a.s. dëgjoi fjalët hyjnore, me të cilat iu drejtua i Lartmadhërishmi: “Vërtet Unë jam Zoti yt, hiq ato që ke mbathur (opingat) se je në luginën e shenjtë Tuva. Unë të zgjodha ty (për pejgamber), prandaj dëgjo mirë se ç’po të shpallet…!” (Ta Ha, 12-13)

Dhe pasi Allahu xh.sh. zgjodhi Musain për pejgamber dhe e ngarkoi me shpalljen, urdhëresa e parë hyjnore që duhej ta zbatonte në praktikë, ishte:



إذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى. فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَى أَنْ تَزَكَّى. وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ فَتَخْشَى

17 “Shko tek faraoni, ai vërtet i ka kaluar të gjithë kufijtë.

18. dhe thuaji (atij): A do të pastrohesh (të heqësh dorë nga kufri).

19. dhe unë të të udhëzoj tek Zoti yt, që Atij t’ia kesh dronë!”

Fjala “taga” do të thotë se faraoni i kishte tejkaluar të gjithë kufijtë në mëkate dhe paudhësi.

Fakti se faraoni i atëhershëm i Egjiptit (Merneptahu, biri i Ramzesit II) ishte aq arrogant e tiran, saqë pretendonte se ishte zot, është argument i mjaftueshëm se ai vërtet e kishte tepruar në çdo gjë, dhe se kishte ardhur koha t’i tërhiqej vërejtja nëpërmjet një të dërguari që të kthehej në rrugën e drejtë.

Sipas logjikës së njeriut, kundër arrogancës dhe mospërfilljes duhen përdorur forca dhe ashpërsia, por në këtë rast, Allahu xh.sh. i rekomandoi Musait a.s. butësinë dhe fjalët e mira, padyshim metodën më të frytshme të thirrjes në udhëzimin hyjnor. Ai e porositi edhe Muhammedin a.s.–vulën e pejgamberisë, me këso këshillash të çmueshme, kur i tha: “Thirr në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshilla të mira dhe polemizo me ata (pabesimtarët) në mënyrën më të bukur”. (En-Nahl, 125)

Dhe, me të njëjtën këshillë edhe Musai a.s. shkoi tek faraoni, i doli përpara dhe me plot mirësjellje e butësi, i tregoi për qëllimin e ardhjes së tij. I ofroi ftesën për besim në një Zot të vetëm, Zotin e gjithësisë, por kot. Zemra e faraonit ishte e vulosur me ndryshkun e kufrit. Në të nuk kishte mbetur më vend për dritën e imanit, sepse zemra që është e verbër, nuk sheh dritë. Pra, faraonin e kishte verbuar aq shumë pozita dhe pasuria, saqë mendonte se ishte zot!! Por Musai a.s., i udhëhequr nga frymëzimi hyjnor, dëshironte ta përudhte këtë njeri, dëshironte ta pastronte zemrën dhe mendjen e tij nga të gjitha të këqijat dhe mendjemadhësia.

Nga ajeti në fjalë: “dhe thuaji (atij): A do të pastrohesh (të heqësh dorë nga kufri)”, shohim se kemi të bëjmë më shumë me një ftesë sesa me ndonjë urdhër. Kjo ishte vetëm një këshillë e sinqertë që ai të largohej nga mendjemadhësia që e kishte mbërthyer, dhe t’i besonte Zotit të vërtetë. Por, mjerisht, të gjitha këto këshilla të urta e të ngrohta të Musait a.s. hasën në veshë të shurdhër të faraonit, madje as që bënë ndonjë përshtypje në shpirtin dhe zemrën e tij. Aq më tepër, ai edhe iu kërcënua Musait a.s., se si kishte guximin t’i fliste për gjepura të tilla, kur ai ishte rritur në pallatin e tij, me të gjitha të mirat, dhe tash po i mohonte të gjitha ato mirësi. Këto fjalë të tij i ka regjistruar Allahu xh.sh. në kaptinën Esh-Shuara:

“Ai (faraoni) tha: A nuk të rritëm ty si fëmijë në mesin tonë, ku i kalove disa vjet të jetës sate. Dhe ti bërë atë vepër që bëre (vrasjen e egjiptasit ), pra ti je mohues (i të mirave që t’i bëmë)”. (Esh-Shuara’ë, 18-19)

Megjithëkëtë, Musai a.s. nuk kishte ndërmend të hiqte dorë nga ftesa. Ishte shumë këmbëngulës, saqë faraoni më në fund u detyrua t’i thoshte: “Ai (faraoni) tha: Sille pra (argumentin-dëshminë) nëse e thua të vërtetën”. (Esh-Shuara’ë, 31).

Musai, të cilin Allahu xh. sh. e kishte përgatitur me dy mrekulli të mëdha, - dora e tij, sa e nxirrte nga xhepi, i bënte dritë, dhe shkopi me të cilin kishte ruajtur bagëtitë, sa e hudhte, përnjëherë shndërrohej në gjarpër, ia dëftoi dy mrekullitë e tij:



فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى

20. Pastaj ai (Musai) ia dëftoi mrekullinë e madhe

Sipas shumicës së komentatorëve të Kur’anit, fjala “mrekulli e madhe”, edhe pse këtu është shprehur në trajtën e njëjësit, ka të bëjë me të dy mrekullitë, me të cilat u përforcua Musai a.s.

Është shumë karakteristikë se të tre pejgamberët e fundit që bëjnë pjesë në “Ulul Azmi” – “Pejgamberë të vendosmërisë së lartë”: Musain, Isain dhe Muhammedin a.s., Allahu xh. sh. i përforcoi me mrekulli të mëdha, me të cilat i sfiduan popujt e tyre duke dalë ngadhënjyes. Kështu shohim se në kohën e dërgimit të Musait a.s. ishte në kulm magjia, prandaj Allahu xh.sh. e përforcoi së pari me këto dy mrekulli të mëdha, të cilat bënë që magjistarët të binin menjëherë në sexhde, sepse ata të parët e kuptuan se ajo me të cilën kishte ardhur Musai, nuk ishte magji po mrekulli.

Pastaj në kohën e Isait a.s., në lulëzim e sipër ishte mjekësia, kështu që Allahu xh. sh. e përforcoi të dërguarin e Tij me mrekullinë që të shëronte disa sëmundje të pashërueshme për atë kohë, si verbërinë nga lindja dhe sëmundjen e lëkurës (leprën-gërbulën), pastaj, me lejen e Allahut të ngjallte edhe të vdekurit.

Kurse në kohën e dërgimit të Muhammedit a.s. tek arabët, kishin arritur kulmin poezia dhe gjuha e pastër. Por, me zbritjen e ajeteve të para të Kur’anit, i cili ishte mrekullia më e madhe e Muhammedit a.s., mrekulli e përjetshme, që nuk do të tejkalohet kurrë deri në momentet e shkatërrimit të kësaj gjithësie, poetët arabë u shtangën e u nemitën. Ishin të pafuqishëm para fjalës së Allahut, madje edhe atëherë kur i Plotfuqishmi nëpërmjet të Dërguarit të Tij kërkoi nga ata dhe i sfidoi që të paktën të sillnin një ajet të ngjashëm me ato të Kur’anit, por kot, ata kurrë nuk arritën ta bënin këtë.

Po, t’i kthehemi ngjarjes sonë që e kemi synim. Megjithëse Musai a.s. i dëftoi faraonit mrekullitë e tij nga Allahu i gjithësisë, ai jo vetëm që nuk u bind, por madje me një përbuzje dhe ironi tha se kjo është magji, mohoi t’i bindej, dhe:



فَكَذَّبَ وَعَصَى. ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى. فَحَشَرَ فَنَادَى. فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمْ الْأَعْلَى
21. “por ai e përgënjeshtroi (Musain) dhe e kundërshtoi (udhëzimin hyjnor),

22. pastaj ia ktheu shpinën duke nxituar (të planifikonte ndonjë intrigë),

23. dhe i tuboi ( magjistarët-popullin) dhe u foli me zë të lartë,

24. e u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti!”

Këtu del në shesh tërë arroganca e një njeriu të cilin lakmia për pozitë e kishte verbuar. Faraoni vërtet kishte kaluar tërë kufijtë. Krekosej se ishte sundues i Egjiptit, se robërit dhe skllevërit punonin për të, se të gjithë u bindeshin verbërisht urdhrave të tij. Prandaj, i bindur se do ta gjunjëzonte Musain a.s. me anë të magjisë, dhe do ta nënçmonte para tërë masës së tubuar si dhe para popullit të tij, beni-israilëve, dha urdhër të tuboheshin të gjithë magjistarët e vendit, të cilët njiheshin për shkathtësitë e tyre në magji. Ai u premtoi atyre shpërblime të mëdha, kurse ditën e caktuar për ballafaqim, iu drejtua atyre dhe popullit të tij me fjalët: “E u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti” (En-Naziat, 24). I njëjti faraon, para shumë vjetve, po këtij populli, në fillim të sundimit të tij, u qe drejtuar me fjalët: ”E faraoni tha: O ju pari, unë nuk njoh ndonjë zot tjetër për ju pos meje !”. (El-Kasas, 38)

Këtu duhet ta ndalemi gjithsesi për të bërë një krahasim dhe për të tërhequr një paralele. Faraoni, të cilit i qe drejtuar ftesa e udhëzimit, e mohoi atë, sepse injoranca e tij nuk e linte ta shihte dritën që i afrohej. Ai që e sheh këtë dritë të udhëzimit, pendohet, përulet para madhështisë së Allahut dhe kthehet tek Ai, por faraoni nuk e bëri dot këtë. Në anën tjetër, magjistarët, të cilëve iu ofruan shpërblime marramendëse nëse do të fitonin, dhe të cilët me plot vetëbesim për fitore, hynë në garë, kur i panë këto dy mrekulli të mëdha, përnjëherë ranë në sexhde dhe besuan. Madje besuan aq bindshëm, saqë më parë pranuan të masakroheshin nga faraoni sesa të ktheheshin edhe një herë nën errësirën e kufrit, sepse zemrat e tyre u mbushën plot dritë të imanit.

Dhe, këtu është fundi i tiranisë. Allahu nuk duron që kriminelët dhe mohuesit të mbisundojnë vazhdimisht në tokë me padrejtësi, prandaj faraonin e ndëshkoi rëndë me ndëshkimin e Tij hyjnor:

فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى

25. “Atëherë Allahu e rrëmbeu me ndëshkim të tmerrshëm, për këtë (thënie) të fundit dhe për atë të parën”.

Në lidhje me këtë ajet “Fe ehadhehu Allahu nekalel ahireti vel ula” – i cili flet për ndëshkimin e faraonit, mufesirët kanë dhënë disa mendime. Shumica e tyre, si Ibn Abbasi, Ikreme, Muxhahidi, Taberiu, Sha’biu, Dah-haku, Sujutiu, Kurtubiu e të tjerë, e shkoqisin këtë ajet duke e detajizuar në hollësi se për çfarë u ndëshkua faraoni, dhe thonë se ndëshkimi me fundosje në këtë botë dhe ndëshkimi me zjarr në Ahiret, ishte për shkak të fjalëve të tij të fundit drejtuar magjistarëve dhe popullit: “E u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti” (En-Naziat, 24), dhe për fjalët e tij të para (të mëhershme): “E faraoni tha: O ju pari, unë nuk njoh ndonjë zot tjetër për ju pos meje !” (El-Kasas, 38).

Megjithatë, ka shumë nga komentatorët e Kur’anit si, Katadeja, Hasan el Basriu, Vahidiu, Ibn Kethiri, Ebu Suudi, Nesefiu, Shevkaniu etj, të cilët e komentojnë ajetin në vijë të përgjithshme dhe mendojnë se ndëshkimi këtu nënkupton dënimin në këtë botë, me fundosje, dhe dënimin me djegie në zjarrin e Xhehennemit në Ahiret.

Nëse anojmë nga mendimi i tyre, atëherë kuptimi dhe përkthimi i këtij ajeti do të ishte kështu: “Atëherë Allahu e rrëmbeu me ndëshkim të tmerrshëm (me zjarr) në Ahiret dhe (me fundosje) në këtë botë”

Në anën tjetër, dijetari më i madh i shekullit XX, Muhammed Mutevel-li Sha’ravi, në lidhje me kuptimin e këtij ajeti, jep edhe një mendim tjetër dhe thotë: “Faraoni gjatë dialogut me Musain a.s. bëri dy gabime (krime) të rënda. Krimi i tij i parë ishte kur e përgënjeshtroi Musain a.s. e me këtë edhe udhëzimin hyjnor “Fe kedh-dhebe ve asa” - “Por ai e përgënjeshtroi (Musain) dhe e kundërshtoi (udhëzimin hyjnor)”. Kurse krimi i tij i dytë ishte kur proklamoi se ishte zot! - “Fe kale ene rabbukumul a’ëla” - “E u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti”. Pra krimi i parë ka të bëjë me të Dërguarin e Allahut, kurse krimi i dytë ka të bëjë me Allahun xh.sh..

Nëse shtrohet pyetja: A thua Allahu ndëshkon më parë për krimin ndaj përgënjeshtrimit të pejgamberit apo për krimin ndaj proklamimit-pretendimit të faraonit se është zot, themi se Allahu së pari ndëshkon për krimin e fundit, që janë fjalët e faraonit: “E u tha: “Unë jam zoti juaj më i larti” , sepse këtu shfaqet kulmi i kufrit, e pastaj pason edhe ndëshkimi për krimin e parë–përgënjeshtrimin e Musait: “Fe kedh-dhebe ve asa” - “Por ai e përgënjeshtroi (Musain) dhe e kundërshtoi (udhëzimin hyjnor).”

Pra, sipas komentimit të Sha’raviut, përkthimi i këtij ajeti do të dukej kështu: “Atëherë Allahu e rrëmbeu me ndëshkim të tmerrshëm, për këtë (thënie) të fundit (se unë jam zoti juaj më i larti) dhe për atë të parën (përgënjeshtrimin e Musait)”

Sha’raviu vazhdon e thotë: “Vërtet fundi i faraonit ishte tragjik. Ai u ndëshkua në këtë botë me fundosje: “…ndërsa ithtarët e faraonit (dhe vetë faraonin) i fundosëm, e ju i shihnit (me sytë tuaj)” (El-Bekare, 50), kurse në Ahiret e pret dënimi tjetër që fillon qysh në jetën e Berzahut-varrezave, për të vazhduar me dënim edhe më të tmerrshëm në zjarrin e Xhehennemit, për se jep shenjë edhe ajeti kuranor: “Ata i nënshtrohen zjarrit mëngjes e mbrëmje (në jetën e varrezave), e ditën e Kiametit (u thuhet engjëjve): ithtarët e faraonit futni në ndëshkimin më të tmerrshëm”. (Gafir, 46)

Sidoqoftë, që të tri mendimet kanë bazë të fortë dhe secili prej tyre mund të merret si i saktë, kurse madhështia e këtyre fjalëve kuranore qëndron në faktin se nga të gjitha këto mendime asnjëri nuk vjen në kundërshtim me tjetrin, por vetëmsa plotësojnë njëri-tjetrin. Megjithatë, Allahu i Plotfuqishëm di më së miri për saktësinë e tyre.



إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشَى

26. “Vërtet në këtë (ndëshkim) ka mësim për atë që frikësohet.”

Në këtë ajet, Allahu xh.sh. ka për qëllim parinë e Mekës, të cilëve edhe u dedikohet në radhë të parë ky rrëfim, që ata të mos e përsëritnin veprimin e faraonit, por t’iu bindeshin urdhrave të Allahut dhe të pasonin udhëzimin e mësimeve të Kuranit, me të cilat u kishte ardhur njeriu më besnik nga mesi i tyre - Muhammedi a.s.. Ky ishte një parajmërim se fundi tragjik i ngjashëm me atë të faraonit dhe të ithtarëve të tij, do t’i priste edhe ata, nëse nuk do të përudheshin në rrugën e drejtë. Edhe pse mësimi nga pësimi i faraonit ishte vërtet një shembull se si nuk do të duhej të vepronin, megjithatë shumica e parisë mekase, njësoj të verbuar nga lakmia e sundimit, e pozitës dhe e pasurisë, as që donin t’ia dinin për Islamin.

* * *

Ngjarja e Musait a.s. dhe dialogu i tij me faraonin, ishte shtytje dhe nxitje që Muhammedi a.s. të mos ligështohej gjatë misionit të tij, andaj pas mësimit të këtyre ngjarjeve nga rrëfimet kuranore, ai u bë edhe më i fortë, dhe më i gatshëm që misionin e tij fisnik ta vazhdonte deri në fund, i paepur dhe i pluhatshëm.

Këtu qëndron madhështia e qëllimit të këtyre ajeteve, të cilat në të njëjtën kohë shërbejnë si kërcënim i hapur, për fundin tragjik të pabesimtarëve, fund ky, të cilin herët a vonë do ta presë çdo mohues të rrugës së drejtë.

27. A më i vështirë është krijimi juaj apo ai i qiellit, (të cilin) Ai e ndërtoi?

28. E ngriti kupën e tij dhe e përsosi atë.

29. Natën e tij e errësoi, kurse ditën e ndriçoi.

30. E tokën pastaj e shtriu.

31. Nga ajo (toka) nxori ujët dhe kullotat e saj.

32. Kurse kodrat i nguliti.

33. Furnizim (kënaqësi) për ju dhe për bagëtinë tuaj.



(En-Naziat, 27-33)



Fundi tragjik i faraonit do të duhej të ishte një mësim dhe përvojë e mirë për të gjithë ata që mohojnë Zotin dhe jetën pas vdekjes-Ringjalljen. Sa keq për ata që e mashtruan vetveten, të cytur nga shejtani, se kjo jetë e kësaj bote është e tëra, dhe se me të, çdo gjë merr fund. Por, megjithatë, Allahu i Gjithëmëshirshëm që Veten e ka cilësuar me emrat e mëshirës “Rrahman” dhe “Rrahim”, dëshiron që këtyre mohuesve të Madhërisë së Tij, t’u japë edhe një rast tjetër për përmirësim, po tash duke sjellë argumente që vështirë se mund t’i mohonte dikush, qoftë ai edhe mohuesi më i madh:



أَأَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمْ السَّمَاءُ بَنَاهَا
27. A më i vështirë është krijimi juaj apo ai i qiellit, (të cilin) Ai e ndërtoi?

Ai me këtë ajet i vë në sprovë njerëzit që të mendohen mirë dhe të vënë në funksion logjikën: A më i vështirë është krijimi i tyre apo i qiellit dhe i kësaj gjithësie?! Në këtë rast, çdo përgjigje tjetër pos asaj që krijimi i qiellit është më i rëndë e më i vështirë se i njeriut, është pa vend. Andaj është për t’u çuditur me një kategori njerëzish sesi marrin guxim të mohojnë këto argumente kaq bindëse për ekzistimin e Allahut dhe për Ringjalljen pas vdekjes.

A nuk thotë Allahu xh.sh. në Kur’an: “S’ka dyshim që krijimi i qiejve dhe i tokës është më i madh (më i vështirë) se krijimi i njerëzve, por shumica e njerëzve nuk e dinë”. (Gafir, 57)

Edhe pse më herët kemi cekur se kur është fjala për Allahun xh.sh., nuk ekzistojnë nocionet “lehtë” a “vështirë”, megjithatë pyetja vjen në këtë formë, që neve një gjë e tillë të na përfytyrohet në vizionin sa më real.

S’ka dyshim se krijimi i qiellit është një mrekulli në vete. Është vepër e përsosur dhe e përkryer e Krijuesit, vepër e Allahut , i cili Veten e cilësoi si : “Allahu është dritë e qiejve dhe e tokës…” (En-Nur, 35) .

Shkenca botërore në këtë shekull në të cilin tashmë kemi shkelur, ka shkuar larg në fushën e astronomisë dhe të zbulimit të shumë trupave qiellorë. Dijetarët më eminentë botërorë, mbesin të mahnitur për çdo ditë e më shumë nga bukuria magjepsëse e qiellit-gjithësisë, sepse në këtë hapësirë kozmike, çdo trup qiellor e ka orbitën e vet të përcaktuar : “Dhe secili (planet-trup qiellor) noton nëpër orbitën e tij” (Jasin, 40).



رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا
28. E ngriti kupën e tij dhe e përsosi atë.

Allahu i Plotfuqishëm, qiellin e ndërtoi në formë të përkryer, ngriti kupën e tij dhe atë e zbukuroi me yje dhe planete: “Vërtet, Ne e kemi stolisur qiellin më të afërt (të dynjasë) me bukurinë e yjeve”, (Es-Safat, 6)

Në këtë qiell dhe në këtë hapësirë të pafund për përfytyrimet dhe imagjinatën tonë njerëzore, nuk la ndonjë zbrazëtirë, por përsosi çdo gjë:

“A nuk shikojnë qiellin mbi ta sesi e kemi ndërtuar dhe zbukuruar, në të nuk ka ndonjë zbrazëti” (Kaf, 6),

pastaj ajeti tjetër:

“Ne, në qiell kemi krijuar galaktika dhe atë e kemi zbukuruar për shikuesit” (El Hixhr, 16)

Por, edhe megjithë këtë fakt, ende ka njerëz që nuk besojnë se tërë kjo gjithësi ka Krijuesin e saj !!!

Janë këto ajete vijimësi që në radhë të parë u drejtoheshin parisë mekase, meqë ende nuk po bindeshin se ekziston Allahu, i vetmi Zot, Krijues i çdo gjëje, që në ajetet më përpara na tregoi për ndëshkimin e tmerrshëm të faraonit, vetëm për shkak të kryeneçësisë së tij në mosbesim.

Paria mekase ende po vazhdonte të njëjtin qëndrim mosmirënjohës dhe mohues, pavarësisht nga të gjitha këto argumente, me të cilat ishin në kontakt të përditshëm - e shihnin qiellin, bukurinë e tij, dhe për çdo ditë shihnin argumentet e Krijuesit:



وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
29. Natën e tij e errësoi, kurse ditën e ndriçoi.

S’ka dyshim se dita dhe nata janë prej shenjave të Allahut. Bëri që nata të jetë e errët. E bëri atë pushim, çlodhje e qetësim, kurse ditën e ndriçoi me dritën e diellit, për gjallërim dhe për të fituar. Dhe këtu qëndron urtësia e Allahut. Ai nuk e la këtë tokë gjithmonë errësirë, po as gjithmonë dritë. Zgjodhi atë që do t’i përshtatej krijesës së cilës do t’ia besonte mëkëmbësinë në tokë-njeriut, po edhe gjallesave të tjera.

Por megjithatë pabesimtarët ecin mbi këtë tokë me mendjemadhësi, mbi këtë tokë për të cilën Allahu në vazhdim thotë:



وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا
30. E tokën pastaj e shtriu.

Nëse vetëm pak ndalemi dhe mendojmë kuptimet shumëdimensionale të këtij ajeti, vërtet do të mbesim të mahnitur e të impresionuar.

Për njerëzit në kohën e zbritjes së Kur’anit, ky ajet nuk kishte ndonjë peshë të veçantë shkencore, por sot, ky ajet dëshmon për mrekulli të madhe në shprehjet hyjnore. Ky ajet tregon saktësisht për formën eliptike të tokës. Më kot u munduan pseudoshkencëtarët dhe armiqtë e Islamit ta akuzonin këtë fe se ishte kundër shkencës, se kjo fe është fe mitologjike, se pjesëtarët e saj besojnë se Toka është një pllakë e rrafshtë dhe se atë e mbajnë mbi shpinë gjallesa të ndryshme gjigante, etj… Por jo. Islami, që është e vetmja fe që e përcolli njerëzimin gjatë tërë shtegtimit të tij në këtë botë, nuk është fe mitologjike, nuk është fe që parimet themelore i mbështet në legjenda a rrëfime të tilla fantastike, por është fe realiste, vizionare, sepse mu ky ajet, sikur edhe shumë e shumë të tjera që gjenden në Kur’an, vërteton se shkenca moderne e bashkëkohore, vetëm mund t’i provojë të vërtetat kuranore.

Ajeti: “E pastaj tokën e sheshoi”, qartë të jep të kuptosh se, po të mos ishte Toka në formë eliptike, do të ishte e pamundur ta shihje atë gjithnjë të shtrirë para vetes. Por, ja që pabesimtarët as atëherë e as tash, nuk dëshirojnë të binden me të vërtetat e kësaj feje. Dhe këtë tokë e bëri të përshtatshme për jetën e njerzve. E zbukuroi me florën dhe faunën, me lumenj dhe me bukuri të tjera të rralla:





أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا
31. Nga ajo(toka) nxori ujët dhe kullotat e saj.

Meqenëse jeta njerëzore në bazë të shkaqeve të krijuara paraprakisht nga Allahu, varet nga të mirat natyrore të kësaj toke, prej elementeve të së cilës edhe u krijuam, Allahu xh.sh. na bëri me dije se prej kësaj toke bëri që të gufojnë e të rrjedhin lumenj të tërë, ujët e të cilëve ujit tokën, e bën atë të plleshme për jetesë, po edhe për kullosa, në të cilat kullosin kafshët, të cilat poashtu janë krijuar për t’i shërbyer njeriut dhe për të mirën e tij.



وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا
32. Kurse kodrat i nguliti.

Por që kjo tokë të jetë stabile, i Plotfuqishmi e përforcoi atë me kodrat, që i bëri sikur shtylla, e në të njëjtën kohë edhe si burim i stabilitetit të kores së tokës nga dridhjet e ndryshme të mundshme. Në lidhje me kodrat kemi folur më gjerësisht në kaptinën “En-Nebe’ë”, andaj nuk e shoh të arsyeshme të përsërisim thëniet e mëparshme, por do të kishim theksuar vetëm një të dhënë, se sot gjeologjia botërore, mbetet pa tekst kur sheh përshkrimin aq të përpiktë të konstruktit të kodrave në Kur’anin fisnik.



مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ
33. Furnizim (kënaqësi) për ju dhe për bagëtinë tuaj.

Dhe, që të gjitha këto mirësi, Allahu xh.sh. i bëri për njerëzit dhe për kafshët, nga të cilat njeriu merr prodhime të shumta, dhe jetën e tij e ka të ndërlidhur me të mirat që vijnë nga ato. Megjithatë, njeriu ende është mosmirënjohës ndaj të gjitha këtyre të mirave. Madje shpeshherë e ngatërron vetveten në labirinte që nuk kanë rrugëdalje, duke u mburrur kot se këto të mira janë vetëm fryt i punës së tij, dhe se ai vetë është “zot” i fatit dhe i jetës së vet !!!…etj.

Mjerisht, të gjitha këto janë iluzione boshe që do të treten shumë shpejt, sikur që treten flluskat e shkumës para një rrebeshi a stuhie kur të vijë dita e tmerrshme e Kiametit, llahtaria e së cilës është vështirë të imagjinohet. Vetëm atëherë njeriu do ta shohë dhe do ta kuptojë realitetin e dobësisë dhe pafuqisë së tij për të ndërruar diçka…
__________________

34. “ E kur të vijë katastrofa e madhe (Dita e Kiametit),

35. Dita kur njeriu rikujton se ç’ka punuar.

36. E Xhehennemi do t’i shfaqet haptazi çdokujt që sheh.

37. Atëherë, për atë që kaloi kufijt (me kufër e ligësi),

38. Duke i dhënë përparësi jetës së kësaj bote,

39. Xhehennemi do të jetë vendbanim i tij.

40. E kush iu frikësua paraqitjes para Zotit të vet dhe e frenoi veten prej epsheve,

41. Xhenneti është vendbanim i tij.



(En-Naziat, 34-41)



فَإِذَا جَاءَتْ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى
34. “ E kur të vijë katastrofa e madhe (Dita e Kiametit),

Dita e Fundit-Kataklizma, është përmendur në Kur’an me shumë emra, një prej të cilëve është edhe “Et-Tammetul kubra” – Katastrofa e madhe”. Është quajtur me këtë emër sepse nuk ka katastrofë më të tmerrshme që shkatërron çdo gjë si kjo. Kiameti është momenti më i vështirë që asnjë prej krijesave nuk mund ta përballojë, moment që vjen befas, dhe shkatërron çdo gjë para vetes. Dhe kjo “Valë” shkatërrimtare, sipas komentatorëve të Kur’anit, ndodh me rastin e ringjalljes ose fryrjes së dytë në Sur - Er-Rradifetu”. Ky është mendim i Hasen el Basriut dhe i disa të tjerëve, kurse Sufjani mendon se “Et-Tammetu” është momenti kur në duar të kujdestarëve të Xhehennemit (zebaninjve), dorëzohen banorët e zjarrit.[1]

Disa të tjerë janë të mendimit se fjala “Et-Tammetu” nënkupton momentin kur banorët e Xhennetit nisen për në Xhennet, kurse banorët e zjarrit për në Xhehennem.

Sidoqoftë besimtarët e vërtetë janë të vetëdijshëm se ky moment i vështirë do të vijë patjetër, sepse për ardhjen dhe ndodhinë e tij i ka paralajmëruar Allahu xh. sh. në Kur’an, po edhe i Dërguari i Allahut në shumë hadithe të tij. Kjo ditë e fundit e kësaj gjithësie, do të jetë e papritur dhe e befasishme vetëm për pabesimtarët, të cilët jo vetëm që nuk besonin ndodhinë e saj, por madje talleshin vazhdimisht me ata që thonin se ka moment të fundit dhe ka ringjallje. Por ja që për zhgënjimin e tyre të madh, ky moment vjen, dhe vetëm atëherë ata do të përmenden e do të vijnë në vete nga ajo ëndërr-iluzion që ishin. Vetëm atëherë njeriu do ta kuptojë seriozitetin e atij momenti, por tash për çdo gjë do të jetë vonë…



يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى
35. Dita kur njeriu rikujton se ç’ka punuar.

Vetëm në këtë ditë njeriut do t’i bien ndërmend veprat e bëra në këtë botë, qofshin të mira ose të liga, dhe secili do ta përjetojë këtë ditë në mënyrën e vet. Besimtari i vërtetë e përjeton si një ankth të shkurtër, nga i cili shpreson se do të shpëtojë me mëshirën e Allahut, kurse pabesimtari si një zhgënjim për mosbesim dhe për veprat e këqija të bëra, të cilat më nuk mund t’i përmirësojë.

Atë ditë madje njeriu nuk do të mund të flasë e as të arsyetohet, por vetë veprat e edhe gjymtyrët e tij do të dëshmojnë, siç thotë Allahu xh.sh: “Këtë ditë Ne ua mbyllim (vulosim) gojët e atyre, e do të flasin duart e tyre, kurse këmbët e tyre do të dëshmojnë për atë që punuan”- (Jasin, 65).

Dhe atë ditë askujt nuk do t’i bëhet e padrejtë, sepse ekzistojnë regjistra shumë të saktë për çdonjërin, të shkruar e të ruajtur nga shkrues fisnikë- kiramen katibin, dy melaiket që e përcjellin njeriun gjatë gjithë jetës, të cilët shënojnë çdo vepër të tij, qoftë të mirë qoftë të keqe.



وَبُرِّزَتْ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَى

36. E Xhehennemi do t’i shfaqet haptazi çdokujt që sheh.

Ky do të jetë momenti më kritik për njerëzit në ditën e Gjykimit, sepse secili do t’i ekspozohet Xhehennemit qoftë besmitar ose jo, se vetë Allahu xh.sh. thotë:

“Dhe nuk ka asnjë prej jush që nuk do t'i afrohet atij (Xhehennemit). Ky (ekspozim i Xhehennemit) është vendim i kryer i Zotit tënd. Pastaj, (pas kalimit pranë tij) do t'i shpëtojmë ata që ishin ruajtur (prej mëkateve), e zullumqarët do t'i lëmë aty të gjunjëzuar”. (Merjem, 71)

Dhe që të gjithë në mënyrën e vet, do të tmerrohen nga pamjet trishtuese të Xhehennemit, duke shpresuar se do t’i shmangen kontaktit me të, por në këtë rast do të shpëtojnë nga ndëshkimi në të vetëm atë që ishin ruajtur prej mëkateve dhe ata që ishin në rrugën e Zotit. Ky është momenti kur besimtarët do ta kuptojnë dhuntinë e madhe të Allahut ndaj tyre, sepse i kishte udhëzuar në këtë botë dhe nuk i kishte lënë të humbnin nga rruga e drejtë, kështu që ata sot i shmangen zjarrit të Xhehennemit, dhe atyre u mjafton vetëm ta shohin, për ta kuptuar më mirë mirësinë dhe kënaqësinë e të mirave të Xhennetit, kurse mizorët dhe pabesimtarët, do të mbesin aty të pashpresë, të gjunjëzuar dhe do t’i përfshijë dënimi i tmerrshëm.

Një gjë të tillë e vërtetojnë edhe ajetet në vazhdim të kësaj kaptine:



فَأَمَّا مَنْ طَغَى. وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا. فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى

37. Atëherë, për atë që kaloi kufijtë (me kufër e ligësi),

38. Duke i dhënë përparësi jetës së kësaj bote,

39. Xhehennemi do të jetë vendbanim i tij.

Do të thotë, ai që ka kaluar të gjith kufijtë në mosbesim dhe e ka tepruar në këtë botë me vepra të shëmtuara, në kundërshtim të plotë me Ligjin e Allahut, ai që ka tejkaluar të gjitha normat, duke menduar se vetëm kjo botë është e vërtetë dhe se nuk ka botë tjetër pas vdekjes, do të marrë dënimin e merituar që është Xhehennemi, i cili me flakët e tij do të gllabërojë çdo njeri kriminel e të pafe.

Këto ajete thuhet të kenë zbritur për Nadrin dhe të birin e tij Harithin[2], mirëpo me to synohen të gjithë ata pabesimtarë që i japin përparësi kësaj bote kalimtare ndaj asaj të përjetshmes.



وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنْ الْهَوَى. فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى

40. E kush iu frikësua paraqitjes para Zotit të vet dhe e frenoii veten prej epsheve,

41. Xhenneti është vendbanim i tij.

S’ka dyshim që kjo botë kalimtare është një sprovim i madh për njeriun. Jeta në të është mjaft e shkurtër, por megjithatë e mjaftueshme që nesër në Ahiret secili ta marrë shpërblimin e vet meritor, në bazë të veprave të punuara. Allahu xh.sh. thotë: “(Allahu është Ai) I Cili ka krijuar vdekjen dhe jetën që t’ju sprovojë se cili prej jush jeni më vepërmirë (në këtë botë)” (El-Mulk, 2).

Besimtari i vërtetë sprovohet në besim dhe në përkushtimin e tij ndaj Allahut fuqiplotë. Sprovohet nëse të mirat e kësaj bote do ta habitin-hutojnë, që ai ta pasojë epshin për të cilin e nxit shejtani i mallkuar për ta harruar Zotin dhe përgjegjësinë para Tij nesër në Ahiret.

Ka shumë njerëz që keqkuptojnë parimet e Islamit lidhur me këtë botë, duke thënë se vërtet kjo botë nuk është për muslimanët. Jo, jo, por të mirat e kësaj bote duhen shfrytëzuar për qëllime të larta e fisnike, gjithnjë në kuadër të parimeve të Sheriatit islam. Pasuria në këtë botë është sprovë e rëndë për besimtarin, sepse duhet ditur si të shftrytëzohet ajo. Dhe, nëse pasuria dhe të mirat e kësaj bote arrijnë që në zemrën e tij të mbjellin egoizëm e mendjemadhësi, atëherë ai njeri padyshim që ka dështuar, po nëse pasurinë që i ka lënë në disponim Allahu xh.sh., e shfrytëzon për të ndihmuar të varfrit, të mjerët, skamnorët dhe përgjithësisht në rrugën e Allahut, atëherë ai do të jetë i respektuar në këtë botë, kurse në Ahiret do të ringjallet në shoqërinë e pejgamberëve, dëshmorëve dhe njerëzve të tjerë të mirë.

Sa u përket ajeteve në fjalë, tash na ofrojnë një pamje krejtësisht tjetër nga ajo e ajeteve më parë. Tash kemi të bëjmë me njerëzit e mirë e të devotshëm, të cilët gjatë jetës në këtë botë kufizuan dhe frenuan veten nga dëshirat e epsheve të tyre dhe nga shume kënaqësi të kësaj bote, duke ndjekur me përkushtim rrugën e Allahut, andaj shpërblim i tyre meritor është vetëm Xhenneti me kënaqësitë e tij.

Abdullah ibn Mes’udi theksohet t’u ketë thënë shokëve të tij: “Ju jetoni në një kohë kur e vërteta dhe drejtësia drejton (udhëheq) epshin-pasionin, kurse do të vijë një kohë kur epshi do ta drejtojë (udhëheq) të vërtetën dhe drejtësinë”.

Në këto ajete dhe në ato më sipër, kemi të bëjmë edhe me një shembëllim metaforik kuranor, i cili na sjell dy anët e medaljes të sjelljeve njerëzore: Për atë që tejkaloi në kufër dhe në vepra të këqija, ndëshkim është Xhehennemi, kusre për atë që iu frikësua Allahut dhe e ndaloi vetveten nga të këqijat, shpërblim do të jetë Xhenneti.

Nëpër disa libra të tefsirit është shënuar se këto dy ajete kanë zbritur për besimtarin e devotshëm Mus’ab bin Umejrin, edhepse këto ajete në të njëjtën kohë kanë për qëllim të gjithë besimtarët e mirë e të devotshëm sikur Mus’ab bin Umejri.[3]

Rrëfimi për Mus’ab bin Umejrin është cekur në shumë libra të tefsirit. El Alusi në tefsirin e tij “Ruhul Meani” ndër të tjera transmeton nga Ibn Abbasi se këto dy ajete kanë zbritur enkas për Mus’abin. Në luftën e Uhudit, në këtë ditë të vështirë për muslimanët, e cila ishte një mësim i madh për muslimanët se si nuk duheshin thyer urdhrat e Komandantit suprem të luftës-Muhammedit a.s., sipas librave të historisë, Mus’ab bin Umejri kishte treguar një heroizëm të pashoq, kur rreth Pejgamberit a.s. kishin mbetur shumë pak njerëz që ta mbronin, ai kishte flijuar veten duke e mbrojtur si mburojë e gjallë trupin e bekuar të Pejgamberit a.s.. Ishte barrikaduar tërësisht para trupit të Pejgamberit a.s., kështu që shigjetat njëra pas tjetrës ia shponin trupin, por ai nuk lëvizte dot. Dhe, s’do mend tërë kjo sakrificë e pashembullt, e kishte prekur thellë në shpirt të Dërguarin a.s., i cili, duke e parë Mus’abin ashtu të larë në gjak i kishte thënë: “Tek Zoti do të kërkoj (shpresoj) shpërblimin tënd për këtë sakrificë”, kurse as’habëve të tjerë duke e zbuluar një fshehtësi nga Israja dhe Mi’raxhi u kishte thënë: “E kam parë Mus’abin në Xhennet, kishte të veshur rroba, vlera dhe bukuria e të cilave nuk mund të përshkruhen, madje kam parë se edhe rripat e nallaneve të tij ishin nga ari”.