Tefsir-(komentim suresh)

42 Të pyesin për Kiametin: “Kur do të ndodhë ai?!”

43. Po, në çfarë gjendjeje je ti t’ua kujtosh atë?

44. Kur vetëm tek Zoti yt është dijenia për të.

45. Kurse ti je vetëm përkujtues (këshillues) i atyre që i frikësohen atij (çasti të Kiametit).

46. Ditën kur ta përjetojnë atë (Kiametin), atyre (idhujtarëve) do t’u duket sikur nuk kanë qëndruar-jetuar (në këtë botë) më tepër se një mbrëmje ose një mëngjes të saj.”

(En-Naziat, 42-46



Në lidhje me shkakun e zbritjes së këtyre ajeteve nëpër librat e tefsirit, ndër të tjera shënohet se idhujtarët mekas të nxitur nga çifutët e Medinës, shpeshherë e provokonin të Dërguarin e Allahut me pyetje të ndryshme, që kishin të bënin me sferën e të fshehtës-gajbit. Pyetjet e tyre më të shpeshta bëheshin rreth Ditës së Kiametit dhe i bëheshin me qëllim që ta vinin në sprovë Pejgamberin a.s. me shpresë se mos ai do të trillonte diçka nga vetvetja në lidhje me këtë të fshehtë absolute.

Pabesimtarët siç duket harruan se i Dërguari i Allahut megjithatë nuk flet asgjë nga hamendja pa qenë i inspiruar nga ana e të Plotfuqishmit:

“Dhe ai (Muhammedi) nuk flet nga mendja e tij. (Por kjo për se ju thërret ai) Është vetëm Shpallje me të cilën ai frymëzohet (nga Allahu)”. (En-Nexhm, 3-4)

Por se një gjë e tillë , d.t.th. momenti i ndodhisë së kësaj dite, dhe interesimi i tij për të ditur diçka rreth këtij momenti që atyre t’u jepte ndonjë përgjigje të saktë, vërtet e preokuponte pa dashje edhe vetë Pejgamberin a.s. Këtë na e vërtetojnë edhe fjalët e Aishes r.a., të cilat i transmetojnë Bezzari, Ibn Xherir et-Taberiu, Ibnul Mundhiri, Ibn Merdevije e të tjerë, e një transmetim të tillë të ngjashëm e përcjell edhe Nesaiu me disa të tjerë nga Tarik bin Shihabi, se Pejgamberi a.s. për çdo ditë i bënte pyetje vetes se a thua kur do të ndodhte saktësisht kjo ditë!

Por Allahu xh.sh. nuk e lë në lajthitje të Dërguarin e Tij, por i kujton kufijt e misionit të tij, duke i thënë se dijen për ndodhinë e saktë të këtij momenti e ka vetëm Krijuesi Absolut i kësaj ekzistence-Allahu xh.sh. dhe askush tjetër, dhe mu për këtë arsye me anë të këtyre ajeteve i thotë prerazi: “Të pyesin ty për Kiametin: “Kur do të ndodhë ai?!”. Po në çfarë gjendjeje je ti t’ua kujtosh atë? Kur vetëm tek Zoti yt është dijenia për të. Kurse ti je vetëm përkujtues (këshillues) i atyre që i frikësohen atij (çasti të Kiametit).”

Do të thotë, Muhammedit a.s. i bëhet të kuptojë shumë qartë se ishte kot duke vrarë mendjen për ta ditur momentin e Kiametit, sepse atë e di vetëm Zoti i tij, andaj i bëhet me dije se misioni i tij ishte vetëm t’ua tërhiqte vërejtjen se ajo ditë e mbramë dhe ai momenti tmerrshëm do të vijë. I bëhet gjithashtu me dije që gjërat e tilla të mos e preokuponin atë, sepse momenti i Kiametit është vetëm në Dijen absolute të Allahut, i Cili ashtu siç e ka krijuar këtë ekzistencë, po ashtu sjell momentin e përfundimit të saj.

Allahu i plotfuqishëm edhe në shumë ajete të tjera të Kur’anit i jep shenjë të Dërguarit të Tij për një gjë të tillë:

“S’ka dyshim se vetëm Allahu e di se kur do të ndodhë Kiameti…” (Llukman, 34).

dhe:

“Të pyesin ty (Muhammed) për çastin (katastrofën e përgjithshme) se kur do të ndodhë ai. Thuaj: “Atë e di vetëm Zoti im, kohën e tij nuk mund ta zbulojë kush pos Tij (e sjell kiametin pa e hetuar asnjë nga krijesat). Çështja e tij (se kur do të ndodhë) është preokupim i rëndë (për krijesat) në qiej e në tokë. Ai (Kiameti) nuk ju vjen ndryshe, vetëm befas. Të pyesin ty sikur ti di për të. Thuaj: “Për të di vetëm Allahu, por shumica e njerëzve nuk dinë (pse është e fshehtë)” (El-A’raf, 187)

Momentin e mbramë të kësaj bote nuk e dinë as melaiket, e madje as edhe meleku më i madh-Xhibrili, transmetuesi i të gjitha Shpalljeve hyjnore.

Në një hadith të cilin e transmeton Omer ibnul Hattabi, kur Xhibrili i erdhi Pejgamberit a.s. në formë të njeriut dhe pasi që ia kishte shtruar disa pyetje rreth Imanit, Islamit dhe Ihsanit, në fund i kishte bërë edhe pyetjen rreth momentit të Kiametit në çka Pejgamberi a.s. ishte përgjigjur: “As i pyeturi nuk di gjë më tepër për këtë çështje sesa pyetësi”.

Kiameti dhe Ringjallja janë momente që i vëjnë në mëdyshje idhujtarët dhe pabesimtarët kur të ngrihen nga varret, duke pyetur vetvetev se a thua sa kanë jetuar në këtë botë ose sa kanë qëndruar në jetën e Berzahut-jetën e përtejvarrit. Atyre

Do t’u duket se nuk kanë qëndruar në të më tepër se një mëngjes ose mbrëmje të kësaj bote, sepse në jetën e varrezave njeriu humb ndjenjën për kohën. Thjesht, ligjet e kohës të cilat mbretërojnë në jetën tonë, në jetën e përtejvarrit ato pushojnë dhe humbin kuptimin e tyre. Ky pra është shkaku që ata shprehen me habi se nuk kanë qëndruar shumë gjatë në këtë gjendje. Në lidhje me këtë jep shenjë edhe një ajet tjetër kuranor:

“…Ditën kur do ta përjetojnë atë (dënimin) që u është premtuar, atyre u duket sikur nuk kanë jetuar vetëmse një moment të shkurtër të ditës”. (El-Ahkaf, 35)



Për çfarë udhëzojnë këto ajete:

- Vërtetim i besimit në Ringjallje, shpërblimin dhe ndëshkimin në Ahiret duke u përmendur përshkrimi i tyre

- Njerëzit në botën e ardhshme do të jenë të ndarë në dy grupe: besimtarë dhe pabesimtarë. Ata që i besuan Allahut dh punuan vepra të mira, do të shijojnë kënaqësitë e Xhennetit, kurse mohuesit do të ndëshkohen përjetë me vuajtje në skëterrat e Xhehennemit.

- Nga këto ajete mësojmë se momenti i Kiametit është vetëm në Dijen absolute të Allahut xh.sh.

- Sqarim i faktit se vështirësitë dhe tmerret e Ditës së Kiametit, të bëjnë të harrosh tmerret e përjetuara më parë, sepse ndëshkimi i përkohshëm në varr, të gjithë pabesimtarëve do t’u duket shumë i butë në krahasim me atë që do ta përjetojnë prej dënimit tash në zjarrin e përjetshëm të Xhehennemit[4]







--------------------------------------------------------------------------------

[1] Ebu Bekër el Xhezairij “Ejseru-t-Tefasir…” , vëll. V, fq. 514, Medinë, 1997

[2] Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul munir” vëll.30, fq. 51

[3] “Tefsirul Munir”, vëll. 30, fq. 52

[4] Ebu Bekër el Xhezairij “Ejseru-t-Tefasir…” , vëll. V, fq. 515, Medinë, 1997

Komentimi i kaptinës “Ed-Duha”


1. Pasha paraditën!

2. dhe natën që shtrin errësirën!

3. Zoti yt as nuk të ka lënë, e as nuk të ka përbuzur.

4. Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para.

5. e Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh.

6. A nuk të gjeti jetim, e të dhuroi strehim (kujdesje).

7. të gjeti të paudhëzuar, e të udhëzoi.

8. të gjeti të varfër, e të begatoi (pasuroi).

9. Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!

10. as lypësin mos e përzër!

11. e për të mirat që t’i dha Zoti yt, trego!



Kaptina “Ed-Duha” është kaptinë mekase, e zbritur pas kaptinës “El-Fexhr”. Ka gjithsej 11 ajete.

Kaptinën të tërën e përshkon një frymë ledhatuese, e mëshirëshme, e afërt dhe e ngrohtë ndaj Pejgamberit a.s.. Është një zgjatje e dorës së mëshirës e cila qetëson dhembjen dhe dëshpërimin. Është një prehje dhe shpresë që qetëson shpirtin e trazuar të Pejgamberit a.s.[1]



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë e ka marrë emrin nga ajeti hyrës i saj: “Ved-Duha - Pasha paraditën!”, në të cilin Allahu xh.sh. betohet, sepse kjo është ndër kohët më të rëndësishme për jetën dhe gjallërinë e njeriut.



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Lejl”
Kaptina “El-Lejl” përfundoi me premtimin e Allahut se në Ahiret do të derdhte begatitë e Tij mbi të devotshmit, ndërsa në kaptinën “Ed-Duha”, ky premtim përsëritet rishtazi, tash për vetë Pejgamberin a.s.: “Ve lesevfe ju’tike rabbuke feterda” – “E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh”

Pastaj në kaptinën “El-Lejl” ajeti 13 ku Allahu xh.sh. thotë: “Ve inne lena el ahiretu vel ula”- “Dhe vetëm Jona është bota tjetër si dhe kjo” është një ngjashmëri me ajetin 4 të kaptinës “Ed-Duha”: “Ve lel ahiretu hajrun leke minel ula”- “Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para”.



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Në lidhje me shkakun e zbritjes së kësaj kaptine, kemi disa transmetime autentike, por këtu do t’i paraqesim vetëm ato më kryesoret:

1. Transmetohet nga Seid bin Mensuri dhe El-Ferjaniu nga Xhundubi: Xhibrili disa ditë nuk i erdhi me shpallje Muhammedit a.s., gjë që i shtyri idhujtarët mekas ta tallnin me fjalët se Zoti i tij e kishte harruar, e kishte lënë dhe e kishte përbuzur.[2]

2. Transmetojnë Buhariu e Muslimi dhe të tjerët nga Xhundubi, se Muhammedi a.s. u ankua nga shëndeti për dy-tri ditë dhe nuk mundi të ngrihej natën të falte namaz. Kjo e shtyri Umi Xhemilin, gruan e Ebu Lehebit që t’i thoshte me ironi: “O Muhamed! Kam shpresë se të la shejtani yt se po shoh që s’po të vjen-s’po të afrohet ka disa ditë…” Prandaj Allahu zbriti këtë kaptinë. [3]

3. Transmeton Ibn Xherir et Taberiu nga Abdullah bin Shedadi: Hatixheja r.a. iu drejtua të Dërguarit të Allahut me fjalët: “Ka disa ditë që Zoti yt sikur të ka lënë pas dore…”, prandaj zbriti kjo sure si përgjigje. Këto fjalë të përcjella nga Hatixheja r.a. janë të kategorisë “mursel”. Transmetuesit e këtij Isnadi janë të besueshëm.

Hafidh ibn Haxheri thotë: “Siç duket edhe Umi Xhemil edhe Hatixheja ia kishin thënë Resulullahut përafërsisht të njëjtat fjalë, por Umi Xhemil i kishte thënë ato si nënçmim e përbuzje, kurse Hatixheja r.a. nga dhemshuria, tek shihte të Dërguarin a.s. që vuante, për shkak se Shpallja i qe vonuar për disa ditë”.[4]

Në lidhje me shkakun e shpalljes së kësaj sureje ekzistojnë edhe disa transmetime të tjera, të cilat do t’i përmendim me rastin e komentimit të ajeteve të saj.



Koment:



وَالضُّحَى. وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى. مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى
1. Pasha paraditën!

2. dhe natën që shtrin errësirën!

3. Zoti yt as nuk të ka lënë, e as nuk të ka përbuzur.

Allahu xh.sh. betohet në paraditën -“Duhanë”, koha që simbolizon pjesën e parë të ditës, pasi që dielli dukshëm të jetë ngritur në qiell. Qëllimi këtu mund të jetë për ditën, sepse në ajetin që pason, Allahu xh.sh. betohet edhe në natën, që është pjesë e kohës kur njeriu pushon me të gjitha gjymtyrët e tij, për të marrë forca dhe energji të mjaftueshme që prapë të nesërmen në mëngjes të gjallërojë, të punojë, të fitojë dhe të falënderojë Krijuesin e tij, për të gjitha mirësitë që i ka dhuruar.

Në Sheriatin islam, nga tradita e Pejgamberit a.s. ekziston falja e një namazi që është synet, e që quhet “Namazi i Duhasë”, të cilin Pejgamberi a.s. nuk e ka lënë kurrë pa e falur, ashtu siç nuk linte pa falur as namazin e natës “Salatul-Lejli” (Salatu-t- Tehexh-xhud)”. Namazin e “Duhasë” Pejgamberi a.s. e falte pasi kalonte një kohë e konsiderueshme prej lindjes së diellit.

Pastaj, në vazhdim vjen ajeti i tretë në të cilin hidhen poshtë fuqishëm talljet e idhujtarëve se kinse Zoti e kishte braktisur Muhammedin a.s.. Jo, kurrsesi, por dije, o Muhammed, se Zoti yt nuk të lë kurrë, nuk është hidhëruar në ty dhe as nuk të ka përbuzur, madje Allahu xh.sh. e vë në dijeni të Dërguarin e Vet se është dhe do të jetë në mbrojtje të tij sikur çdo herë që ishte në mbrojtje të të dërguarve të tjerë. Ai të ka në mbikëqyrje të vazhdueshme për të të mbrojtur nga çdo rrezik. E si të të mos mbrojë kur Ai ty ta besoi transmetimin e Mesazhit të Vet të fundit hyjnor drejtuar njerëzimit!

Është fakt se Allahu xh.sh. i pati përherë në mbikëqyrje të dërguarit e Vet, si p.sh. Musanë a.s. kur në shenjë të tij thotë: “E nga ana Ime mbolla (në zemra të njerëzve) dashuri ndaj teje, e që të edukoheshe nën mbikëqyrjen Time” (Ta-Ha, 39).

Pastaj i drejtohet edhe Muhammedit a.s. “Ti bëj durim për vendimin e Zotit tënd, se ti je nën mbikëqyrjen Tonë dhe, kur të ngrihesh, madhëroje me falënderim Zotin tënd!” (Et-Tur, 48) [5]



وَلَلآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنْ الأُولَى
4. Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para.

Me këtë ajet, Muhammedit a.s. i bëhet e ditur se jetë e vërtetë është vetëm jeta e Ahiretit dhe se kjo botë kalimtare është shumë e shkurtër. Kjo botë do të shkatërrohet, meqenëse është vetëm një vendsprovim për njeriun. Në lidhje me këtë flasin shumë ajete kuranore, si:

“Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër veçse dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë, pa dyshim është ajo e botës së ardhshme (Ahireti), sikur ta dinin”. (El-Ankebut, 64) ,

pastaj:

”Ju njerëz, dijeni se jeta e kësaj botë nuk është tjetër veçse një lojë, kalim kohe në argëtim, stoli, mburrje mes jush dhe përpjekje për shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve…… pra, jeta e kësaj bote nuk është tjetër veçse përjetim mashtrues”. (El-Hadid, 20)

Transmetojnë imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibni Maxhe nga Abdullah ibn Mes’udi të ketë thënë: “Një ditë Resulullahu s.a.v.s ishte shtrirë për të fjetur mbi një hasër, dhe shihej qartë se hasra kishte lënë gjurmë në trupin e tij. Kur u zgjua, fillova t’ia fërkoja krahun e tij e i thashë: O i Dërguar i Allahut, pse nuk na lejove të paktën të të kishim shtruar diçka të butë mbi hasër? E ai m’u përgjigj:”Çfarë kam unë me këtë botë, shembulli im dhe shembulli i kësaj bote është sikur një udhëtar, i cili është ndalur të pushojë nën hijen e një peme, pastaj ngrihet dhe vazhdon udhën e tij”.[6]

Gjithashtu ky ajet jep shenjë të qartë se gjërat që do të pasonin, për Muhammedin a.s., do të ishin më të mira se ato të kaluarat, do të thotë, do të vinin ditë më të mira për të gjithë muslimanët. Ata, në një të ardhme të afërt do të bëheshin një bashkësi e fuqishme në Medinë, dhe pas 8 vjetësh do të hynin triumfalisht në Mekë, pa ndonjë rezistencë, me se do të vendoseshin drejtësia dhe pushteti i Allahut fillimisht në Hixhaz, e pastaj në tërë Gadishullin Arabik, njëherë e përgjithmonë. Madje për një kohë shumë të shkurtër, muslimanët do të kishin në zotërim mbi gjysmën e botës, ku njerëzit nuk do të ishin më robër të njerëzve dhe as të besëtytnive të kota, por njerëz të cilët me plot dinjitet do të përkuleshin vetëm para Krijuesit të tyre të vërtetë-Allahut xh.sh..

Dijetari bashkëkohor M.M. Sha’raviu, në lidhje me këtë ajet thotë se këtu është fjala për Vahjin, do të thotë ajetet që do të pasonin më tutje, do ta qetësonin Muhammedin a.s. dhe do t’i jepnin kurajo e guxim që të bëhej i pathyeshëm në misionin e tij, shumë më tepër se ajetet që i kishin zbritur deri atëherë.[7]

Në lidhje me këtë ajet kemi edhe shkakun e zbritjes, përse Taberaniu në “El Evsat” transmeton nga Ibni Abbasi të ketë thënë: Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “M’u paraqit gjendja e Ymetit tim pas meje dhe vendet që ata do t’i çlirojnë (nga kufri), dhe u kënaqa…” prandaj edhe zbriti ky ajet, i cili i bën me dije se ajo që po vinte, ishte më e shndritshme se ajo që kishte kaluar



وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى
5. E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh.

Mirësitë e Allahut ndaj Muhammedit a.s. ishin të panumërta, e zgjodhi atë për Pejgamber dhe e gradoi me gradën më të lartë “Vulë e Pejgamberisë”. I dhuroi atij Librin më të madh-Kur’anin famëlartë, udhëzim i qartë dhe dritë, e cila do t’i ndriçojë udhët e njerëzimit.

Mirësia më e madhe e dhuruar nga Allahu xh.sh. në këtë botë, është shpallja e fesë islame, e cila për një kohë të shkurtër do të pushtonte zemrat e njerëzve anekënd botës, jo me forcën e shpatës, por me forcën e argumentit e të bindjes shpirtërore. Kurse, mirësitë ndaj Muhammedit a.s. në Ahiret do të jenë: Shefati (ndërmjetësimi), kroi i Kevtherit, pozita e tij e lartë në krahasim me të dërguarit e tjerë (Mekami mahmud), etj. Prandaj, të gjitha këto mirësi të panumërta ndaj Muhammedit a.s. ishin argumente të pakontestueshme që të demantonin shpifjet e idhujtarëve se Zoti i tij e kishte lënë, braktisur apo ishte i hidhëruar ndaj tij. Jo, përkundrazi, kjo sure dhe këto ajete ishin një fuqizim shpirtëror dhe fizik për të, që ai të mos humbte kurrë shpresën në mëshirën e Allahut xh.sh..

Edhe me këtë ajet ndërlidhet një shkak i zbritjes, i ngjashëm me atë të mëparshmin, të cilin e transmetojnë Hakimi, Bejhekiu në “Ed-Delail”, si dhe Taberaniu e të tjerët nga Ibni Abbasi, i cili ka thënë: “Iu paraqit (ekspozua) të Dërguarit të Allahut se cilat vende do të ishin në duart e muslimanëve, fshat më fshat dhe iu kënaq zemra”, prandaj edhe zbriti ky ajet: “E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh”.

Ibni Abbasi, në lidhje me këtë ajet, thotë: “Allahu i ka premtuar Muhammedit a.s. shumë mirësi në Ahiret, por padyshim ajo që synohet në këtë ajet dhe që do ta bëjë të kënaqur e të lumtur Pejgamberin a.s., është Shefati (ndërmjetësimi). Transmetohet në Sahihun e Muslimit nga Abdullah ibn Amr ibn Asi, se i Dërguari a.s. i lexoi fjalët e Allahut në lidhje me Ibrahimin a.s. kur ai i qe drejtuar Atij:

“Zoti im! Ata vërtet i shmangin (nga rruga e drejtë) shumë njerëz. E kush më respekton mua, ai është imi (në fe), e kush më kundërshton mua, atëherë Ti je që fal dhe që mëshiron” (Ibrahim, 36)

dhe fjalët e Isait a.s.:

“Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robër të Tu, e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti” . (El- Maide, 118),

pastaj i ngriti duart dhe u lut: “O Zot, ma fal dhe ma shpëto Ymetin tim”, dhe filloi të qante. Atëherë Allahu xh. sh. urdhëroi Xhibrilin të shkonte e ta pyeste Muhammedin a.s. përse po qante, dhe thuaj atij: “Ne do të të kënaqim ty me Ymetin tënd dhe nuk do të të dëshpërojmë”.[8]

Pastaj, është edhe një transmetim tjetër sipas të cilit Muhammedi a.s. ka thënë: “Çdo pejgamber e ka pasur nga një lutje të cilën Allahu ia ka pranuar, dhe çdo pejgamber para meje është ngutur në lutjen e tij (në këtë botë), kurse Lutja ime ishte që të jem ndërmjetës (shpëtues) për Ymetin tim në ditën e Kiametit”.[9]

Ndërsa në “Tefsirul Xhelalejn” është shënuar edhe një hadith i ngjashëm me këtë që e transmeton Hatibi, se Pejgamberi a.s., pasi i pati zbritur ky ajet, ka thënë: “Nuk do të jem i kënaqur përderisa edhe një pjesëtar i vetëm i Ymetit tim të jetë në zjarr”.[10]

6. A nuk të gjeti jetim, e të dhuroi strehim (kujdesje).

Janë tri ajete që do të pasojnë në vazhdim, pra ky ajet, pastaj i shtati dhe i teti, të cilët flasin për përkujdesjen e Allahut ndaj Muhammedit a.s. qysh nga lindja ose nga fëmijëria e hershme.

Jeta e Pejgamberit a.s. vërtet ishte një jetë plot dhimbje, plot vuajtje, sepse ai ende sa ishte në barkun e s’ëmës, mbeti pa baba, pastaj në moshën gjashtë vjeç i vdiq edhe e ëma, kështu që mbeti jetim pa të dy prindërit, pra mbeti gjithmonë i etshëm për dashurinë prindërore. Por, Krijuesi i kësaj ekzistence, Ai që i di të fshehtat dhe ato që shfaqen haptazi, me kohë kishte përgatitur zemrën dhe shpirtin e Muhammedit a.s. që të përballonte të gjitha këto vuajtje e sakrifica. Ishte mëshira e madhe e Allahut xh.sh. që kishte mbushur zemrën e tij qysh nga fëmijëria, përderisa nuk erdhi momenti që në moshën 40 vjeç, kjo mëshirë e dashuri të merrte emërtimin e vërtetë: “Pejgamber i Allahut dhe i zgjedhuri i Tij”.

Muhammedi a.s. u rrit si jetim së pari në shtëpinë e gjyshit Abdul Mutalib, i cili e donte pa masë, meqenëse babanë e tij Abdullahun, e kishte dashur më shumë se të gjithë djemtë e tjerë, dhe ndiente një dhimbje të madhe tek shihte Muhammedin e vogël që po rritej si jetim, dhe thuhet se lotët gjithnjë i ravijëzoheshin nëpër faqet e tij të rrudhura nga pleqëria. Ai madje e ulte Muhammedin gjithnjë pranë vetes, nën hijen e Qabesë, një vend i rezervuar vetëm për parinë mekase.

Pas dy vjet përkujdesjeje në shtëpinë e gjyshit, i vdiq edhe ai, kështu që në moshën 8 vjeç, përkujdesjen e Muhammedit a.s. e mori axha i tij, Ebu Talibi, i cili i ofroi tërë dashurinë dhe kujdesin e duhur.

Por, mbi të gjitha këto, Muhammedi a.s. ishte nën përkujdesjen dhe mbikëqyrjen e vazhdueshme të Allahut xh.sh., të cilën ai shpeshherë e kishte hetuar po jo edhe kuptuar, derisa nuk i zbriti Shpallja, në moshën dyzet vjeç.

I Dërguari a.s. me një rast ka thënë: “Zoti im më edukoi dhe më përsosi edukatën time”.

Me këtë ajet Allahu dëshiroi ta qetësonte edhe një herë të Dërguarin e Vet, dhe sikur i thotë: Mos ua vë veshin fjalëve të idhujtarëve, që thonë se Zoti yt të ka braktisur. Jo! Ne nuk të braktisëm as atëherë kur mbete jetim, pa prindër, pa gjyshin dhe pa xhaxhain, e si të të braktisim tash kur ta kemi besuar Mesazhin dhe Fjalën tonë të Shenjtë.

وَوَجَدَكَ ضَالا فَهَدَى
7. Të gjeti të paudhëzuar, e të udhëzoi.

Edhe ky ajet vazhdon me atë ton dashamirës, nga i cili shihet dhemshuria dhe përkujdesja e Allahut ndaj të Dërguarit të Vet. “A nuk ishe ti, o Muhammed, i paudhëzuar për njohjen besimit në Zotin tënd, derisa Ai nuk të drejtoi e të udhëzoi, e ti gjete të vërtetën, dhe njohe madhështinë e Krijuesit?!”

Ky ajet nuk ka të bëjë me mundësinë që Pejgamberi a.s. të ketë qenë i humbur në dalalet-mosbesim, sepse pejgamberët e Allahut janë të mbrojtur nga një gjë e tillë, por këtu qëllimi është se ai ishe i paudhëzuar në njohjen e çështjeve të fesë e të Librit që iu shpall, siç thotë edhe Allahu xh.sh.: “Po kështu me urdhrin Tonë, Ne të shpallëm ty shpirtin (Kur’anin). Ti nuk ke ditur ç’është Libri (Kur’ani) as ç’është besimi (imani), por Ne e bëmë atë dritë me të cilën atë që dëshirojmë prej robërve Tanë e vëmë në rrugë të drejtë…” (Esh-Shura, 52).

Ndërsa në “Tefsirul Xhelalejn” është shënuar: “Allahu të gjeti të paudhëzuar me parimet dhe ligjet e Sheriatit, dhe të udhëzoi”[11]



وَوَجَدَكَ عَائِلا فَأَغْنَى
8. Të gjeti të varfër, e të begatoi (pasuroi).

Meqenëse u rrit si jetim, ishte e natyrshme që Muhammedi a.s. ta kishte të vështirë edhe jetesën, sepse nuk kishte as vëllezër që ta përkrahnin e ta ndihmonin, megjithë kujdesin e vazhdueshëm ndaj tij të Ebu Talibit, i cili nuk kishte pasuri të mjaftueshme madje as për vete dhe familjen e tij. Por, deshi Allahu xh.sh. që i Dërguari i Tij, të cilësohej si njeri besnik e të shquhej për ndershmëri edhe para pejgamberisë, dhe të kishte prirje edhe në punët e tregtisë që e shtyri Hatixhen r.a. që t’ia besonte atij punët e tregtisë. Këtë besim ai e arsyetoi plotësisht qysh në udhëtimin e tij të parë në Sham.

Dhe, pas një kohe, i Dërguari i Allahut u martua me Hatixhenë e pasuria e tyre qe bërë mjaft e madhe, saqë Muhammedi a.s. kishte mundësi t’i ndihmonte axhës së tij Ebu Talibit për përkujdesjen e fëmijëve të tij. Nga biografia e ndritshme e Pejgamberit a.s. mësojmë se ai e mori në përkujdesje Aliun r.a., kurse axha i tij Abbasi, mori Akilin, që të dy këta, djem të Ebu Talibit.

Në lidhje me këto tri ajete të kësaj kaptine: “A nuk të gjeti jetim, e të dhuroi strehim (kujdesje). Të gjeti të paudhëzuar, e të udhëzoi. Të gjeti të varfër, e të begatoi (pasuroi).” , Ibn Xherir et-Taberiu dhe Ibni Ebi Hatimi transmetojnë nga Katadeja të ketë thënë: “Këto ishin tri gjendjet e Resulullahut para se t’i vinte Shpallja”[12], që do të thotë se Muhammedi a.s. ishte jetim, por Allahu e strehoi; ishte i paudhëzuar në çështjet e Sheriatit dhe të njohjes së Allahut xh.sh., por Ai e përudhi; ishte i varfër, por Allahu i dhuroi pasuri.

Ebu Hurejra transmeton një hadith nga Pejgamberi a.s., i cili ka thënë: “Nuk është pasuri vetëm të kesh shumë mall, por pasuri e vërtetë është pasuria e shpirtit”.[13]

Po ashtu, i Dërguari i Allahut xh.sh. në një hadith tjetër ka thënë: “Ka shpëtuar ai që ka besuar, që ka furnizim (rrizk) të mjaftueshëm dhe është i kënaqur me atë që i ka dhënë Allahu (nga pasuria, qoftë edhe fare pak).”[14]



فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلا تَقْهَرْ
9. Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!

Në këto ajete të fundit gjejmë shenja të edukatës hyjnore ndaj të Dërguarit a.s., se si të sillej me disa kategori njerëzish. Së pari e urdhëron që ndaj jetimit të jetë i butë e i mëshirshëm, meqenëse edhe ai vetë kishte pasur fatin që të rritej si jetim. Morali i lartë islam shkon edhe më tutje, kur përkujdesjen ndaj jetimit e vë në një shkallë aq të lartë, saqë Pejgamberi a.s. thotë: “Unë dhe kujdestari i jetimit jemi afër sikur gishti tregues dhe ai i mesmi”.

Pastaj, në një hadith tjetër Muhammedi a.s. thotë: “Edhe përkëdhelja e flokëve të jetimit konsiderohet sadakë”.

Transmeton Ebu Hurejra se një njeri kishte ardhur tek Pejgamberi a.s. dhe i qe ankuar se zemrën e kishte tepër të ashpër, dhe me këtë rast i Dërguari a.s. e porositi: “Nëse do që ajo (zemra) të të zbutet, përkëdheli kokën jetimit (nga dhemshuria) dhe ushqeje të varfrin (skamnorin)”.



وَأَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْْ

10. As lypësin mos e përzër!

Këshilla e dytë ka të bëjë me lypësin (skamnorin, ose të varfrin që ka nevojë për ushqim a diçka tjetër): “As lypësin mos e përzër!”

Besimtari i drejtë duhet të ketë kujdes që në çdo rast t’u shmanget fjalëve të ashpra, që të mos e dëbojë askënd me fjalë të këqija, e sidomos lypësin, që ka nevojë, qoftë për ushqim, qoftë për dije dhe të kërkon ndihmë. Madje edhe vetë Pejgamberi a.s. porosit besimtarët: “Askush të mos e përzërë lypësin që të kërkon diçka, por jepini atij, madje edhe nëse në duart e tij shihni byzylykë ari”[15]



وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ
11. E për të mirat që t’i dha Zoti yt, trego!

Ky ajet është një urdhër i qartë për Muhammedin a.s. që të tregojë haptazi për të mirat e Zotit që i dhuroi; Ishte jetim, por Allahu e strehoi dhe e mori nën përkujdesje; Ishte i varfër dhe Allahu e bëri të pasur në shpirt dhe me pasuri të kësaj bote; E gradoi me titullin “Pejgamber”, i shpalli Kur’anin, udhëzim të qartë për të dhe për mbarë Ymetin e tij. E dërgoi pejgamber për mbarë njerëzit dhe për exhinët; e ngriti lart emrin e tij kur e bashkoi atë me emrin e Vet hyjnor në dëshminë “La ilahe il-la llah Muhammedun resululull-llah”- “Nuk ka zot tjetër përveç Allahut, Muhammedi është i dërguari i Allahut”, e cila është shtylla e parë e Islamit, dhe çelës për të hyrë në Islam.

Pra, në këtë ajet, Pejgamberi a.s. porositet që për të gjitha këto mirësi, të mos hezitojë, por t’i proklamojë ato haptazi, ta madhërojë Allahun xh.sh. dhe të jetë mirënjohës ndaj Tij.



Aspekte metaforike të kësaj kaptine

Komentatorët e Kur’anit, kur flasin për aspektin metaforik të kësaj kaptine, bëjnë një krahasim mjaft interesant kur thonë se kundruall tri ajeteve, qëndrojnë këshillat në tri ajetet pasuese:

“A nuk të gjeti jetim, e të dhuroi strehim (kujdesje)”. – pas të cilit pason këshilla: “Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!”

Pastaj. “Të gjeti të varfër, e të begatoi (pasuroi)”- pas të cilit pason këshilla: “As lypësin mos e përzër!”

Dhe “Të gjeti të paudhëzuar, e të udhëzoi” – pas të cilit pason këshilla: “E për të mirat që t’i dha Zoti yt, trego!”

Këto këshilla drejtuar Muhammedit a.s. në të njëjtën kohë na janë drejtuar edhe neve, që të sillemi mirë ndaj jetimëve, të varfërve dhe skamnorëve dhe t’u japim nga ajo pasuri që neve na ka dhënë Allahu xh.sh.

Alusiu në lidhje me këto ajete këshilluese thotë: “Allahu xh.sh. e këshillon të Dërguarin e Vet duke i thënë se ke qenë jetim dhe i humbur dhe Allahu të strehoi, të udhëzoi e të bëri të pasur, prandaj mos i harro këto mirësi të Allahut ndaj teje. Sillu mirë me jetimin, mëshiroje të varfrin sepse vetë ti e ke përjetuar idhësinë e jetimërisë dhe të varfërisë, dhe udhëzoi njerëzit në rrugën e drejtë ashtu siç të udhëzoi ty Zoti yt.” [16]



Porosia e kësaj sureje

- Kjo botë është kalimtare, kurse Ahireti është bota e përhershme. Njeriu duhet të ketë kujdes që të mos mashtrohet me dunjanë e të mos mendojë për Ahiretin.

- Është e e pëlqyeshme që vazhdimisht të përkujtojmë të mirat e Allahut ndaj nesh, dhe ta falënderojmë Atë.

- Kjo sure dëshmon fuqishëm për pozitën dhe nderin e madh që i është dhënë Pejgamberit tonë Muhammedit a.s.

- Sjelljet tona duhet t’i përputhim me etikën e Kur’anit, në radhë të parë ndaj Krijuesit e pastaj ndaj kategorive të ndryshme të njerëzve , të cilët kanë nevojë për zgjatjen e dorës së ndihmës dhe të mëshirës siç janë jetimët, skamnorët e të varfërit

- Transmetohet nga Imam Shafiu të ketë thënë: “Është synet të merret tekbir në fund të kësaj kaptine dhe pastaj në çdo sure që pason pas saj deri në fund të Kur’anit, sepse pasi që për një kohë kishte pasuar një ndërprerje e Vahjit-Shpalljes, dhe zbriti kjo sure, Pejgamberi a.s. u gëzua aq shumë, saqë nga gëzimi dhe mallëngjimi tha “Allahu ekber”.

Megjithatë duhet ditur se ky tekbir nuk është pjesë e Kur’anit, por dijetarët kanë thënë se ai që e këndon këtë tekbir, ka sevap tek Allahu xh.sh., ndërsa ai që nuk e këndon, nuk konsiderohet mëkatar.









--------------------------------------------------------------------------------

[1] Sejjid Kutbi “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. 6, fq. 3925, Bejrut-Kajro 1986

[2] Hafidh ibn Kethir “Tefsirul Kur’anil Adhim”, vëll. 4, fq. 675, Ed-Dahijetu-Kuvajt, 1998

[3] El Vahidi en Nisaburi “Esbabu-n-Nuzul”, fq. 256, Bejrut, pa vit botimi

[4] Vehbete ez-Zuhajli “Et Tefsirul Munir”, vëll. 30, fq. 283, Bejrut-Damask, 1998

[5] Muhammed Gazali, “Nahve tefsirin mevduijjin li suveril Kur’anil Kerim” fq.525, Kajro-Bejrut, 2000, botimi i IV-t.

[6] “Tefsirul Munir”, fq. 258

[7] M.M. Sha’ravi, “El Muhtar min tefsiril Kur’anil Adhim”fq. 86, Bejrut-Kajro, pa vit botimi.

[8] “Tefsirul Munir”, vëll. 30, fq. 288

[9] Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi

[10] “Tefsirul Xhelalejn”, fq. 812, dhe “Tefsirul Munir”, vëll 30, fq. 286

[11] “Tefsirul Xhelalejn”, fq. 812

[12] “Tefsirul Munir”, fq. 286

[13] E transmetojnë Buhariu dhe Muslimi

[14] E transmeton Muslimi

[15] "Tefsir Kurtubi", vëll. 20, fq. 101

[16] Alusiu “Ruhul Meani…”, vëll. 30, fq. 164

Koment:

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْر
1. Ne e zbritëm atë (Kur’anin) në natën e Kadrit.

Deshi Allahu i Plotfuqishëm që Vullneti i Tij të përfshinte tërë këtë ekzistencë, dhe ligjet e Tij të mbretëronin kudo. Ai e mbushi këtë gjithësi me mëshirë dhe dashuri. Nga krijesat që krijoi, Ai dalloi disa prej tyre, qofshin ato krijesa njerëzore, melaike, kohë apo vende. Fjala vjen, nga njerëzit dalloi disa prej tyre, duke i zgjedhur për të dashur dhe të dërguar, të cilët do ta bartnin mesazhin e Tij nëpër kohë e shekuj. Gjithashtu edhe prej të dërguarve dalloi disa prej tyre, duke i quajtur “Ulul Azmi”, e prej Ulul Azmit dalloi më të madhin e njerëzisë-Muhammedin a,s.:

“Këta (për të cilët të rrëfyem) janë të dërguarit, disa prej tyre i dalluam nga të tjerët…” (El-Bekare, 253) dhe:

“Ne kemi dalluar disa pejgamberë nga të tjerët…” (El-Isra’ë, 55)

Pastaj, nga gjinia njerëzore dalloi disa popuj nga disa të tjerë, kështu Ai e dalloi ymetin e Muhammedit a.s. nga ymetet e tjera.

“Ju jeni populli më i dobishëm, i ardhur për të mirën e njerëzve, të urdhëroni për të mirë, të ndaloni nga veprat e këqija dhe të besoni Allahun…” (Ali Imran, 110)

Disa vende si Mekën, Medinën dhe Kudsin, në të cilat vende zbriti shpalljen hyjnore për të dërguarit e Tij i dalloi prej vendeve të tjera, sepse në këto qytete të bekuara edhe gjenden faltoret më të mëdha islame: Qabeja - në Mekën fisnike, Xhamia e Pejgamberit a.s. - në Medinën e ndritshme dhe Mesxhidi Aksaja - në Kudsin e ndershëm. Allahu xh.sh. thotë: “(Drita e Allahut) Është në shtëpitë (xhamitë) që Allahu urdhëroi të ngrihen, e në to të përmendet emri i Tij, t’i bëhet lutje Atij mëngjes e mbrëmje” (En-Nur, 36).

Prej muajve, dalloi muajin e Ramazanit, në të cilin e zbriti Kur’anin dhe të cilin e bëri muaj të agjërimit e të ibadetit: “Muaji i Ramazanit (është muaj) në të cilin filloi të zbriste (të shpallej) Kur’ani, udhërrëfyes për njerëzit dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i së vërtetës nga gënjeshtra)…” (El-Bekare, 185);

Kurse prej netve të vitit, dalloi dhe bekoi natën e Kadrit: “Ne e zbritëm atë (Kur’anin) në një natë të bekuar (në natën e Kadrit)”. (Ed-Duhan, 3), dhe : “Ne e zbritëm atë (Kur’anin) në natën e Kadrit” (El-Kadr, 1), natë në të cilën Xhibrili solli nga Allahu xh.sh. shpalljen e fundit në tokë, duke i drejtuar Muhammedit a.s. dhe mbarë njerëzimit fjalët hyjnore: “Ikre’ë”, madhështia dhe jehona e të cilave do ta mbushnin ekzistencën me besimin e drejtë, të cilin deri atëherë shumë popuj e ymete e kishin devijuar.

Fillimi i kësaj kaptine konsiston në faktin se Allahu xh.sh. na bën me dije se Ai e ka zbritur këtë Kur’an në natën e Kadrit. Nuk është përmendur këtu Kur’ani me emër, por është cekur vetëm përemri “atë”, dhe kjo jep të kuptosh se fjala është për madhërim të Kur’anit, meqenëse zbritja e tij i atribuohet vetëm Allahut xh.sh.

Dijetarët kanë dhënë disa mendime rreth momentit të zbritjes së Kur’anit në këtë natë, e në lidhje me këtë, mendimi më i saktë është ai që e transmetojnë Hakimi dhe Bejhekiu nga Ibn Abbasi, i cili ka thënë: “Në këtë natë , të Kadrit, Kur’ani famëlartë ka zbritur komplet prej Levhi Mahfudhit në qiellin e kësaj bote, dhe pastaj prej aty, i është shpallur Muhammedit a.s. në mënyrë graduale për 23 vjet rresht”[4]. Këtë na e vërteton edhe ky ajet kuranor: “Dhe (ta shpallëm) Kur’anin që Ne e ndamë pjesë-pjesë për t’ua lexuar njerëzve dalëngadalë, dhe ashtu e shpallëm atë një pas një” (El-Isra’ë, 106). etj.

وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ. لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ

2. Vallë, kush mund të të tregojë ty se ç’është nata e Kadrit?

3. Nata e Kadrit është më e vlefshme se një mijë muaj!

Muhammedit a.s. i drejtohet kjo pyetje nga i Larmadhërishmi, në mos, vallë, dinte ai diçka për vlerën e vërtetë të kësaj nate të zgjedhur, sepse për vlerën e mirëfilltë të saj nuk di askush pos Atij që zgjodhi këtë natë që të jetë natë e zbritjes së Kur’anit. Dhe, për të mos e lënë të Dërguarin e vet në dilemë, pason menjëherë përgjegja hyjnore se kjo natë është më e vlefshme se 1000 muaj.

S’ka dyshim që madhështia e kësaj nate nuk mund të tregohet me fjalë. Ne dimë në bazë të ajeteve të përmendura dhe të haditheve të Resulullahut s.a.v.s. që kjo natë është një natë e bekuar, në të cilën zbret mëshira e Allahu në Tokë, zbresin melaiket, dhe se në këtë natë përcaktohen të gjitha çështjet e vitit të ardhshëm, siç janë rrësku, jetët, vdekjet etj. Kjo assesi nuk vjen në kundërshtim me faktin se Allahu nuk i ka përcaktuar këto gjëra para se të krijonte tokën e qiellin dhe krijesat, por në këtë natë, prej Levhi Mahfudhit, melaiket marrin të dhënat për të gjitha çështjet që duhet të materializohen (realizohen) brenda një viti: “Në atë (natë) zgjidhet çdo çështje në mënyrë të prerë.”, (Ed-Duhan, 4).

Në lidhje me këtë natë, që është në muajin më të dashur, Ramazanin, kemi shumë hadithe të Muhammedit a.s., ndër të tjera kemi hadithin e transmetuar nga Ebu Hurejra, i cili ka thënë: “Kur vinte Ramazani, i Dërguari i Allahut na thoshte: “Ju erdhi muaji i Ramazanit, muaj i bekuar. Allahu xh.sh. jua ka bërë detyrim agjërimin e tij. Në këtë muaj hapen dyert e Xhennetit, mbyllen dyert e Xhehennemit, dhe prangohen djajtë. Në këtë muaj është një natë më e vlefshme se një mijë muaj; ai që privohet nga kjo natë, ai është privuar nga mirësi të shumta”.[5]

Pastaj: “Ai që e gjallëron (me namaz dhe ibadet) natën e Kadrit me besim dhe shpresë (në shpërblim nga Zoti), atij do t’i falen gabimet që ka bërë përpara”[6]

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ

4. Me lejen e Zotit të tyre në të (në atë natë) zbresin melaiket dhe Shpirti (Xhibrili) për secilën çështje.

Se kjo natë është vërtet një natë e zgjedhur dhe e dalluar, na bën me dije edhe ky ajet kuranor, i cili tregon se në këtë natë, me urdhrin e Zotit, zbresin në tokë melaiket, e madje edhe vetë meleku më i madh-Xhibrili, në krye të tyre. Këto melaike zbresin në tokë me detyra të ndryshme: disa i vrojtojnë punët e besimtarëve dhe ibadetin e tyre në këtë natë, duke u lutur për ta, kurse ca të tjerë merren me zbatimin e detyrave të ngarkuara nga i Plotfuqishmi për realizimin e shumë gjërave që kanë të bëjnë me njerëzit. Kjo do të thotë se ata, me urdhrin e Zotit, i marrin shënimet e shkruara në “Levhi Mahfudh” për gjërat që duhet të realizohen (materializohen) gjatë një viti në sferën e rrëskut, ngjarjeve dhe afateve të lindjeve e të vdekjeve. Udhëheqës i tyre, me lejen e Allahut xh.sh. është vetë Xhibrili a.s., i cili në të njëjtën kohë përcjell edhe gjendjen e Ymetit të Muhammedit a.s. për të parë se në çfarë gjendjeje është amaneti që ky, me urdhrin e Allahut xh.sh., ia kishte transmetuar dhe lënë Muhammedit a.s.- Kur’anin dhe Islamin, e ky i fundit ia kishte përcjellë ymetit të vet.

سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ

5. Ajo (natë) është paqe deri në agim të mëngjesit”

Mirësitë e kësaj nate janë shumë të mëdha, dhe ato zgjasin prej perëndimit të diellit deri në agimin e mëngjesit të natës së Kadrit. Në këtë natë, posaçërisht djajtë pengohen në çdo mënyrë që të mos shtrijnë dëmin e tyre ndër besimtarët, të cilët ndodhen në ibadet ndaj Allahut xh.sh. Vetë vlera e kësaj nate, bën që djajtë të mos mund të bëjnë dëmin e tyre, sepse kjo natë është natë e mëshirës dhe e mirësisë së madhe. Dhe ajo që Allahu e përcakton në këtë natë, është e tëra mirësi pas mirësie, si shenjë nderimi për zbritjen e fjalës së parë kuranore: “Ikre’ë-Lexo!”.



Në cilën natë është Nata e Kadrit?

Se kur bie kjo natë, nuk dihet me saktësi, mirëpo sipas fjalëve të Allahut xh.sh. i Cili thotë: “Muaji i Ramazanit (është muaj) në të cilin filloi të zbriste (të shpallej) Kur’ani…” (El-Bekare, 185); dijmë se kjo natë është në njërën prej netve të muajit të madh të Ramazanit, ndërsa i Dërguari i Allahut na ka bërë me dije se kjo natë është në njërën prej netve tek të dhjetënatëshit të fundit të Ramazanit.

Transmetohet nga Ebu Seid el Huderiu të ketë thënë: “Është pyetur i Dërguari i Allahut se në cilën natë bie Nata e Kadrit, e ai është përgjigjur: “Kërkojeni atë në dhjetënatëshin e fundit të Ramazanit, kërkojeni atë në netët tek, në natën e njëzetenjëtë, ose të njëzetetretë, ose të njëzetepestë, ose të njëzeteshtatë, ose të njëzetenëntë”.

Megjithatë, numri më i madh i dijetarëve konsiderojnë se kjo natë është nata e njëzeteshtatë e Ramazanit, duke u bazuar në një hadith nga Zirr bin Hubejshi, të cilin e transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu, i cili ka thënë: “I thashë Ubejj bin Ka’bit: Vëllai yt (në Islam), Abdullah ibn Mes’udi, po thotë: “Ai që falet gjatë tërë vitit, do ta qëllojë natën e Kadrit”, për se Ubejji kishte thënë: “Allahu e faltë Ebi Abdurrahmanin (d.m.th. Ibn Mes’udin). Ai e di se kjo natë është në dhjetënatëshin e fundit të Ramazanit dhe ajo është nata e njëzeteshtatë, por ai nuk ka dëshiruar që njerëzit të bëhen përtacë gjatë tërë vitit (e të mos falen)”. Atëherë, thotë Zirri, e pyeta: Në se bazohesh për këtë pohim tëndin kaq bindshëm, e Eba Mundhir (d.m.th. o Ubejj) ?, kurse Ubejji m’u përgjigj: “Bazohem në shenjën për të cilën na ka lajmëruar i Dërguari i Allahut, se në atë ditë dielli lind i bardhë dhe rrezet e tij nuk janë verbuese (të forta).”[7]

Në lidhje me shenjat e kësaj nate, është edhe ajo se dielli në mëngjesin e saj lind i bardhë, pa rreze të forta, transmeton edhe Ebu Davud Et-Tajalisi nga Ibn Abbasi e ky nga i Dërguari i Allahut të ketë thënë: “Është natë e kthjellët (e qetë) dhe e freskët, as e nxehtë e as e ftohtë, në mëngjesin e saj dielli lind i zbehtë në të kuqërremtë”

- Se kjo natë mund të jetë e njëzeteshtata, disa dijetarë bazohen në një transmetim nga Ibn Abbasi., i cili në një mendim të tij thotë se kjo sure (kaptinë) përbëhet prej 30 fjalëve, aq sa ka ditë edhe muaji i Ramazanit, kurse fjala e njëzeteshtatë e kësaj sureje është fjala “hije-ajo”, (aludohet në natën e Kadrit), andaj sipas kësaj do të thotë se kjo natë e Kadrit është në natën e njëzetë e shtatë të Ramazanit.”.[8]

- Transmetohet se Omeri r.a. një ditë i kishte tubuar ensarët e muhaxhirët dhe i kishte pyetur për natën e Kadrit, se kur bie ajo. Atëherë ai i qe drejtuar Ibn Abbasit që ta thoshte mendimin e vet, e Ibn Abbasi kishte thënë: “Numrat më të dashur tek Allahu janë numrat tek, e prej numrave tek më i dashuri është numri shtatë.” Pastaj Ibn Abbasi kishte cekur shtatë qiej dhe shtatë toka, shtatë ditët e javës, shtatë katet-greminat e Xhehennemit, shtatë tavafet rreth Qabesë, shtatë… etj., dhe nga tërë kjo kishte argumentuar se në dhjetënatëshin e fundit të Ramazanit, Lejletul Kadri mund të jetë në natën e njëzeteshtatë.

- Po ashtu nga Ibn Abbasi transmetohet të ketë thënë se fjala “Lejletul Kadr”, e cila në këtë sure është përsëritur tri herë, përbëhet prej 9 shkronjash: (ل ي ل ة ا ل ق د ر) dhe, nëse këto shkronja shumëzohen me tri përsëritjet e kësaj fjale në këtë sure, atëherë del numri 27, me se aludohet se kjo natë mund të jetë e njëzeteshtata.[9]

Sidoqoftë, këto janë vetëm disa mendime të Ibn Abbasit dhe të disa dijetarëve, por momentin e vërtetë të kësaj nate, se kur në të vërtetë është ajo, e di më së miri vetëm Allahu xh.sh., i Cili atë e fshehu, për ndonjë urtësi sigurisht të madhe.



Urtësia e fshehjes së kësaj nate nëpër netët e Ramazanit

Dijetarët pa dallim janë të pajtimit se në fshehjen e kësaj nate nëpër netët e Ramazanit qëndron një urtësi e madhe, ashtu siç e la të fshehur Allahu xh.sh. momentin e vdekjes dhe momentin e kataklizmës-Kiametin[10]. E tërë kjo urtësi në fshehjen e kësaj nate nëpër netët e Ramazanit është bërë që besimtari të shtojë ibadetin e tij gjatë tërë kohës, duke kërkuar njëherësh edhe kënaqësinë e Allahut xh.sh. në adhurimin e Tij. Po të ishte kjo natë e caktuar dhe e ditur saktësisht, ndoshta njerëzit do të përpiqeshin të bënin ibadet vetëm në këtë natë, dhe pastaj në netët e tjera apo gjatë tërë vititi të mos kujdeseshin për namazin dhe adhurimin e tyre aq shumë, me se do të humbte baraspeshimi i arsyes në ibadete.



Porosia e kësaj sureje:

- Në këtë natë filloi shpallja, d.t.th. filloi t’i zbriste Kur’ani Muhammedit a.s., me se filloi etapa e fundit e revelatës hyjnore që në vazhdimësi Allahu xh.sh. i zbriti së pari Ademit a.s. e pastaj me radhë të gjithë të dërguarve të tjerë, përderisa nuk e përmbylli atë me vulën e profetisë- Muhammedin a.s.

- Nata e Kadrit është një natë e madhe dhe e vlefshme. Vlefshmëria e saj është përcaktuar nga vetë Allahu xh.sh., i Cili thotë se kjo natë është më e vlefshme se një mijë muaj. Vlerësimi i kësaj nate me një mijë muaj, nga komentatorët si Muxhahidi dhe Taberiu, është komentuar se është natë më e vlefshme se sa një mijë muaj në të cilët nuk ka një natë të tillë si kjo e Kadrit.

- Në këtë natë të mëshirës zbresin melaiket në numër të madh, po të panjohur për ne, e këtë natë e bën më madhështore edhe zbritja e melaikeve të mëdha me Xhibrilin a.s., në krye, të cilët përcjellin besimtarët në adhurimin e tyre deri në agimin e mëngjesit të kësaj nate.

- Kjo natë është paqe dhe shpëtim për të gjithë ata që pendohen dhe kthehen të përulur para Allahut xh.sh., duke e adhuruar Atë dhe duke i kryer detyrimet ndaj Tij. Ai që e gjallëron këtë natë me namaz dhe ibadet të sinqertë, atij do t’i falen të gjitha gabimet e vogla të bëra më përpara, me kusht që pendimi të jetë i sinqertë.

- Në këtë natë është mirë të falim sa më shumë namaz, të lexojmë Kur’an dhe të bëjmë dua, e njëra prej duave më të mëdha në këtë natë është ajo që ia pati mësuar i Dërguari i Allahut Ajshes r.a., kur ajo e pyeti se çfarë të lutej në këtë natë nëse e arrinte?, e ai i tha: “Thuaj: “Allahumme inneke afuvvun kerimun, tuhibbul afve fa’ëfu anni”- “O Allah, Ti je Falës fisnik, e do faljen prandaj më fal mua”[11]



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Imam Shevkaniu, “Fet’hul Kadiir” vëll.V, fq. 472

[2] El Vahidi en-Nisaburi “Esbabu-n-Nuzul”, fq.258, Bejrut, pa vit botimi; Shih edhe: Muhammed Ali Sabuni “Safvetu-t-Tefasiir”, pjesa 20, fq. 584

[3] Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, fq. 330

[4] “Hutab el Xhumuati vel idejn” m fq. 348. Kajro, 1986.

[5] Transmetojnë Imam Ahmedi dhe Nesaiu

[6] Transmeton Buhariu dhe të tjerët

[7] Transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu, Hadithi është i kategorisë “Hasen sahih”.

[8] El Kadi el Bejdavi, ““Envaru-t-tenzil ve esraru-t-te’vil”, vëll. IX ,fq. 306, Konstantinopojë-(Stamboll), 1303 hixhrij

[9] Imam Fahruddin er-Rraziu, “Et-Tefsirul Kebiir”, vëll. XXXII, fq. 30.

[10] Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, fq. 338

Komentimi i kaptinës – “El-Maun”



أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّين ِ(1) فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيم َ(2) وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِين ِ(3) فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّين َ(4) الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ (6) وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُون َ(7)



1. A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?

2. E pra (dije se) ai është, që (me vrazhdësi) e dëbon jetimin

3. dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin.

4. Pra, mjerë për ata falës,

5. të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre,

6. e që shtiren (sa për sy e faqe para botës),

7. dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

(El-Maun, 1-7)



Kaptina “El-Maun” është kaptinë mekase-medinase, ka gjithsej 7 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës “Et-Tekathur”.

Kjo kaptinë konsiderohet mekase sipas mendimit të Ataut, Xhabirit, dhe të Ibn Abbasit, nga i cili transmeton Ibn Merdevije të ketë thënë se kaptina “E re-ejte ledhi jukedh-dhibu bi-d-din” , ka zbritur në Mekë. Të njëjtin transmetim Ibn Merdevije e transmeton edhe nga Ibn Zubejri[1], kurse Katadeja dhe të tjerët janë të mendimit se kjo kaptinë ka zbritur në Medinë[2].

Mirëpo, sa i përket faktit nëse kjo sure është mekase a medinase, Hibetullahu[3] dhe Sejjid Kutbi[4] konsiderojnë se tri ajetet e para të kësaj kaptine kanë zbritur në Mekë, kurse katër të fundit në Medinë, dhe ky është mendimi më i saktë, do të thotë kaptina si tërësi konsiderohet kaptinë mekaso-medinase. Të njëjtin mendim e shpreh edhe mufessiri bashkëkohor, Ebu Bekr el Xhezairij.[5], mendimin e të cilëve e përkrahim edhe ne.



Emërtimi i kësaj kaptine
Kjo kaptinë në mesin e komentatorëve të Kur’anit njihet me disa emra: “El Maun”, “Ed-Din” dhe “El-Jetim”.

Është quajtur “El-Maun”, sepse në fund të kësaj kaptine, Allahu xh.sh. kërcënon ata që nuk japin madje as si hua gjësendin më të vogël për fqinjin e vet nevojtar. Kjo nga dijetarët konsiderohet si huazim i disa gjërave elementare, si kripa, mielli, pastaj kova për nxjerrjen e ujit, mjetet për mbjelljen dhe lëvrimin e tokës, huazimi i sopatës, i gjilpërës, i penjve etj.

Ndërsa është quajtur me emrin “Ed-Din”, për arsye se qysh në ajetin e parë flitet për atë që mohon dhe përgënjeshtron llogarinë në Ahiret-shpërblimin ose ndëshkimin.[6]

Kurse me emrin “El-Jetim” është quajtur, sepse në ajetin e dytë flitet për sjelljen e vrazhdtë dhe plot arrogancë të mekasve ndaj jetimëve në përgjithësi.



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine
Sipas Ibn Abbasit, ajeti i parë i kësaj kaptine ka zbritur për As bin Vail es-Sehmiun. Es-Suddiu mendon se ky ajet ka zbritur për Velid bin Mugiren, kurse Ibn Xhurejxhi pohon se kjo kaptinë ka zbritur për Ebu Sufjan bin Harbiun[7].

Në anën tjetër, është cekur se tri ajetet e para të kaptinës që konsiderohen ajete mekase, kanë zbritur për As bin Vail es-Sehmiun, kurse katër ajetet e fundit, që konsiderohen ajete medinase , kanë zbritur për hipokritin Abdullah ibn Ebi Selul.[8]



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “Kurejsh”
Në mes kaptinës “El-Maun” dhe asaj paraprake “Kurejsh”, ekziston një lidhmëri e fortë në mes ajeteve.

Ndër të tjera, Imam Sujutiu përmend lidhmërinë kuptimore në mes ajetit të 4-t të kaptinës “Kurejsh”: “El-Ledhi at’amehum min xhu’in…”-“i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri…”, me ajetin e 3-të të kaptinës “El-Maun”: “Ve la jehuddu ala ta-amil miskin”-“ dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin”, kurse një lidhmëri po ashtu shumë e logjikshme, sipas tij, është ndërmjet ajetit të 3-të të kaptinës “Kurejsh”: “Fel-ja’buduu rabbe hadhel bejt”-“ atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë),” me ajetin e 5-të të kaptinës “El-Maun” :“El ledhine hum an salatihim sahun”-“ të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre”, në të cilin ajet u tërhiqet vërejtja atyre që nuk e falin namazin në kohën e vet të caktuar[9], dhe e vonojnë atë pa ndonjë arsye, po edhe që, kur e falin namazin, nuk e falin për Zotin, por vetëm shtiren sa për sy e faqe. Ky grup njerëzish janë vetë hipokritët, vendi i të cilëve do të jetë shkalla më e ulët në Xhehennem.



Koment:

أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّين ِ
1. A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?

Kjo kaptinë përmban disa elemente edukuese, lidhur me sjelljet ndërnjerëzore.

Nuk është aspak e rastit që Allahu xh.sh. në fillim të kësaj kaptine i drejtohet Muhamedit a.s. me këto fjalë: “A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?”, sepse i Plotfuqishmi dëshiron të vërë në dijeni të dërguarin e Tij për cilësitë e pabesimtarëve po edhe të hipokritëve-dyfytyrëshve, të atyre që nuk besojnë në Ditën e Llogarisë (të shpërblimit a të ndëshkimit), të cilët nuk besojnë fare as në ringjalljen dhe ballafaqimin me veprat e tyre të shëmtuara.

Fjala “E re-ejte” ka kuptimin: a e dite, a e njohte, a e vërejte ose a u informove për realitetin e shëmtuar të atij që përgënjeshtron çështjen e Llogarisë?

Kurse fjala ”Din” në Kur’an ka ardhur me disa kuptime. P.sh. ka ardhur me kuptimin për fenë si p.sh. “La ikrahe fi-d-din”-“Në fe nuk ka dhunë”, (El-Bekare, 256), kurse me kuptim të drejtpërdrejtë për Islamin ka ardhur në ajetin 33 të kaptinës “Et-Tevbe”: “huve ledhi ersele resulehu bil huda ve dinil hakki…”-“Ai (Allahu) është që dërgoi të dërguarin e Tij me udhëzim të drejtë dhe fe të vërtetë…”, ose në kaptinën “Er-Rrum”, 30: “dhalike-d-dinul kajjimu”-“Kjo është feja e drejtë.”

Ndërsa fjala “Din” në ajetin e parë të kësaj kaptine nënkupton shpërblimin apo ndëshkimin në Ahiret për veprat e bëra në këtë botë. Shembull të tillë kur fjala “din” përmban kuptimin e shpërblimit apo të ndëshkimit, kemi në suren “Edh-Dharijat”, 5-6: Inne ma tuadune lesadik ve inne-d-diine levaki’w”-“S’ka dyshim se ajo që u premtohet, është e vërtetë e sigurt, dhe se ndëshkimi (gjykimi për vepra) do të ndodhë patjetër”. Në këtë ajet shohim kërcënimin e hapur të Allahut xh.sh. ndaj idhujtarëve duke thënë se ajo që po mohoni në lidhje me shpërblimin apo ndëshkimin në Ahiret, është realitet që gjithsesi do të ndodhë.

Shembull tjetër ku fjala “din” ka ardhur po ashtu me kuptimin e shpërblimit a ndëshkimit në Ahiret, kemi edhe ajetin e 9-të në kaptinën “El Infitar”: “kel-la bel tukedh-dhibune bi-d-din”-“Jo, nuk është ashtu. Ju përgënjeshtroni ditën e përgjegjësisë”.[10]

Është e pakontestueshme se besimtari i vërtetë që beson me bindje në njëshmërinë e Allahut xh.sh., në melaiket e Allahut, në librat e shenjtë dhe në pejgamberët e Zotit, po ashtu bindshëm beson edhe në shpërblimin a ndëshkimin e Ditës së Gjykimit. Madje, në lidhje me këtë, mund të themi se Allahu xh.sh. në shumë vende në Kur’an ka bashkuar besimin në Allahun dhe besimin në Ditën e Gjykimit (të Llogarisë) do të thotë të shpërblimit a të ndëshkimit, si p.sh. në kaptinën El Bekare, 232: “Me këtë këshillohet ai që prej jush e beson Allahun dhe botën tjetër, kjo është më e dobishme për ju dhe më e pastër…”

S’ka dyshim që besimi në Ditën e Gjykimit luan një rol të madh në edukimin e njeriut, sepse e shtyn të besojë në diçka sekrete, të fshehtë, dhe e afron tek Allahu xh.sh., meqenëse është i bindur se një ditë do të dalë para Tij për ta marrë shpërblimin apo ndëshkimin e merituar. Dhe, meqenëse dalja para Allahut është e pashmangshme, atëherë secili duhet të përpiqet të dalë faqebardhë para Tij, e t’i shmanget ndëshkimit të ashpër të zjarrit të Xhehennemit.

Gjatë shpjegimit të shkakut të zbritjes së tri ajeteve të para, thamë se ato kanë zbritur për As bin Vail es-Sehmiun ose për Velid bin Mugiren, dhe sipas një versioni tjetër, për Ebu Sufjan el Harbiun, të cilët që të tre ishin prej mushrikëve më të ashpër dhe më të vrazhdtë në sjelljet e tyre ndaj jetimëve dhe shtresës së varfër. Po a thua cilat janë veprat e shëmtuara të atij që përgënjeshtron Ditën e Gjykimit?!

Allahu xh.sh. na e jep përgjigjen më të mirë kur në ajetin e dytë të kësaj sureje thotë:



فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيم َ

2. E pra (dije se) ai është, që (me vrazhdësi) e dëbon jetimin,

Do të thotë, nëse o Muhammed, dëshiron vërtet, të dish se cili është ai njeri i lig i cili përgënjeshtron Ditën e Llogarisë e të përgjegjësisë, pra dije se ai njeri është ai që e dëbon ashpër jetimin. Është një faqezi, siç shprehet dijetari i madh shqiptar Hfz. Ali Korça, i cili, kur e përkthen dhe komenton këtë ajet, thotë: “Asht ajy faqezi qi jetimin e ngratë e çpor, i çfryn dhe e dëbon?!”[11]

Islami i kushtoi kujdes të veçantë një shtrese të përbuzur e të nënçmuar nga shumica e njerëzve në kohën e zbritjes së Kur’anit. Sidomos, me theksim të veçantë, dalloi dy kategori: jetimin dhe të varfrin. Çrrënjosja e këtyre dukurive negative nga popullata mekase, ishte një ndër prioritetet e para, natyrisht, pas besimit në Allahun xh.sh..

Nëse do t’i vështronim gjërat nga një kënd human, do të pyesnim: A thua ç’faj kishte jetimi i shkretë që të përbuzej e të nënçmohej nga idhujtarët injorantë mekas?! Ç’faj mund të kishte një fëmijë i shkretë që nuk e ndjeu ngrohtësinë e gjirit familjar e që nuk u rrit me përkëdhelje prindërore?! Vallë, si mund të ketë zemra kaq të ashpra që të mos ndiejnë aspak dhembshuri ndaj jetimit, ndaj kësaj krijese të dëlirë e të pafajshme për të cilën Vetë Allahu xh.sh. e urdhëron të Dërguarin e Tij, e nëpwrmjet tij edhe tërë ymetin që të mos sillemi me ashpërsi, kur thotë: “Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!” (Ed-Duha;9).

Kur’ani famëlartë në shumë vende thërret për përkujdesje të vazhdueshme ndaj jetimit, për edukimin e tij dhe furnizimin e tij derisa të arrijë moshën e pjekurisë dhe të jetë i gatshëm të ballafaqohet me jetën dhe vështirësitë e saj.

Nëse hyjmë në kopshtin e fjalëve të Resulullahut s.a.v.s., do të gjejmë shumë hadithe të cilat rekomandojnë të sillemi butë e me mëshirë ndaj jetimit, të mos jemi zemërgurë e të vrazhdë ndaj tij. Ja se ç’fjalë të Muhammedit a.s. kanë regjistruar koleksionet e mëdha të Hadithit:

“Kur qan jetimi (nga ndonjë padrejtësi që i është bërë), nga vaji i tij (i përmallshëm) dridhet Arshi i Mëshiruesit, dhe në atë moment Allahu i Gjithëmëshirshëm i pyet melaiket: Kush është ai që e ka bërë të qajë këtë jetim, babanë e të cilit e ka mbuluar dheu? Melaiket thonë: O Zoti ynë, vetëm Ti e di këtë gjë, dhe atëherë Allahu xh.sh. u drejtohet prapë melaikeve: Dëshmoni, o ju engjëjt e Mi, se ai që e ndal dhe qetëson vajin e këtij jetimi dhe e bën të gëzueshëm, Unë atë njeri do ta kënaq në Ditën e Kiametit (Llogarisë)”.

Ka edhe shumë hadithe të tjera që flasin për përkujdesjen ndaj jetimit dhe për shpërblimin tek Allahu për një gjest të tillë human e njerëzor si: -“Shtëpia më e dashur tek Allahu është ajo shtëpi në gjirin e së cilës jetimi është i respektuar e i fisnikëruar…”, pastaj,

-“Ai që afron pranë një jetim dhe përkujdeset për furnizimin e tij, kjo do të jetë perde shpëtimtare nga zjarri në Ditën e Gjykimit, dhe atij që i lëmon flokët jetimit nga dhembshuria për të, për çdo fije flokut të prekur prej tij, do t’i shënohet nga një mirësi”.[12]

Kurse, sa i përket atij që e keqpërdor pasurinë e jetimit, atë Allahu xh.sh. e ka kërcënuar me ndëshkim të rreptë në zjarrin e Xhehennemit, kur në Kur’an thotë: “Ata që e hanë pa të drejtë pasurinë e jetimëve, në të vërtetë ata hanë atë që mbush barkun e tyre zjarr dhe do të futen në skëterrën e Xhehennemit” (En- Nisa’ë, 10)

Ndoshta dikush mund të pyesë, përse Allahu xh.sh.dhe i Dërguari i Tij i dhanë kaq rëndësi çështjes së jetimit? E vetmja përgjigje do të ishte se përkujdesi dhe dhembsuria ndaj jetimit në zemrat e njerëzve do të duhej të zgjonte ndjenjën e mëshirës dhe të butësisë, virtyte këto që duhet ta stolisin çdo besimtar të devotshëm.

Në anën tjetër, ishte urtësia e madhe e Allahut xh.sh., i Cili përcaktoi që revelatën e fundit hyjnore t’ia besonte një jetimi që madje as nuk e takoi fare babanë dhe shumë shkurt e ndjeu ngrohtësinë e kraharorit të nënës- Muhammedit a.s., emrin dhe namin e të cilit e ngriti mbi tërë njerëzimin.

Komentimi i kaptinës – “El-Maun”-vazhdim
وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِين

3. dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin.

Ajeti i tretë i kësaj kaptine fillon me fjalët për trajtimin e keq edhe të të mjerit-të ngratit nga ana e idhujtarëve.

Me termin “miskin” në gjuhën arabe nënkuptohet njeriu i cili nuk posedon as më të voglën gjë, madje konsiderohet një gradë më i ulët se “fekiri”-“i varfri”.

Porosia kuranore në këtë ajet është nxitja për t’i dalë në ndihmë atij që nuk ka, atij që ka nevojë për ta ngjallur shpirtin me një kafshatë buke, sepse ai që refuzon të bëjë një gjë të tillë, ai vërtet së pari nuk ka iman më zemër. I tilli është mohues, në këtë rast jo vetëm i Zotit, por mohues dhe mosmirënjohës ndaj të mirave të shumta që Allahu ia dha në posedim atij.

Mu duke u nisur nga këto parime të larta e fisnike Allahu xh.sh. e porosit dhe e urdhëron të Dërguarin e Tij: “As lypësin mos e përzër!”, (Ed-Duha, 10), sepse kujdesi ndaj të varfërve simbolizon tërësinë e moralit njerëzor, moral me të cilin Allahu xh.sh. e pajisi Muhammedin a.s., që të ishte shembull dhe ideal për mbarë njerëzimin.

Pasuria që posedon njeriu në këtë botë, është thjesht një mundësi që Allahu ia ka dhënë atij dhe një amanet afatshkurtër. Madje i Lartmadhërishmi e ka mësuar njeriun-besimtarin se si dhe ku duhet ta shpenzojë këtë pasuri. A nuk thotë Allahu xh.sh. “Dhe jepnu (atyre që kanë nevojë) nga pasuria që ju ka dhënë Allahu juve” (En-Nur, 33).

Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. e ka bërë obligim zekatin, i cili është detyrim bazë në Islam, madje edhe prej vetë kushteve të Islamit, sepse nga përqindja e zekatit, përfitojnë të gjithë; të varfrit, të mjerët, udhëtarët, të zënët rob, dhe shteti islam për të mirën e përgjithshme.

Ja se si i përshkruan Allahu xh.sh. besimtarët e devotshëm me fjalët: “Të cilët janë të rregullt në faljen e namazit të tyre, dhe ata që nga pasuria e vet kanë ndarë një pjesë të caktuar për lypësin dhe për nevojtarin që nuk lyp” (El-Mearixh, 23-25)

Besimtari i vërtetë duhet të dijë të çmojë vlerën e dhuntive të Allahut, dhe ta falënderojë Atë pa ndërprerë, sepse nëse jemi mirënjohës, Allahu edhe më do të na i shtojë të mirat e Tij. A nuk thotë i Lartmadhërishmi: “Nëse jeni falënderues, do t’jua shtoj edhe më të mirat” (Ibrahim; 7) Por, që të arrihet në këtë shkallë të devotshmërisë, na mëson më së miri ky ajet kuranor: “Kurrë nuk do ta arrini sinqeritetin e plotë me besim (as kënaqësinë e lumtur në Xhennet), derisa të mos jepni më të dashurën e pasurisë suaj”. (Ali Imran, 92)

Përkundrazi, nëse ne bëhemi dorështrënguar, të ashpër dhe dëbojmë çdo nevojtar, që vërtet e ka gjendjen të vështirë, atëherë kemi merituar ndëshkimin e Allahut në botën tjetër.

Ja se çfarë dënimi i pret njerëzit e tillë në Ahiret, do të thotë ata që nuk ushqejnë të varfrit:

“(U thuhet kujdestarëve të Xhehennemit): Kapeni atë, vërini prangat!, pastaj atë futeni në Xhehennem, mandej lidheni me një zinxhir të gjatë shtatëdhjetë kutë, sepse ai nuk ishte prej atyre që besuan Allahun e Madhëruar, dhe nuk nxiste për t’i ushqyer të varfrit”. (El Hakkah, 30-34)



فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّين َ(4) الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ

4. Pra, mjerë për ata falës,

5. të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre,

6. e që shtiren (sa për sy e faqe para botës),

Tash jemi në pjesën e dytë të kaptinës “El-Maun”, e cila është zbritje medinase, ashtu siç theksuam në fillim, sepse në këto ajete shtrohet çështja e munafikëve, dyfytyrëshve, të cilët nuk ishin të njohur dhe as që ekzistonin në periudhën mekase.

Pas shpërnguljes së Muhammedit a.s., nuk ishin të gjithë nga medinasit që e mirëpritën ardhjen e tij në Medinë, por, meqenëse shumica ishin që vërtet e dëshiruan ardhjen e Resulullahut, edhe kjo pakicë u detyrua, të paktën formalisht, sa për sy e faqe, t’i bashkohej shumicës. Këta në të vërtetë ishin pabesimtarë, të cilët në zemrat e tyre fshihnin kufrin, kurse me gojët e tyre shprehnin Imanin. Kjo punë e tyre natyrisht që nuk mund të kalonte pa u vërejtur nga Resulullahu, të cilin e lajmëronte Allahu xh.sh. për lëvizjet dhe fjalët e tyre. Madje, për ta ka zbritur edhe një kaptinë e tërë, e quajtur “El Munafikun”, në të cilën janë denoncuar të gjitha veprimet e tyre të shëmtuara. Në krye të tyre ishte kush tjetër pos munafikut Abdullah ibn Selul, i cili për asnjë moment nuk pushoi së agjituari fshehtas kundër Resulullahut s.a.v.s.. Ai me disa nga bashkëmendimtarët e tij u tërhoq nga lufta e Uhudit, pastaj nga lufta e Tebukut dhe gjithnjë bënte intriga e komplote në bashkëpunim me hebrenjtë e Medinës.

Sipas dijetarëve mendjendritur islamë, munafikët janë shumë më të rrezikshëm e më të dëmshëm se pabesimtarët, sepse me pabesimtarët të paktën e di se me kë ke punë, kurse munafikët mund të jenë pjesëtarë të Islamit formalisht e fshehurazi të bëjnë intriga e komplote kundër interesave të shoqërisë islame. Dhe mu për këtë arsye, Allahu xh. sh. të tillët i ka kërcënuar me ndëshkim të përhershënm në zjarrin e Xhehennemit, kur thotë: “S’ka dyshim, munafikët (hipokritët) do të jenë në shtresën më të ulët (në fund) të zjarrit”. (En-Nisaë, 145). Do të thotë, hipokritët do të jenë në shkallë më të ulët se pabesimtarët në skëterrat e Xhehennemit, për shkak të hipokrizisë së tyre.

Ajeti në fjalë : “Pra, mjerë për ata falës”, në dëfton për gjendjen e munafikëve, të cilët kur falen, shtiren dhe falen vetëm formalisht. Këtë e bëjnë vetëm për të mos u dalluar dhe diktuar nga të tjerët. Këta janë të pavëmendshëm dhe të shkujdesur për namazet e tyre; kur janë vetëm nuk e falin atë, ndërsa, kur janë në shoqëri të muslimanëve, u bashkohen atyre, ani pse pa dëshirë dhe duke u tërhequr zvarrë nga përtesa.

Komentimi i kaptinës – “El-Maun”-perfundim
الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ
5. të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre”

Për këtë ajet, Ibn Abbasi kanë thënë: Falënderimi i qoftë Allahut i Cili ka thënë “janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre” e nuk ka thënë “…në namazin e tyre”, sepse habitja, apo tretja në mendime gjatë namazit është diçka e pashmangshme për çdo njeri, por këtu fjala është për namazin e munafikut, të cilin ai nuk e fal me kohë, dhe madje e lë krejt nëse nuk e ka dikë pranë që ta shohë, e kjo shfaqet sheshazi në ajetin vijues:



الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ
6. e që shtiren (sa për sy e faqe para botës),”

Këtu Allahu xh.sh. na bën me dije se të tillët, edhe kur falen, këtë e bëjnë vetëm në sytë e botës, ndërsa në brendi nuk e përjetojnë një gjë të tillë.

Ibn Abbasi citohet të ketë thënë: “Këta falës që nuk u kushtojnë kujdes namazeve të tyre që t’i falin me kohë, duke harruar, janë munafikët që e lënë namazin kur janë vetëm, ndërsa e falin kur janë në shoqëri të ndonjë muslimani. Ata, edhe nëse e falin atë namaz, nuk shpresojnë ndonjë shpërblim për atë namaz, kurse nëse e lënë, nuk mërziten aspak nëse do të dënohen”.

Këta përpiqen të mashtrojnë me këtë veprim Allahun xh.sh. dhe njerëzit përreth, por Allahu ua zbulon dredhitë dhe qëllimet e tyre të vërteta, kur për ta thotë:

“Munafikët përpiqen të mashtrojnë Allahun (duke u paraqitur rrejshëm si besimtarë), por Allahu mbizotëron dinakëritë e tyre. Ata edhe kur falen, falen me përtaci dhe vetëm shtiren para syve të njerëzve dhe fare pak e përmendin Allahun” (En-Nisa’ë, 142)

Shtirja – “Rri’aja”, është të vepruarit e një veprimi sa për sy e faqe para njerëzve, kurse Allahu e don vetëm atë veprim me të cilin synohet kënaqësia e Tij në atë që ka urdhëruar e jo në atë që ka ndaluar.[13]

S’ka dyshim që një prej rrugëve të përfitimit të kënaqësisë së Krijuesit është të dalurit në ndihmë jetimëve, të varfërve dhe përmbushja e ndonjë prej nevojave të tyre elementare. Për këtë arsye ai që urren dhe përçmon jetimin e të varfrin dhe është dorështrënguar, Allahu xh.sh. atë e ka radhitur në radhët e përgënjeshtruesve të llogarisë së Ahiretit. Ata me këtë gjest të tyre të ulët, vërtet merituan hidhërimin e Krijuesit. Të tillët u falën apo nuk u falën, namazi i tyre nuk u bën kurrfarë dobie, dhe përfundimisht nuk i nxjerr dot nga radhët e mohuesve të llogarisë së Ahiretit. Këta njerëz dyfytyrësh, po të besonin sinqerisht llogarinë, do ta kuptonin se namazi i tyre është përulje ndaj Atij që i krijoi, të Cilit nuk lejohet t’i përshkruhet shok-rival në madhërinë e Tij, dhe i Cili përcaktoi që të pasurit dhe të fuqishmit duhet të jenë të mëshirshëm dhe të drejtë ndaj të dobtëve e të pafuqishmëve. Pra, ai, që namazi i tij nuk ia përkujton këto parime sublime të kodeksit njerëzor, konsiderohet gënjeshtar, mohues dhe munafik, prandaj edhe pason kërcënimi hyjnor ndaj këtyre hipokritëve të shëmtuar: “Pra, mjerë për ata falës, të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre, e që shtiren (sa për sy e faqe para botës)”. [14]

Dhe në fund, Allahu xh.sh. në Kur’an i krahason për nga ndëshkimi munafikët me pabesimtarët, kur thotë: “Allahu do t’i tubojë hipokritët dhe pabesimtarët që të gjithë në Xhehennem” (En-Nisa’ë, 140).



وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُون
7. dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua, as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

Cilësitë e ndyta të hipokritëve, që janë padyshim kategoria më e ndyrë dhe më e urrejtur e njerëzve, Allahu xh.sh. në këtë kaptinë i përmbledh me fjalët: “dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua, as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

Kjo do të thotë se në zemrat e tyre nuk zë vend Imani, se në zemrat e tyre nuk ka vend as për mëshirë, as ndihmë për të varfrin e as për jetimin, madje as për fqinjin më të afërt, i cili mbase ndonjëherë mund të ketë nevojë për të huazuar ndonjë prej gjërave elementare.

Fjala “El Maun” në fund të kësaj kaptine, sipas Ebu Bekrit, Aliut, Ibn Abbasit, Ibn Umerit, Hasanit, Seid bin Xhubejrit, Ikrimes, Dahhakut dhe Katades, nënkupton zekatin, sepse Allahu xh.sh. e ka përmendur atë pas përmendjes së namazit të munafikëve.[15]

Kurse sipas shumicës dërrmuese të komentatorëve, kjo fjalë ka për qëllim ndihmesën, çdo zgjatje dore së ndihmës për atë që kërkon diçka nga ti. Këto gjëra elementare mund të jenë siç kemi theksuar: sita për miell, gjilpëra, penjtë, mjete të lëvrimit, sëpata, shati apo dhënia e ujit, kripa ose zjarri. Për këto tri elemente të fundit kemi edhe një hadith nga Resulullahu s.a.v.s, të cilin e transmeton Aisheja r.a., e cila thotë: “E pyeta të Dërguarin e Allahut: Çka nuk bën të mos japim nëse dikush prej fqinjëve kërkon ndihmë? Ai m’u përgjigj: Oj Aishe. Ai që i jep dikujt zjarrin, është sikur të kishte dhënë sadaka tërë atë që është zier (pjekur) me atë zjarr, kush i jep kripën, është njësoj sikur të kishte dhënë sadaka tërë atë që është kriposur me të, dhe kush i jep ujin nëse ndihet mungesa e tij, është sikur të kishte ngjallur (shpëtuar) një njeri e kush ngjall (shpëton) një njeri, është sikur të kishte ngjallur (shpëtuar) tërë njerëzimin”

Ja pra se çfarë ka porositur i Dërguari i Allahut në lidhje me ndihmën reciproke, në mënyrë që zemrat e njerëzve të mos vdesin nga koprracia, sepse çdo kujt, në ndonjë moment të caktuar gjatë jetës, do t’i nevojitet ndihma e tjetrit, pa marrë parasysh dallimet dhe divergjencat klasore.

Transmeton Nesaiu dhe të tjerë nga Abdullah ibn Mes’udi të ketë thënë: “Çdo mirësi e bërë konsiderohet sadaka, kurse në kohën e Resulullahut s.a.v.s. me “fjalën “el-maun” nënkuptonim huazimin e kovës për nxjerrien e ujit.”[16]

Ajeti: “dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

flet qartë për koprracinë e munafikëve, të cilët nuk janë në gjendje t’u ofrojnë njerëzve as shërbimet më të vogla. Këtë e bëjnë, sepse në zemrat e tyre ka humbur arsyeja dhe ata nuk dinë se ç’është kënaqësia e besimit, i cili i afron njerëzit dhe zemrat e tyre. Në lidhje me këtë Muhammedi a.s. thotë: “Asnjëherë nuk mund të bashkohen në trupin e njeriut pluhuri i ngritur nga luftimi në rrugën e Allahut me tymin e zjarrit të Xhehennemit, ashtu siç nuk mund të bashkohen kurrë në një zemër koprracia dhe Imani”.

Sidoqoftë, Allahu xh.sh. më së miri e di qëllimin e këtij ajeti



Porosia e kësaj sureje:

- Dita e Gjykimit dhe e Llogarisë është e pashmangshme, dhe një realitet që do të ndodhë, sepse është një prej kushteve bazë të Imanit-besimit.

- Ai që nuk beson në ndodhinë e kësaj dite, është pabesimtar - i dalë nga feja islame

- Kërcënim i hapur hyjnor ndaj atyre që përbuzin jetimin dhe të varfrin, sepse Islami shumë qartë përcaktoi të drejtat e tyre në Sheriatin e pastër . Duke u nisur nga këto premisa mund të konkludojmë se: Islami ishte dhe mbeti sistem i përkryer i jetës praktike të njeriut në të gjitha aspektet, sistem i cili ofron bindshëm koncept të pazëvendësueshëm mbarënjerëzor.

- Islami në qenësinë e tij është aq autentik dhe aq thellë i rrënjosur në shpirtin njerëzor, saqë të gjitha tentimet për zhvleftësimin e tij janë të gjykuara të dështojnë. I vetmi Islami është në gjendje që njerëzimit t’i ofrojë sistemin e përkryer që të harmonizojë dhe të rregullojë veprimet e tij drejt progresit material dhe pretendimeve të tij shpirtërore.

- Njëra ndër porositë më domethënëse të kësaj sureje është se nëpërmjet ajeteve të saj thirren të gjithë njerëzit për mirësi, për vlera të përgjithshme të moralit dhe për luftë kundër çdo të keqeje e deviijimi. Qëllimi final i kësaj porosie është çrrënjosja e veseve të këqija nga një shoqëri dhe edukimi i shpirtit me vlera të larta të moralit. Ata që i përgjigjen kësaj thirrjeje, janë të shpëtuar, kurse ata që refuzojnë, do të jenë të mjerë dhe të larguar nga mëshira e Allahut xh.sh..

- Kërcënim i hapët për dyfytyrëshit, të cilët nuk u kushtojnë vëmendje namazeve të tyre për t’i falur në kohën e caktuar, të cilët edhe nëse falen, ata vetëm shtiren se janë duke u falur,

- Mosdhënia qoftë edhe si hua apo ndihmë rasti e disa gjërave më të nevojshme kur dikush i kërkon prej dikujt, është cilësi e hipokritit. Ne kur analizojmë fjalët e Resulullahut s.a.v.s. se: “Ai që nuk interesohet për çështjet e muslimanëve (por qëndron indiferent), nuk është nga radhët e muslimanëve”, shohim se mosdalja në ndihmë dikujt që të kërkon diçka, është edhe më e rëndë se mosinteresimi për çështjet e muslimanëve, kudo qofshin ata.

- Feja Islame nuk njeh as nuk pranon besim formal, i cili nuk shoqërohet edhe me vepra konkrete e të sinqerta[17], dhe mu për këtë arsye, munafikët do të jenë përgjithmonë në zjarr të Xhehennemit.

- Pabesimtarët janë cilësuar në këtë sure me këto cilësi:

1. Nuk besojnë në ringjalljen dhe në shpërblimin a ndëshkimin e botës tjetër

2. Janë të vrazhdë në sjellje ndaj jetimit

3. Janë koprracë dhe të pamëshirshëm ndaj lypësit-të varfrit,

kurse munafikët janë cilësuar me këto cilësi:

1. E lënë namazin dhe janë të pavëmendshëm që atë ta falin në kohën e caktuar

2. Kur falen, vetëm shtiren dhe me namazin e tyre nuk synojnë kënaqësinë e Allahut

3. Nuk japin zekatin e as që ofrojnë ndonjë ndihmë, qoftë edhe si hua, kur dikush kërkon diçka prej tyre.

Që të dy grupet e lartpërmendura, janë kërcënuar nga Allahu me dënim të ashpër dhe shkatërrim në botën tjetër.[18]





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Muhammed Esh-Shevkani “Fet’hul Kadir”, vël V, fq. 505

[2] Po aty, fq. 505

[3] Shih: Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir” vëll.30, fq. 419

[4] Shih: Sejjid Kutb “Fi Dhilali-l-Kur’an” , vëll VI, fq. 3984

[5] Ebu Bekr el Xhezairi “Ejseru-t-Tefasir”, vëll. V, fq, 620

[6] Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir” vëll.30, fq. 419

[7] El Vahidi en-Nisaburi “Esbabu-n-Nuzul”, fq. 260

[8] Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir” vëll.30, fq. 419

[9] Xhelaluddin es Sujuti “Tertib suveril Kur’an”, fq. 168, Bejrut 1986

[10] Dr. Shevki Dajf, “Suretu-rr-Rrahman ve suver kisar”, fq. 362, Kajro 1995, botimi i II-të

[11] Hfz. Ali Korça “Tefsiri i Surei Maunit (e mirësise)” – revista “Zani i Naltë”, Nr. 5, viti 1924

[12] Dr. Shevki Dajf, “Suretu-rr-Rrahman ve suver kisar”, fq. 357-358, Kajro 1995, botimi i II-të

[13] Muhammed Mutevel-li Sha’ravi “Tefsir Suretul Maun, El-Kevther dhe El-Kafirun”, fq. 8-9, Kajro 1980.

[14] Muhammed Abduhu, “Tefsir Kur’anil Kerim-xhuz’u Amme”, fq. 187-188, Bejrut-Kajro, 1989

[15] Fahrudin Rraziu “Et-Tefsirul Kebir”, vëll.32, fq. 115, Bejrut 1985

[16] Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir” vëll.30, fq. 424

[17] Muhammed el Gazali “Nahve tefsirin mevduijjin li suveril Kur’anil Kerim”, fq. 543, Kajro-Bejrut, 2000

[18] Muhammed Ali Sabuni “Safvetu-t-tefasir”: vëll. 20, fq. 608
__________________
Unë nuk e shpika ditën me shi, thjesht ! Kam çadrën më të mirë.

Komentimi i kaptinës “El-Kafirun”



قُلْ يَاأَيُّهَا الْكَافِرُونَ. لا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُون. وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُد.

وَلا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدتُّم. وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُد. لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِين.



1. “Thuaj:O ju pabesimtarë!

2. Unë nuk adhuroj atë që adhuroni ju!

3. As ju nuk jeni adhurues të Atij që adhuroj unë!

4. Dhe unë kurrë nuk do të jem adhurues i asaj që adhuroni ju!

5. Po as ju nuk do të jeni adhurues të Atij që adhuroj unë!

6. Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (Islamin, që i përmbahem)!”



Kaptina “El-Kafirun” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “El-Maun” dhe ka gjithsej 6 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 109.

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abasi se kjo kaptinë ka zbritur në Mekë. Të këtij mendimi janë edhe Abdullah ibn Mes’udi, Hasen el Basriu dhe Ikrimja.[1]



Emërtimi i kësaj kaptine.

Kjo kaptinë është emërtuar “El-Kafirun”, sepse Allahu xh.sh. e ka urdhëruar të Dërguarin e Tij, Muhammedin a.s., që t’u drejtohej haptazi pabesimtarëve-idhujtarëve me fjalët se ai kurrë nuk kishte adhuruar dhe as që do të adhuronte atë që idhujtarët adhuronin prej idhujve.

Kjo kaptinë nga komentatorët njihet edhe me disa emërtime të tjera: “El-Munabedhetu”, “El-Beraetu” dhe “El-Mukashkashe”.[2]



Vlera e kësaj kaptine
Kaptina “El-Kafirun” ka një vlerë të madhe, sepse vetë i Dërguari i Allahut këtë e ka potencuar në shumë hadithe të tij.

- Transmeton Tirmidhiu nga Enes bin Maliku se i Dërguari i Allahut ka thënë: “Kaptina el-Kafirun ka vlerën e ¼ së Kur’anit…”

- Transmetojnë Muhammed bin Nasri dhe Taberaniu në “Evsat” nga Ibn Umeri se i Dërguari i Allahut ka thënë: “Surja (Kul huvallahu ehad) ka vlerën e 1/3 së Kur’anit kurse surja (Kul ja ejjuhel kafirun) ka vlerën e ¼ së Kuranit”.

-Transmeton Taberaniu nga Habelete bin Haritheh të ketë thënë: Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “Kur të shtrihesh për të fjetur këndoje: (Kul ja ejjuhel kafirun) deri në fund, sepse ajo është pastrim (dlirësi) nga idhujtaria”. Të njëjtin transmetim nga Habelete e përcjell edhe Ahmed ibn Hanbeli.

- Muslimi në “Sahihun” e tij shënon nga Xhabiri se Resulullahu s.a.v.s. në dy rekatet e namazit pas tavafit i këndonte (Kul ja ejjuhel kafirun) dhe (Kul huvallahu ehad).[3]

Po ashtu Muslimi në “Sahihun” e tij transmeton nga Ebu Hurejra se këto dy sure i Dërguari i Allahut i këndonte edhe në namazin (farzin) e sabahut.[4]

Të njëjtin transmetim nga Ibn Umeri e përcjellin edhe Imam Ahmedi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibni Maxhe.[5]

- Transmeton Hakimi nga Ubejj bin Ka’bi se i Dërguari i Allahut në namazin e vitrit këndonte kaptinat: (Sebbih isme rabbikel a’la), (Kuj ja ejjuhel kafirun) dhe (Kul huvallahu ehad)[6]



Shkaku i zbritjes së kaptinës
Kjo kaptinë ka zbritur në lidhje me një grup të parisë kurejshite, konkretisht për Velid bin Mugiren, As bin Vailin, Esved bin Abdulmuttalibin dhe Umejje bin Halefin, të cilët erdhën tek Resulullahu s.a.v.s dhe i thanë: “O Muhamed, eja të bëjmë një marrëveshje mes nesh. Ti pasoje fenë tonë, e ne do ta pasojmë tënden. Ti do të adhurosh zotat tanë një vit, kurse ne do ta adhurojmë Zotin tënd vitin tjetër. Nëse kjo (fe), me të cilën ke ardhur ti, është më e mirë se ajo (fe) që kemi ne, atëherë do të të bashkohemi dhe do të të pasojmë ty, po, nëse del se feja jonë është më e mirë se jotja, atëherë ti do të na bashkohesh neve dhe do ta pasosh fenë tonë. Atëherë i Dërguari i Allahut u tha: “Ruajna Zot, kërkoj mbrojtje prej Tij që të mos i bëj shoq Atij”, pas të cilave fjalë zbriti kjo kaptinë: (Kul ja ejjuhel kafirun). Të nesërmen i Dërguari i Allahut shkoi në Qabe, ku ishin të pranishëm tërë paria e kurejshëve dhe ua lexoi këtë kaptinë në tërësi, kështu që ata humbën shpresat për ndonjë marrëveshje ose kompromis.”[7]

Në lidhje me këtë distancim të Resulullahut ndaj propozimit të tyre, na flet edhe një ajet tjetër kuranor, i zbritur mu pas kësaj ndodhie dhe pas kësaj sureje: “Thuaj: O ju injorantë, a mos vallë më thirrni të adhuroj tjetër, në vend të Allahut?” (Ez-Zumer 64)



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Kevther”
Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Kevther”, është e fuqishme për faktin se, në suren paraprake, Allahu xh.sh. e urdhëroi të Dërguarin e Vet që namazin dhe flijimin ta bënte vetëm për Zotin, meqenëse i kishte dhënë atij shumë të mira në këtë botë, po edhe nderim të lartë në Ahiret, kurse në këtë kaptinë tash urdhërohet drejtpërdrejt nga i Lartmadhërishmi që pabesimtarëve t’ua thotë haptazi se ai (Muhamedi) nuk ka qenë, nuk është dhe as që do të jetë ndonjëherë adhurues i idhujve që adhuronin ata, po as ata nuk kanë qenë, nuk janë dhe as që do të jenë ndonjëherë adhurues të Atij që adhuron ai. Do të thotë, është një distancim i hapur nga ai besim i gabuar i kurejshëve, të cilët fenë e pastër të Ibrahimit a.s. e kishin shndërruar në fe pagane.

Kjo kaptinë, sipas Rraziut, ka edhe një lidhmëri tjetër interesante; ai thotë: “Në fillim të paraqitjes së Islamit, kërkohej një lloj kujdesi që të mos nxitej ndonjë konflikt me idhujtarët, por pasi që Allahu xh.sh. forcoi të Dërguarin e Vet me suren “El-Kevther”, sidomos me ajetet: “Inna a’ëtajnakel kevther” dhe “Inne shanieke huvel ebter”, Allahu prej këtij momenti sikur ta urdhëronte të Dërguarin a.s.: Mos ua ki frikën më atyre pabesimtarëve, por distancohu nga besimi i verbër i tyre dhe thuaju troç duke i thirrur me emrin e shëmtuar që e meritojnë: “O ju pabesimtarë…”![8]



Koment:

قُلْ يَاأَيُّهَا الْكَافِرُونَ. لا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُون. وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُد
1. “Thuaj:O ju pabesimtarë!

2. Unë nuk adhuroj atë që adhuroni ju!

3. As ju nuk jeni adhurues të Atij që adhuroj unë!

Rrethanat në të cilat filloi misionin e tij Muhamedi a.s., vërtet ishin rrethana të ngrysura. Çdo gjë dukej aq e errët dhe aq e pashpresë. Në çdo anë hasje vlera të nëpërkëmbura të moralit. Arsyeja e shëndoshë njerëzore kishte humbur nëpër atë mjegullinë devijimesh nga më të ndryshmet. Njerëzit ishin shndërruar në robër të epshit dhe tw besimeve të kota. Shejtani absolutisht kishte mbizotëruar zemrat e tyre. Nga zemrat e njerëzve kishte humbur kuptimi i mëshirës dhe i mirësisë. Ishin shkëputur lidhjet vëllazërore dhe ato farefisnore. Ligji i të fortit sundonte kudo. Por, mbi të gjitha, nga feja e pastër e Ibrahimit a.s., e cila ishte trashëguar me shekuj e breza ndër arabët, kishin mbetur vetëm relikte, sepse tashmë ajo fe ishte shndërruar në një fe tërësisht pagane. Për çudi, njerëzit u besonin dhe adhuronin idhuj nga më të ndryshmit, idhuj që me duart e veta i punonin, i skalitnin ose gdhendnin. Dhe, deshi Allahu i Plotfuqishëm të ndryshonte këtë gjendje duke dërguar udhërrëfyesin për njerëzinë, dritën e këtij ymeti,- Muhamedin a.s., të cilin e zgjodhi nga mesi i këtij populli kaq të humbur, sepse megjithatë, tek disa prej tyre ende kishte ngelur pakëz arsye e shëndoshë, dhe ata mezi pritnin një dritë që t’i udhëzonte për të dalë nga kjo errësirë e pashpresë. Arabët e kishin kuptuar nga çifutët se po pritej ardhja e një të dërguari të Allahut, por kurrë nuk do t’u kishte shkuar ndër mend se ai mund të ishte ndonjë i varfër, aq më pak një jetim. Ata mendonin se i Dërguari do të duhej të ishte ndonjëri prej parisë së tyre, ndonjë i pasur me autoritet në popull. Këto dëshira të tyre na i dëfton edhe Allahu xh. sh. në Kur’an:

“Pastaj thanë: Përse të mos i ketë zbritur ky Kur’an një njeriu të madh nga dy qytete?” (Ez-Zuhruf, 31).

Ata dëshironin kështu, por Allahu dëshiroi diçka tjetër. Misionin ia besoi një njeriu besnik, balli i të cilit kurrë nuk qe përulur para idhujve, një njeriu ndoshta jo të pasur, por një njeriu të moralshëm, të cilin vetë ata pabesimtarë e kishin quajtur “El-Emin”-“besnik”. Këtij njeriu i cili kur e lutën pabesimtarët që si kundërshpërblim për lënien e kësaj feje të re, do ta martonin me vajzën më të bukur të Mekës, do ta bënin më të pasurin prej tyre, dhe madje do ta bënin prijës të tyre, - u tha jo. Jo, sepse zemra e Muhamedit a.s. ishte mbushur me dritën e imanit. Asnjë pasuri e kësaj bote nuk mund ta joshte për ta braktisur atë me të cilën e kishte ngarkuar Mëshirëploti, prandaj edhe u tha kurejshëve. “Për Zotin, po të ma zbritnit edhe Diellin në krahun e djathtë e Hënën në të majtin, unë kurrë nuk do ta braktis këtë fe, derisa të mos shkatërrohem, ose derisa të mos vendosë Allahu ndryshe”.

Dhe, mu për këtë shkak, edhe kjo kaptinë që po e komentojmë, quhet “El-Beraetu”- “Dëlirësi dhe distancim nga kufri”.

Kur pabesimtarët e panë këtë këmbëngulje të Muhamedit a.s., u munduan ta merrnin edhe një herë me të mirë, kësaj radhe me dinakëri, duke i propozuar atij një lloj kompromisi, që ai të adhuronte idhujt e tyre një vit, e pastaj vitin tjetër ata ta adhuronin Allahun, dhe pas kësaj periudhe dyvjetëshe, të vendosnin se në cilën fe do të qëndronin. Mirëpo, përgjigjja e Allahut ishte e shpejtë dhe shumë e qartë: Nuk ka kompromis me pabesimtarët. Prandaj edhe pasoi urdhri hyjnor për Muhammedin a.s.:

“Thuaj:O ju pabesimtarë! Unë nuk adhuroj atë që adhuroni ju! As ju nuk jeni adhurues të Atij që adhuroj unë!”

Nëse ndalemi tek kuptimi etimologjik i fjalës “kufr”, do të shohim se kjo fjalë rrjedh nga rrënja “kefere”- që do të thotë të mbulosh, të mohosh diçka etj. E në këtë rast nënkupton mbulimin, mohimin e imanit me kufër-mosbesim, apo mbulimin e dritës me errësirë.

Mu për këtë arsye fjala “kafir” – “pabesimtar” ose “kufër” – “pabesim” shpreh shprehjen më të vrazhdë me të cilën mund të cilësohet dikush prej krijesave. E si të mos cilësohet kështu, kur ai mohon Krijuesin e tij-Allahun xh.sh., i Cili i dhuroi shpirtin, jetën dhe gjallërinë?!

S’ka dyshim që kjo sure përmban aktin më të lartë të dëlirësisë dhe të largimit nga pabesimi dhe ithtarët e tij, sepse thjesht besimtarët dhe pabesimtarët janë dy anë që nuk mund të puqen e të takohen kurrë mes vetes. Pabesimtarët janë një “botë” tjetër, e besimtarët janë botë tjetër, kështu që nuk mund të ketë kurrsesi ndonjë afrim në mes tyre, sepse ata i ndan një vijë e theksuar demarkacioni..

Sigurisht, në këto raste mund të lindin shumë pyetje, si p.sh.: Pse Allahu e urdhëroi Muhammedin a.s. që me kaq transparencë dhe në mënyrë kaq të drejtpërdrejtë t’u drejtohej mushrikëve me fjalët “o ju kafira-pabesimtarë”, kur dihet se ai ishte dërguar nga Allahu xh.sh. mëshirë për botët dhe për mbarë njerëzinë? Përgjigjja qëndron në faktin se vetë urdhri hyjnor : “Thuaj!” , na bën me dije se Allahu xh.sh. vendosi që të bënte të qarta përfundimisht doktrinat dhe konceptet e të dy grupeve: besimtarëve dhe pabesimtarëve. Me anë të kësaj sureje dhe të këtyre ajeteve, u bë qartë një dallim në mes monoteizmit të pastër (tevhidit) dhe politeizmit (idhujtarisë). Do të thotë, nuk ka lajka, nuk ka kompromise. Drita dhe fjala e Allahut nuk mund të krahasohen me fjalët dhe besimet e kota të idhujtarëve, të cilët në vend të Allahut adhuronin statuja nga guri e druri.

Sipas Sha’raviut, kjo sure nënkupton shkëputjen definitive të marrëdhënieve në mes besimtarëve dhe pabesimtarëve. Madje ai bën këtu një krahasim me kohën tonë dhe marrëdhëniet midis shteteve, dhe thotë: Kjo sure nënkupton “shkëputjen, ndërprerjen apo ngrirjen e marrëdhënieve diplomatike”, sepse më nuk ka mbetur vend për ndonjë mirëkuptim apo marrëveshje, do të thotë janë shterur të gjitha mundësitë e ndonjë gjetjeje të kompromisit në mes dy grupeve.[9]

Komentimi i kaptinës “El-Kafirun”-perfundim
وَلا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدتُّم. وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُد
4. Dhe unë kurrë nuk do të jem adhurues i asaj që adhuroni ju!

5. Po as ju nuk do të jeni adhurues të Atij që adhuroj unë!

Përsëritja e sërishme, pothuaj identike e ajeteve 2-3: me ajetet 4-5, është e qëllimshme dhe madje theksohet në mënyrë bindëse me qëllim të eliminimit të të gjitha mundësive të dyshimit dhe të keqinterpretimit. Në anën tjetër, kjo sure vërtet ishte një provokim i hapur kundër idhujtarëve, por, për të arritur kënaqësinë e Allahut, rruga është plot vuajtje dhe sakrifica.

Ajetet 4-5, sipas komentatorëve, janë ripërsëritje e fuqishme dhe theksohen për ta përforcuar faktin se Muhamedi a.s. kurrë nuk kishte qenë adhurues i idhujve, as para shpalljes, por kurrë nuk do të jetë adhurues i tyre as në të ardhmen, sikundër që idhujtarët nuk janë adhurues të Allahut, por as në të ardhmen nuk do të jenë adhurues të Tij, sepse zemrat e tyre ishin të vulosura me damkën e kufrit. Ata vetë kishin zgjedhur një rrugë të tillë, do të thotë ishte vendim i tyre që të mos pranonin imanin, dhe të shpëtonin.



. لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِين
6. Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (Islamin, që i përmbahem)!”

Ajeti i fundit i kësaj sureje, shpreh në mënyrën më të fuqishme butësinë, tolerancën dhe mosimponimin e besimit me dhunë. A nuk thotë Allahu xh.sh. “Në fe nuk ka dhunë (imponim). Është sqaruar e vërteta nga e kota”, (El-Bekare, 256)

Të kota ishin përpjekjet e armiqve të Islamit nëpër shekuj, ta paraqisnin atë si fe ekspansioniste, si fe të përhapur nën tehun e shpatës, sepse një gjë e tillë është e papranueshme. Madje një fakt të tillë, edhe pse kundër dëshirës së tyre, e pranojnë edhe vetë historianët me renome botërore, të cilët urrejtja patologjike ndaj Islamit, i kishte shtyrë të falsifikonin shumë të dhëna historike. Madje, edhe sot mund të bindemi se Islami jo nga imponimi por nga bindja, ka filluar gradualisht të përhapet edhe në botën “perëndimore”, dhe ky fakt ka filluar t’i tmerrojë qarqet e ndryshme botërore. Por, të kota do të jenë përpjekjet e tyre për ta ndaluar shtrirjen e tij, sepse Islami nuk është pjellë e imagjinatës njerëzore, se Kur’ani nuk është fjalë njerëzore, por fjalë dhe mesazh i fundit hyjnor drejtuar botës mbarë.

Allahu xh.sh. në Kur’an thotë: “Ata duan ta shuajnë dritën e Allahut me gojët (fjalët) e tyre, po Allahu e plotëson (e përhap) dritën e Vet, edhe pse këtë e urrejnë pabesimtarët” (Es-Saff, 8).

Dikush mund të pyesë: Pse në ajetet e para të kësaj sureje vërehet ashpërsia ndaj pabesimtarëve, kurse në ajetin e fundit: “Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (Islamin, që i përmbahem)!” , vërehet qartë një ton shumë më i butë, në stilin:”ju tuajën e unë timen”. Përgjigjja është e thjeshtë: Në ajetet e para kemi të bëjmë me distancim nga pabesimi, ose thënë më shkurt, nga mënyra e çoroditur e besimit pagan, të cilët adhuronin idhujt, për t’iu afruar Allahut, kurse këtu gjen shprehjen vullneti i lirë i njeriut. Kush dëshiron, beson, e kush nuk do, atëherë nuk ka dhunë në fe, prandaj zbriti ajeti në këtë formë: “Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (Islamin, që i përmbahem)!”.

Në anën tjetër disa dijetarë shkojnë nga ajo se Muhamedi a.s. ishte urdhëruar t’ua thotë idhujtarëve qartë, ju keni kufrin tuaj kurse unë besimin e pastër.

Po ashtu disa dijetarë kanë shkuar nga ajo se ky ajet është abrroguar me ajetet e luftës, porse ky mendim nuk ka mbështetje të fortë, sepse ajeti në fjalë nuk është shfuqizuar, por qëllimi këtu është kërcënimi i idhujtarëve, të cilin lloj kërcënimi e hasim shpesh në disa ajete kuranore, si:

“Ata që sulmojnë argumentet Tona, nuk mund të fshihen. Pra, a më mirë i ka punët ai që do të hudhet në zjarr, apo ai që në Ditën e Kiametit vjen i sigurt? E ju pra, veproni si të dëshironi, e ta dini se Ai (Allahu) sheh atë që punoni” (Fussilet, 40)

Apo ajeti tjetër:

“Po nëse ata të përgënjeshtrojnë ty, thuaj: “Mua më takon (shpërblimi nga) vepra ime, e juve veprimi juaj , ju nuk përgjigjeni për atë që bëj unë, e as unë për atë që bëni ju.” (Junus, 31),

ose ajeti tjetër:

“Ne kemi veprat tona e ju tuajat” (El-Kasas, 55)

Pra, që të gjitha këto ajete sikur edhe ajeti i 6 i kaptinës “El-Kafirun”: “Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (Islamin, që i përmbahem)!”, në vete përmbajnë një lloj kërcënimi, e jo miratim apo pëlqim me fenë e pabesimtarëve, sepse feja e vetme e zbritur dhe e pranuar tek Allahu, është Islami, fe e cila përcolli njerëzimin që nga hapi i parë i tij në sipërfaqen e kësaj toke, që nga Ademi a.s. e deri tek i fundit prej tyre Muhamedi a.s.. Dhe kjo fe, me lejen dhe dëshirën e Allahut xh.sh., do të vazhdojë ta shoqërojë njerëzimin deri në hapin e fundit të tij në këtë botë.



Porosia e kësaj sureje:

- Në këtë sure sheshohen dallimet në esencë ndërmjet imanit dhe kufrit. Këto dy komponente asnjëherë nuk mund të bashkohen, sepse janë dy gjëra diametralisht shumë të kundërta mes vetes.

- Pabesimtarët, të çfarëdo lloji qofshin ata, të gjithë janë njësoj në armiqësinë e tyre ndaj Islamit, andaj duhet pasur kujdes dhe nuk duhet bërë ndonjë kompromis me ta në çështjet që janë kundër interesave të Islamit dhe të muslimanëve.

- Islami është feja e vetme e vërtetë, e zbritur për ta udhëzuar njerëzimin gjatë shtegëtimit të tij në këtë botë dhe e vetmja fe e pranuar tek Allahu i madhërishëm. Allahu xh.sh. në Kur’an thotë:

“Fe e vetme (e pranuar) tek Allahu është Islami” (Ali Imran, 19).
Prandaj ai që në çfarëdo mënyre shtrembëron parimet e kësaj feje, i mohon ato pjesërisht apo në përgjithësi, konsiderohet i dalë nga feja islame – kafir, dhe do ta marrë ndëshkimin e merituar nesër në Ditën e Gjykimit.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Imam Shevkaniu, “Fet’hul Kadiir” vëll.V, fq. 511

[2] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, vëll XXX, fq. 437

[3] Muslimi në kreun mbi Haxhin (147/1218)

[4] Muslimi në kapitullin mbi namazin e udhëtarit (98/726)

[5] Ahmedi (2/24); Tirmidhiu në kapitullin mbi namazin fq. 417; Nesaiu (2/170); Ibn Maxhe në kreun mbi namazin (1149).

[6] “Fet’hul Kadir”, vëll. V, fq. 511.

[7] Ebul Hasen el Vahidi en Nisaburi “Esbabu-n Nuzul”, fq.261, Bejrut, pa vit botimi

[8] Fahru Rraziu “Mefatihul Gajb”, vëll.32, fq. 137.

[9] Muhamed Mutevel-li Sha’ravi “Tefsir suretul Maun, El-Kevther, El-Kafirun”, fq. 47, Kajro 1980.

Komentimi i kaptinës “El-Kevther”






إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ

فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ

إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ



1. “Ne, vërtet të dhamë ty (o Muhammed) shumë të mira.

2. Andaj, ti falu për hir të Zotit tënd dhe pre kurban!

3. E s’ka dyshim se urrejtësi yt është farësosur”

(El-Kevther, 1-3)


Kaptina “El-Kevther” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “El-Adijat” dhe ka gjithsej 3 ajete

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abbasi, Ibn Zubejri dhe nga Aisheja, se kaptina “El Kevther” ka zbritur në Mekë.[1]

Në anën tjetër, Hasan el Basriu, Ikrimja, Muxhahidi dhe Katadeja janë të mendimit se kjo kaptinë ka zbritur në Medinë; këtë mendim e përkrah edhe Ibn Kethiri.[2]

Sidoqoftë, mendimi i parë është më i pranuari, d.t.th. se kjo sure ka zbritur në Mekë, ani pse nuk përjashtohet mundësia që kjo sure të ketë zbritur dy herë, një herë në Mekë e pastaj edhe në Medinë.[3]



Emërtimi i kësaj kaptine.

Kjo kaptinë është emërtuar “El-Kevther”, sepse qysh në ajetin e parë të saj, Allahu xh.sh. i drejtohet të dërguarit të Tij me përgëzimin: “Ne, vërtet të dhamë ty (o Muhammed) shumë të mira” . Fjala “Kevther” këtu përfshin mirësitë e shumta e të pakufishme (mendim ky i Ibn Abbasit), nga të cilat mirësi është edhe lumi apo kroi “Kevther”, një prej lumenjve më madhështorë të Xhennetit që i është premtuar Muhammedit a.s.[4]



Shkaku i zbritjes së kaptinës
Kjo kaptinë ka zbritur në lidhje me As bin Vail es-Sehmiun, një prej armiqve më të përbetuar të Muhammedit a.s..

-Transmetohet nga Ibn Abbasi se As bin Vail es Sehmiu, një ditë e kishte takuar të Dërguarin e Allahut në të dalë të Qabesë dhe kishte ndërruar disa fjalë me të. Kur As bin Vaili u afrua pranë parisë kurejshite në oborrin e Qabesë, ata e pyetën: Me kë bisedove pak më parë? Ai me një sarkazm u qe përgjigjur: Po flisja me atë farësosurin (ebterin), duke aluduar Muhammedin a.s., të cilit kohë më parë i kishte vdekur i biri Abdullahu. Në kohën e injorancës arabët kishin një zakon të keq, që personin i cili nuk kishte djalë–pasardhës, ta quanin me emrin “ebter”– farësosur.

-Po ashtu ka edhe një transmetim që transmetohet nga Ibn Abbasi, se As bin Vail es Sehmiu, kur kalonte pranë Muhammedit a.s., i thoshte: “Unë të urrej, sepse ti je njeri pa trashëgimtar-farësosur”, dhe për këtë shkak Allahu xh.sh. zbriti këtë kaptinë.

-Po ashtu për As bin Vail es-Sehmiun thuhet që në një tubim të kurejshëve, ku ishte përmendur emri i Muhamedit a.s., nga zemrimi kishte thënë: “Lereni dhe mos e përmendni më. Ai është njeri farësosur dhe pa trashëgimtar. Me vdekjen e tij merr fund çdo gjë, dhe pastaj do të jeni të qetë nga ai”, dhe për këtë arsye Allahu xh.sh. e zbriti këtë kaptinë.[5]



Lidhmëria e kësaj kaptine me kaptinën paraprake “El-Maun”
Kjo kaptinë ka lidhmëri më të fuqishme me suren paraprake, se ndoshta të gjitha suret e tjera në Kur’an.

Në kaptinën “El-Maun” Allahu xh.sh. pabesimtarët dhe munafikët, të cilët e mohojnë shpërblimin dhe ndëshkimin e Ahiretit, I dallonte për katër cilësi:

1. për koprraci në ajetin:”ve la jehuddu ala tamil miskin” - “dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin”, pastaj

2. për lënien e namazit në ajetin: “El-ledhine hum an salatihim sahun” – “të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre”, pastaj

3. për hipokrizi para syve të botës në ajetin: “El-ledhine hum juraune” – “e që shtiren (sa për sy e faqe para botës)”, dhe, në fund,

4. për ndalimin e lëmoshës, zekatit dhe të ndihmave të tjera në pjesën e fundit të po këtij ajeti të shtatë: “ve jemneunel maun” – “dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

Kurse në suren “El-Kevther” Allahu, kundruall këtyre katër cilësive të hipokritëve dhe pabesimtarëve, ka përmendur katër cilësi të Resulullahut s.a.v.s.

1. P.sh. në ajetin e parë, i Dërguari a.s. përgëzohet me fjalët “Ne, vërtet të dhamë ty (o Muhammed) shumë të mira”, që do të thotë: Muhammed, mos u bëj koprrac, por jep, sepse Allahu të ka dhënë të mira të panumërta, Allahu që është më Bujari dhe më Fisniku, Allahu që të zgjodhi ty prej tërë njerëzimit si mëshirë për botët.

2. Pastaj, të dërguarin e Vet e porosit të jetë i rregullt në namaz me fjalët: “Fe sal-li”- “Falu!”, kundruall lënies dhe shkujdesit të hipokritëve për faljen e namazit.

3. Pastaj e ka urdhëruar që këtë namaz ta bëjë me sinqeritet dhe vetëm për Zotin “Fe sal-li li rabbike”- “Andaj, ti falu për hir të Zotit tënd” e jo sa për sy e faqe, siç bënin hipokritët,

4. dhe në fund e urdhëron Muhammedin a.s. “venhar!”-“pre kurban!” për të dhënë sadaka mish, pas prerjes së kurbanit, kundruall ndalesës së ndihmës a zekatit nga ana e hipokritëve.

Kjo sure përfundon me fjalët “E, s’ka dyshim se urrejtësi yt është farësosur”, që do të thotë se pabesimtari dhe munafiku që i ka këto cilësi të këqija, gjithsesi do të vdesë dhe nuk do të mbetet asnjë gjurmë e kujtimit të tij në këtë botë, kurse për ty, o Muhammed, në këtë botë do të mbetet shenja dhe kujtimi i mirësisë, e në Ahiret do të jesh prej të afërmve dhe të shpërblyerve.[6]

Koment:



إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ
1. “Ne, vërtet të dhamë ty (o Muhammed) shumë të mira.

Kjo sure fillon me një fjali përgëzuese për Muhammedin a.s. nga ana e Krijuesit. Është kjo një fjali aq domethënëse, saqë vështirë është të bëhet ndonjë koment gjithëpërfshirës, meqenëse Vetë Allahu xh.sh. me këtë fjali i ka përfshirë të gjitha kuptimet e mundshme.

Rreth domethënies së fjalës “Kevther”, dijetarët kanë dhënë shumë mendime, madje disa numërojnë 26 sosh, të cilat në përgjithësi flasin për shumë të mira që i janë dhënë Muhammedit a.s., megjithëse kuptimi më i përafërt është ai që e ka zgjedhur Ibn Abbasi, sipas të cilit fjala “Kevther” do të thotë “mirësi e madhe, e shumtë dhe e pakufishme”. Transmetime të tilla nga Ibni Abbasi përcjellin edhe nxënësit e tij Seid bin Zubejri dhe Muxhahidi, se fjala është për të mira të shumta.

Transmetojnë Buhariu, Tirmidhiu dhe Hakimi nga Ebu Bishr dhe nga Ata’ë bin Saib, të kenë thënë: “I kemi thënë Seid bin Zubejrit se disa njerëz thonë që Kevtheri është lumi në Xhennet që i është dhuruar Muhammedit a.s. e ai na e ktheu: E kemi të përcjellë nga Ibn Abbasi se lumi “Kevther”, që është në Xhennet, është vetëm një prej mirësive të shumta që i janë dhuruar Resulullahut s.a.v.s.”[7]

Për këto mirësi dhe për domethënien e mundshme të fjalës “El-Kevther”, Kurtubiu në tefsirin e tij, ndër të tjera, ka shkruar shumë mendime të dijetarëve, (16 sosh), dhe thotë: “Komentatorët në lidhje me këtë fjalë kanë thënë:

1. Fjala “El-Kevther” nënkupton lumin në Xhennet, të cilin Allahu xh.sh. ia ka dhuruar më të dashurit të Tij, Muhammedit a.s.

Transmetojnë Buhariu dhe Tirmidhiu nga Enesi r.a. i cili ka thënë: E kam dëgjuar Resulullahun s.a.v.s. duke thënë: “Kevtheri është një lumë në Xhennet, brigjet e të cilit janë prej ari, buron nga një gurrë margaritarësh dhe smeraldësh, balta e shtratit të tij e ka erën më të këndshme së myshku, kurse uji i tij është më i ëmbël se mjalti. Ai është më i bardhë se bora dhe kush pi prej ujit të tij, ai kurrë më nuk do të ndiejë etje.” [8]

2. “El-Kevther” është kroi (havdi) i Pejgamberit a.s., nga i cili do të pijë çdo pjesëtar i ymetit të Muhammedit a.s. Ky është mendim i Ataut, i cili ka mbështetje në hadithin që transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu, po ashtu nga Enesi r.a., i cili ka thënë: “Një ditë, derisa ishim duke ndenjur me Resulullahun s.a.v.s., atë e kaploi një kotje dhe, pasi u përmend (zgjua), ngriti kokën duke buzëqeshur.

- Çfarë të bëri të buzëqeshje kaq shumë, o i Dërguar i Allahut? - e pyetëm ne, thotë Enesi r.a.

- “Pak më parë më zbriti një kaptinë, tha Resulullahi s.a.v.s dhe e lexoi atë në praninë tonë: “Inna a’ëtajnakel kevther...”, e pastaj na pyeti: “A e dini se ç’është “Kevther”?

- Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë, - ia kthyem ne.

- Atëherë i Dërguari i Allahut na tha: “Kevtheri është një lumë, të cilin Allahu xh.sh., ma premtoi vetëm mua. Në të ka mirësi të shumta. Ai është kroi (havdi) tek i cili do të kthehet çdo pjesëtar i ymetit tim në Ditën e Gjykimit. Burimet-gurrat (enët) e tij janë sa yjet në qiell…”[9]

3. Kevtheri është pejgamberia dhe Libri;- ky është mendim i Ikrimes.

4. Kevtheri është Kur’ani famëlartë- ky është mendim i Hasen el Basriut.

5. Kevtheri është feja islame – ky është mendimi i Mugires.

6. Kevther do të thotë lehtësimet në Sheriat dhe mundësia e të nxënit përmendsh të Kur’anit – ky është mendim i Husejn bin Fadlit.

7. Kevther është numri i madh i as’habëve dhe i pjesëtarëve të ymetit të Muhammedit a.s. – ky është mendim i Ebu Bekr bin Ajjashit.

8. Kevther do të thotë altruizëm[10] - ky është mendim i Ibn Kejsanit.

9. Është lavdi dhe ngritja e emrit të Muhammedit a.s.: “Ve refa’ëna leke dhikrek” – “Dhe Ne, ta ngritëm lart famën tënde” (El-Inshirah, 4)– ky është mendim i Maverdit.

10. Është drita në zemrën e Muhammedit a.s. – kështu mendon Xha’fer Sadiku.

11. Kevther nënkupton Shefatin dhe pozitën e lartë të Muhammedit a.s në Ahiret (mekami mahmud).

12. Mrekullitë – ky është mendim i Tha’lebiut.

13. Fjala “La ilahe il-la Allah, Muhammedun resulul-llah” – ky është mendim i Hilal bin Jesafit.

14. Të thelluarit në çështjet e dispozitave të fesë.

15. Falja e pesë namazeve të ditës.

16. Madhështia (krenaria) e Muhammedit a.s. – ky është mendim i Ibn Is’hakut.

Prej të gjitha këtyre mendimeve, më të saktat janë dy mendimet e para, sepse për to ka mbështetje edhe nga vetë fjalët e Pejgamberit a.s.[11],- përfundon Kurtubiu.

Megjithatë, ndër dijetarët bashkëkohorë, duke filluar nga Muhamed Abduhu[12], Abdurrahman bin Nasir es-Sa’di[13], Sejid Kutbi[14], Mahmud Hixhazi[15], dhe Sha’ravi[16], mbretëron bindja se të shpjeguarit e Kevtherit, vetëm me emrin e lumit apo kroit që i është premtuar Resulullahut s.a.v.s. në Xhennet, është shumë pak, në krahasim me të mirat e tjera që i janë dhuruar atij, siç janë, pejgamberia, Kur’ani, ymeti, lartësimi i emrit të tij, Islami, Udhëzimi, Shefati etj. Mendimin e tyre e preferojmë edhe ne, aq më parë kur për këtë kemi mbështetje edhe në komentin që i ka dhënë kësaj fjale Ibn Abbasi.



َ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ

2. Andaj, ti falu për hir të Zotit tënd dhe pre kurban!

Ajeti i dytë i kësaj kaptine është një urdhër i qartë hyjnor drejtuar Muhammedit a.s., se namazi, sakrifica dhe çdo ibadet tjetër, duhet të jenë thjesht vetëm për Allahun xh.sh.. Do të thotë, o Muhammed, ji i kujdeshëm në faljen e namazeve të detyruara, dhe pre kurban vetëm për Allahun.

Ibn Abbasi është i mendimit se këtu fjala është për faljen e 5 namazeve të detyruara, kurse fjala “venhar!”-“pre kurban-flijo”, sipas tij ka për qëllim flijimin në ditën e kurban-bajramit.[17]

Disa nga dijetarët, si Katadeja, Ikrimja dhe Atau, kanë thënë se këtu fjala është për faljen e namazit të kurban-bajramit, pas të cilit pason urdhri për të prerë kurban.[18]

Dihet se para shpalljes së fundit hyjnore, ishte traditë e idhujtarëve që gjatë tavafit rreth Qabesë, t’u luteshin idhujve duke fishkëlluar dhe duke ecur lakuriq. Pastaj, për hir të tyre, flijonin kurbanë të ndryshëm, që gjoja të arrinin bekimin e tyre. Shumë prej dijetarëve, duke u nisur nga këto tradita të mbrapshta të idhujtarëve, konsiderojnë se ky ajet: Andaj, ti falu për hir të Zotit tënd dhe pre kurban! është një urdhër i qartë se namazi–lutja duhet të jetë vetëm për Allahun, Krijuesin e botëve, sikur edhe flijimi-sakrifica që duhet të bëhet vetëm në emër të Tij, ku besimtari bashkon sinqeritetin me besimin, duke besuar bindshëm se Allahu është Një dhe i pashoq, dhe se vetëm Ai meriton flijimet tona.

Në lidhje me këtë porosi hyjnore kemi edhe një ajet tjetër kuranor, kur Pejgamberi a.s. porositet nga i Lartrmadhërishmi me fjalët: “Thuaj: namazi im, kurbani (flijimi) im, jeta ime dhe vdekja ime janë thjesht për Allahun, Zotin e botëve! Ai nuk ka shok (të barabartë me Të). Me këtë jam i urdhëruar dhe jam i pari (që i nënshtrohem Vullnetit të Tij si) musliman” (El-En’am, 162-163)



إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ
3. E s’ka dyshim se urrejtësi yt është farësosur”

Thamë në fillim se kjo kaptinë ka zbritur në lidhje me As bin Vail es Sehmiun, njërin prej idhujtarëve me qëndrimin më armiqësor ndaj Resulullahut s.a.v.s.

Ky ajet kuranor është një fuqizim moral për Pejgamberin a.s., të cilit, sipas vetë urtësisë së Allahut xh.sh., djemtë nuk i jetonin. Mirëpo, vdekja e hershme e tyre ishte një pretekst për tallje dhe ironizim të tij nga ana e idhujtarëve, të cilët mendonin se fuqia dhe krenaria e një personi maten vetëm me pasurinë dhe numrin e djemve-pasardhësve.

Ata nuk e kuptonin fare se pas kësaj qëndronte një urtësi e madhe e Allahut xh.sh., i cili kishte përcaktuar që emri i Muhammedit a.s. jo që nuk do të harrohej, po përkundrazi, kujtimi dhe përshëndetjet e miliarda besimtarëve deri në ditën e Kiametit do të bëheshin vazhdimisht për të. Emri i tij do të përmendet në fillim dhe gjatë çdo namazi, kur besimtarët qëndrojnë në etehijat. kurse armiqtë e tij, si As bin Vaili, Ebu Xhehli, Ebu Lehebi e të tjerë, shumë shpejt do t’i mbulonte pluhuri i harresës, sikur të mos kishin ekzistuar fare, po edhe nëse përmenden, emrat e tyre do të jenë vetëm sinonim i së keqes dhe i errësirës. Të kujtojmë vetëm Ebu Xhehlin, djali i të cilit Ikrime ibn Ebi Xhehl, as nuk donte të dëgjonte për emrin e babait të tij, dhe po t’ia përmendte dikush, bëhej sikur nuk dëgjonte, sepse zemra e tij ishte mbushur me iman dhe dashuri vetëm për Allahun dhe për të Dërguarin e tij-Muhammedin a.s.

Për këtë arsye Allahu xh.sh. me zbritjen e kësaj sureje, dëshiroi ta qetësonte të dërguarin e Vet, që të mos dëshpërohej se po i vdisnin djemtë, sepse i Larmadhërishmi e kishte dërguar atë si vulë të pejgamberëve dhe i kishte lejuar shefatin-ndërmjetësimin për ymetin e tij në Ditën e Gjykimit.



Porosia e kësaj sureje:
- Nderimi dhe fisnikërimi i Pejgamberit a.s. nga ana e Allahut xh.sh., ku i bëhet me dije Resulullahut s.a.v.s. se Allahu e kishte zgjedhur nga mbarë njerëzimi që të ishte bartës i Shpalljes, dhe se për të ishin përgatitur të mira të pakufishme, si në këtë botë ashtu edhe në Ahiret

- Prej këtyre dhuntive të shumta që i janë premtuar Muhammedit a.s., pa dyshim është edhe kroi apo lumi i Kevtherit në Xhennet, nga ujët e të cilit do të shuajë etjen çdo pjesëtar i ymetit të tij.

- Allahu xh.sh. e urdhëroi të Dërguarin e Tij dhe krejt ymetin që të jenë të kujdesshëm për namazet dhe për flijimet e tyre, që ato të bëhen vetëm në emër të Allahut dhe të askujt tjetër, sepse në adhurime duhet të ketë sinqeritet, sidomos gjatë namazit dhe flijimit.

- Përgëzim për Pejgamberin a.s. se ai do të ngadhënjente ndërsa armiqtë e tij do të pësonin disfatë të plotë.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Imam Shevkaniu, “Fet’hul Kadir”, vëll. V, fq. 508

[2] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, vëll.30, fq. 428.

[3] Ebu Bekr el Xhezairij “Ejseru-t-Tefasir” , vëll. V, fq. 621

[4] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, vëll.30, fq. 428

[5] Ebul Hasen el Vahidi en Nisaburi “Esbabu-n Nuzul”, fq.260, Bejrut, pa vit botimi

[6] Fahru Rrazi “Et-Tefsirul Kebir”, vëll. 32, fq. 117

[7] Taberiu, vëll 30, fq. 321

[8] Transmetojnë Buhariu dhe Tirmidhiu

[9] Transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu

[10] Altruizëm do të thotë: “Gatishmëria për të flijuar të mirën vetjake për të mirën e të tjerëve; dëshira e synimi për t’i bërë mirë tjetrit”. Shih: Fjalori i gjuhës së sotme shqipe, vëll. I (A-M), fq, 25, Prishtinë, 1981.

[11] Kurtubiu, “El Xhamiu li ahkamil Kur’an” vëll. XX, fq. 217-218, Kajro 1372 h.

[12] Muhammed Abduhu, “Tefsir Kur’anil Kerim-xhuz’u Amme”, fq. 192, Bejrut-Kajro, 1989

[13] Abdurrahman bin Nasir es-Sa’di “Tejsirul Kerimi–rr-Rrahman fi tefsiri kelamil mennan”, vëll. II fq. 1306, Kuvejt , 2000.

[14] Sejjid Kutb “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll VI, fq. 3988, Bejrut 1986

[15] Mahmud Hixhazi “Tefsirul Vadih” vëll. 30, fq. 85, Kajro 1975

[16] Muhammed Mutevel-li Sha’ravi “Tefsir Suretul Maun, El-Kevther dhe El-Kafirun”, fq. 11, Kajro 1980

[17] Transmetojnë Ibn Xheriri, Ibn Mundhiri dhe Bejhekiu

[18] Imam Shevkaniu, “Fet’hul Kadir”, vëll. V, fq. 508

Komentimi i kaptinës “En-Nasr”







إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْح.

وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا.

فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا



1. “Pasi (të) erdhi ndihma (fitorja) e Allahut dhe ngadhënjimi (çlirimi i Mekës)”

2. Dhe i pe njerëzit duke hyrë grupe-grupe në fenë e Allahut.

3. Atëherë, pra, madhëroje Zotin tënd me falënderim dhe kërko falje prej Tij. Ai vërtet është pranues i madh i pendimeve.”

Kaptina “En-Nasr” është kaptinë medinase, e zbritur pas sures “Et-Tevbe” dhe ka gjithsej 3 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 110. Sipas të gjithë dijetarëve, është kaptina e fundit e zbritur nga Kur’ani, ndërsa së bashku me kaptinat “El-Kevther” dhe “El-Asr”, janë kaptinat më të shkurtra në Kur’an, me nga gjithsej tri ajete.

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abasi se kjo kaptinë (Idha xhae nasrullahi vel fet’h) ka zbritur në Medinë.[1]



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë është emërtuar “En-Nasr”, sepse nga vetë ajeti i parë i saj, shohim realizimin e premtimit të Allahut ndaj të Dërguarit të Tij, se ai do të ngadhënjente me ndihmën e Allahut dhe do të hynte triumfalisht në Mekë, kurse pas çlirimit të saj, do të shihte njërën prej shenjave më të mëdha të ngadhënjimit të misionit të tij, kur njerëzit do ta përqafonin fenë islame grupe-grupe, e jo individualisht si deri atëherë.

Kjo kaptinë nga komentatorët njihet edhe me emërtimin: “Suretu-t-Tevdi’ë”-“Surja lamtumirëse”, sepse është sure që paralajmëron lamtumirën e Resulullahut s.a.v.s. nga kjo botë.

Kur zbriti kjo sure, i Dërguari i Allahut tha: “Më është njoftuar vdekja ime”.



- Transmetojnë Ibn ebi Shejbete, Abdullah bin Hamidi, Bezzari, Ebu Ja’la, Ibn Merdevije si dhe Bejhekiu në “Ed-Delail”, nga Ibn Omeri të ketë thënë: “Kjo kaptinë i ka zbritur të Dërguarit të Allahut në mes të ditëve të Teshrikut, në Mina, duke e kryer Haxhin lamtumirës. Pas zbritjes së kësaj sureje, i Dërguari i Allahut e kuptoi se misioni i tij ishte në përfundim dhe se kjo sure ishte lamtumirëse (e cila paralajmëronte vdekjen e shpejtë të tij), prandaj urdhëroi që t’ia sillnin devenë e tij, dhe, pasi shkoi tek turma e madhe e njerëzve, u ngrit dhe mbajti hytbenë e tij të njohur në haxhin lamtumirës”[2]



Vlera e kësaj kaptine
Kaptina “En-Nasr” ka një vlerë të madhe, sepse vetë i Dërguari i Allahut e ka potencuar këtë në hadithin e tij, të cilin e transmeton Tirmidhiu nga Enes bin Maliku, kur thotë:”…Kaptina (Idha xhae nasrullahi vel-fet’h) ka vlerën e ¼ së Kur’anit…”[3]



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine
- Transmetojnë Ibn ebi Shejbete, Ibn Xheriri, Ibnul Mundhiri dhe Ibn Merdevije nga Aishja r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut, nga fundi i jetës së vet shumë shpesh përsëriste fjalët:”Subhanallahi ve bihamdihi, ve estagfiruhu ve etubu ilejhi”- Lartësimi dhe lavdatat qofshin për Allahun, faljen e të Cilit e kërkoj; dhe pendohem para Tij”. Atëherë – vazhdon Aishja , e pyeta: - O i Dërguar i Allahut, po të shoh që shumë shpesh je duke i përsëritur këto fjalë: ”Subhanallahi ve bihamdihi, ve estagfiruhu ve etubu ilejhi”, dhe ai (Muhammedi a.s.) m’u përgjigj: “Zoti im më ka paralajmëruar për një shenjë, të cilën do ta shoh në popullin (Ymetin) tim, dhe më ka urdhëruar që, pasi ta kem parë atë shenjë, ta lavdëroj Atë, të kërkoj falje prej Tij dhe të pendohem. Dhe unë, atë shenjë e pashë vërtet, e ajo është: “Idha xhae nasrullahi vel fet’h. Ve re’ejten-nase jed-hulune fi dinil-lahi efvaxha. Fesebbih bihamdi rabbike vestagfirhu, innehu kane tevvaba” - “Pasi (të) erdhi ndihma (fitorja) e Allahut dhe ngadhënjimi (çlirimi i Mekës)”. Dhe i pe njerëzit duke hyrë grupe-grupe në fenë e Allahut. Atëherë, pra, madhëroje Zotin tënd me falënderim dhe kërko falje prej Tij. Ai vërtet është pranues i madh i pendimeve.”[4]



- Ibni Abbasi rrëfen se si një ditë Omeri r.a. e kishte marrë pranë vetes në një tubim, ku ishin veteranët e luftës së Bedrit, dhe kur disa prej tyre e panë Ibni Abbasin aq të ri në mesin e tyre, u prekën dhe i thanë Omerit: Përse gjithnjë e merr këtë djalosh pranë vetes në tubimet tona, përderisa edhe ne kemi djem të moshës së tij?” Atëherë Omeri ua ktheu: “Sepse ky djalosh është i tillë çfarë është” (duke aluduar dijen dhe zgjuarsinë e tij)”. Dhe kur, një ditë tjetër, Omeri r.a. më ftoi në një tubim të tyre, e kuptova se më kishte ftuar vetëm që para tyre t’i demonstroja njohuritë e mia. Omeri r.a. u ngrit dhe i pyeti veteranët e luftës së Bedrit: “Ç’thoni për fjalët e Allahut “Idha xhae nasrullahi vel fet’h…”? deri në fund të kaptinës

Disa prej tyre thanë: “Allahu na ka urdhëruar ta falënderojmë Atë dhe të kërkojmë falje prej tij (istigfar), pasi që na mundësoi të ngadhënjejmë dhe ta çlirojmë Mekën”, kurse të tjerët heshtën. Atëherë Omeri r.a. m’u drejtua me fjalët: Vallë kështu mendon edhe ti, Ibn Abbas? Jo, - ia ktheva unë. Po atëherë ç’thua ti për këto fjalë të Allahut, më pyeti prapë Omeri r.a.? Ky është paralajmërim i vdekjes së Resulullahut s.a.v.s., - ia ktheva unë, - sepse pas fitores dhe ngadhënjimit, Allahu e urdhëronte të Dërguarin e Tij ta madhëronte Atë dhe të kërkonte falje e pendim nga Ai (në prag të vdekjes).

Atëherë Omeri tha: “As unë nuk di për ndonjë komentim tjetër përveç këtij që thua ti, o Ibn Abbas.”[5]


Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Kafirun”
Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Kafirun”, është e fuqishme mu për faktin se në suren paraprake, Allahu xh.sh. e urdhëroi të Dërguarin a.s. të distancohej publikisht nga besimi i kotë i pabesimtarëve, dhe t’u tregonte atyre se ai adhuronte vetëm Allahun, krijuesin e ekzistencës. Dhe, si shpërblim për kët guxim të të Dërguarit të Tij, që i thirri haptazi idhujtarët me emrin më të urryer-“pabesimtarë-qafira”, Allahu xh.sh. realizoi premtimin e Tij të përsëritur edhe në disa sure të tjera para sures “En-Nasr”, se ngadhënjimi dhe fitorja do të ishte në anën e Muhammedit a.s. dhe ai së shpejti do ta shihte një shenjë të madhe, të paraljmëruar në Ymetin e tij, shenjën e suksesit të misionit të tij kur njerëzit do ta pranonin Islamin me mumër shumë të madh, grupe-grupe, fise-fise.

Fahrudin er-Rraziu mbi lidhmërinë e kësaj sureje me disa sure paraprake, thotë: “Allahu xh.sh., kur i premtoi të Dërguarit të Vet në kaptinën “Ed-Duha”, ajeti 5 : “E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh”, dhe në kaptinën “El-Kevther” , ajeti 1: “Ne, vërtet të dhamë ty (o Muhammed) shumë të mira.”, kjo nënkuptonte faktin se autoriteti i tij po rritej dita-ditës dhe së shpejti do të shihte frytet e misionit të tij, sepse për një kohë të shkurtër, ndodhi çlirimi i Mekës, pa luftë, të cilën gjë askush as që kishte mundur ta paramendonte; pastaj në vitin vijues, delegacione të shumta nga tërë Siujdhesa Arabike kishin mësyrë Medinën për ta pranuar dhe publikuar fenë islame para Muhammedit a.s. Kjo zaten ishte edhe fitorja më e madhe e Muhammedit a.s., sepse zemrat e robëruara të njerëzve nga prangat e paganizmit, nga drita e Islamit u çliruan përjetë.

Rraziu vazhdon edhe më tutje dhe thotë: Allahu xh.sh. në këtë kaptinë e urdhëron Pejgamberin a.s. që pas ardhjes së ndihmës së Allahut: (Idha xhae nasrullahi)- “Pasi (të) erdhi ndihma (fitorja) e Allahut” , ta madhëronte dhe ta lartësonte Atë; kurse pas çlirimit të Mekës (vel fet’h)- “dhe ngadhënjimi (çlirimi i Mekës)”, ta falënderonte Atë për të gjitha këto mirësi, ndërsa pasi ta kishte parë shenjën e madhe që i qe premtuar: “Ve re’ejten-nase jed-hulune fi dinil-lahi efvaxha”-“Dhe i pe njerëzit duke hyrë grupe-grupe në fenë e Allahut”, atëherë të kërkonte falje dhe mëshirë për veten dhe për mbarë besimtarët, sikur për këtë jepte shenjë edhe një ajet tjetër kuranor, kur Allahu i drejtohet Muhammedit a.s.: “Kërko falje për mëkatin tënd, për të besimtarëve e të besimtareve”. (Muhammed-19)[6]

Koment:



إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْح

1. “Pasi (të) erdhi ndihma (fitorja) e Allahut dhe ngadhënjimi (çlirimi i Mekës)”

Sipas komentatorëve, fjala “En-Nasr” do të thotë: të ndihmosh dikë për të realizuar një qëllim të caktuar, ose ngadhënjim, fitore dhe nënshtrim i armiqve, kurse “El-Fet’h” do të thotë arritje e një aspirate që ka qenë e pakapshme (e parealizueshme) deri në atë moment[7] ose çlirim i vendbanimeve të sunduara nga zullumqarët (në këtë rast çlirimi i Mekës).[8]

Pjesëza “idha”-(kur) në fillim të kësaj sureje ka kuptimin e kohës së shkuar dhe vjen në kuptimin e njëjtë si pjesëzat “kad”-(tashmë), ose “idh”-(kur-pasi), do të thotë flet për diçka që tashmë ka ndodhur, e në këtë rast ky ishte çlirimi i Mekës dhe pranimi i Islamit grupe–grupe nga fiset arabe.

S’ka dyshim, pothuaj të gjithë komentatorët janë unikë rreth faktiti që kjo sure flet për një ngjarje madhështore në historinë islame, ngjarje e cila ndërroi përfundimisht kahet e rrugës së njerëzimit, që ishte ngadhënjimi i së vërtetës dhe çlirimi i Mekës.

Nga shkaqet e zbritjes, pamë se pothuaj të gjitha faktet flasin se kjo sure ka zbritur pas çlirimit të Mekës dhe ka zbritur disa muaj para se i Dërguari a.s. të shpërngulej pranë fqinjësisë së Allahut xh.sh.

Madje, disa nga komentatorët e Kur’anit, si Kurtubiu, japin hollësisht edhe ngjarjet që pasuan në ditët e fundit të jetës së Resulullahut, duke thënë se pasi pati zbritur kjo sure, derisa i Dërguari i Allahut ishte duke kryer Haxhin lamtumirës, i zbriti edhe ajeti: ”Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju Islamin fe.” (El-Maide, 3), dhe i Dërguari a.s. jetoi edhe 80 ditë.

Pastaj zbriti ajeti: ”Kërkojnë përgjigjen tënde. Thuaju: Allahu u përgjigjet për çështjen e “kelale-s” (ai që nuk lë prindër as fëmijë që e trashëgojnë)…”-(En-Nisa’ë, 176), dhe i Dërguari jetoi edhe 50 ditë.

Më pas zbriti ajeti: ”Juve ju erdhi i dërguar nga mesi juaj, atij i vjen rëndë për vuajtjet tuaja, sepse është lakmues i rrugës së drejtë për ju, është i ndjeshëm dhe i mëshirshëm për besimtarët” (Et-Tevbe, 128), dhe i Dërguari a.s. jetoi edhe 35 ditë. Kurse pas zbritjes së ajetit të fundit kuranor: ”Dhe ruajuni asaj dite kur do të ktheheni tek Allahu, dhe secilit njeri i plotësohet ajo që e ka fituar, dhe atyre nuk u bëhet e padrejtë” (El-Bekare, 281)”, i Dërguari a.s. jetoi vetëm 21 ditë, kurse Mukatili thotë se pas zbritjes së këtij ajeti, i Dërguari jetoi edhe 7 ditë[9].

Në anën tjetër, Fahru Rraziu dhe disa të tjerë, janë të mendimit se kjo sure ka zbritur para çlirimit të Mekës, dhe ishte një paralajmërim nga ana e Allahut xh.sh. se së shpejti do të vinte ndihma e Allahut e çlirimi dhe se njerëzit do të hynin në Islam grupe-grupe, prandaj Pejgamberi a.s. urdhërohej që, pasi të ndodhte kjo, të kërkonte faljen dhe mëshirën e Allahut.

Pavarësisht nga disa indikacione se kjo sure edhe mund të kishte zbritur para çlirimit të Mekës, si një shenjë-mrekulli për ngjarjet që do të pasonin më vonë, megjithatë, mendimi më i pranueshëm është që kjo sure të ketë zbritur pas vitit të nëntë hixhrij, do të thotë një vit e ca pas çlirimit të Mekës, dhe disa muaj para vdekjes së Resulullahut s.a.v.s.



وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا

2. Dhe i pe njerëzit duke hyrë grupe-grupe në fenë e Allahut

Sipas historianëve, viti i nëntë hixhrij konsiderohet si viti më i suksesshëm i Resulullahut s.a.v.s., sepse në atë vit, që u quajt “senetul vufud”-“viti i delegacioneve” , nuk mbeti gati asnjë fis arab pa e pranuar Islamin. Dhe këto ishin frytet më të mëdha të misionit profetik të të Dërguarit të Allahut.

Po t’i kthehemi historisë në një retrospektivë të shkurtër, do të shohim vështirësitë e papërshkrueshme të Pejgamberit a.s. gjatë thirrjes së tij në Islam. Ishte i vetëm dhe pa ndonjë përkrahje të madhe nga të afërmit e tij. Por megjithatë, ai nuk u ndal dhe me shpresën tek Allahu se do t’i mundësonte që këtë mision ta përmbushte me sukses, vazhdoi rrugën e tij të mundimshme. Pranë tij u tubuan disa njerëz, ose, thënë më mirë, një grup i vogël, të cilët pas pak kohe do të jepnin shembujt më të lartë të heroizmit dhe guximit, duke mundësuar lartësimin e fjalës së Allahut. Dhe kështu muslimanët, pas shumë vuajtjeve dhe persekutimeve u shpërngulën në Medinë, dhe aty vunë bazat e shtetit të ardhshëm islam. Nuk kaluan më shumë se tetë vjet nga migrimi dhe Allahu xh.sh. e realizoi premtimin se Muhammedi a.s. do të hynte në Mekë triumfalisht, do ta çlironte atë pa luftë dhe gjatë kësaj ngjarjeje madhështore ai do të jepte shembullin më të lartë njerëzor, shembullin e një strategu vizionar e të mëshirshëm, kur banorëve të Mekës, të cilët deri atëherë e kishin munduar e i kishin bërë një mijë të liga, u tha: “Shkoni, jeni të lirë!”

Kjo sjellje e tij bëri që shumë fise arabe, të cilat deri atëherë kishin qenë armiq të Islamit, të vendosnin përfundimisht për rreshtim në rrugën e drejtë. Madje disa prej këtyre fiseve gjatë kuvendimeve të tyre të fshehta më parë kishin thënë: Të presim se çfarë do të ndodhë, nëse Muhammedi fiton ndaj kurejshëve dhe i nënshtron ata, atëherë ai me të vërtetë qenka i Dërguar i Zotit, dhe do t’i bashkohemi, po, nëse ai humb nga kurejshët, atëherë ai nuk është i dërguar po një shpifës, dhe ne do të jemi me kurejshët. Fatmirësisht ndodhi ajo e para, ngase Allahu xh.sh. vazhdimisht e ndihmoi të Dërguarin e Tij në lartësimin e fjalës së Vet, derisa ai me plot sukses përmbylli misionin e tij profetik.

Pra, viti i nëntë ishte vit i delegacioneve, vit kur fiset nga Meka, Taifi, Hevazini, Jemeni dhe nga vendet e tjera të Gadishullit Arabik, vinin në Medinë në grupe të mëdha, ta pranonin Islamin. Dhe kjo ishte ajo shenja e madhe për të cilën ishte paralajmëruar Muhammedi a.s. nga ana e Allahut xh.sh., sipas hadithit që e transmeton Aishja r.a., të cilin e cituam më lart, kur thotë se i Dërguari i Allahut kishte thënë: “Zoti im më ka paralajmëruar për një shenjë, të cilën do ta shoh në popullin (Ymetin) tim, dhe më ka urdhëruar që pasi ta kem parë atë shenjë, ta lavdëroj Atë, të kërkoj falje prej Tij dhe të pendohem. Dhe unë, atë shenjë e pashë vërtet, e ajo është: “Idha xhae nasrullahi vel fet’h…” deri në fund të sures.





فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا

3. Atëherë, pra, madhëroje Zotin tënd me falënderim dhe kërko falje prej Tij. Ai vërtet është pranues i madh i pendimeve.”

Pas fitores dhe ngadhënjimit-çlirimit të Mekës dhe hyrjes masive të njerëzve në Islam, është e natyrshme që duhej të pasonte falënderimi i të Dërguarit a.s. ndaj Allahut xh.sh., sepse vetëm nga Ai dhe nga askush tjetër vjen ndihma e vërtetë: “…Ndihma (e vërtetë) vjen vetëm prej Allahut, ngadhënjyesit, të urtit” (Ali Imran, 126).

Në këtë ajet kuranor, i Dërguari a.s. porositet nga Krijuesi i tij që ta lartësonte me madhërim Atë dhe të kërkonte falje e mëshirë nga Ai.

Shtrohet pyetja: A thua i Dërguari a.s. kishte ndonjë gabim apo kishte bërë ndonjë mëkat që tash t’i lutej Zotit për falje dhe të pendohej tek Ai?

Komentatorët, tek sqarojnë kuptimin e vërtetë të këtij ajeti, janë unanimë se ky ajet ka të bëjë më shumë me Ymetin e Muhammedit a.s., por ftesa për një gjë të tillë bëhet nëpërmjet Pejgamberit a.s. Me këtë dëshirohet të na bëhet me dije se ç’rëndësi të madhe ka istigfari, madhërimi i Allahut dhe pendimi. Kurse, nga aspekti i akaidit, kjo çështje është e prerë, do të thotë ata janë të mbrojtur nga mëkatet, ndonëse edhe ata mund të kenë ndonjë lëshim të vogël, që nuk ndërlidhet me shpalljen. Fundja edhe ata ishin njerëz nga mishi dhe shpirti, ashtu si njerëzit e tjerë, përveçse ata, Allahu xh. sh., i dalloi nga të tjerët me shpallje.



Porosia e kësaj sureje:

- Besimtari duhet të jetë i vetëdijshëm dhe i ndërgjegjshëm për faktin se ndihma dhe përkrahja e vërtetë vjen vetëm prej Allahut xh.sh.

- Allahu i Plotfuqishëm e udhëzon në rrugë të drejtë atë që do, dhe i ndihmon të ngadhënjejnë ata që angazhohen me përkushtim në ngritjen e idealit islam.

- Në këtë sure jepet një mesazh i qartë se Islami me ndihmën e Allahut, do të jetë triumfues ndaj të gjitha feve dhe ideologjive të tjera që janë pjellë e imagjinatës njerëzore.

- Besimtari duhet të jetë mirënjohës ndaj dhuntive të Allahut xh.sh., të cilat janë të panumërta. Ai duhet të kërkojë falje dhe të pendohet për gabimet e bëra, sepse Allahu fal shumë dhe është i mëshirshëm. Pendimi është një portë që rri gjithmonë e hapur për të hyrë në mëshirën e Allahut xh.sh., andaj njeriu nuk bën assesi të jetë pesimist dhe të humbë shpresën duke menduar se Allahu nuk i fal gabimet, meqë Vetë i Lartmadhërishmi në Kur’an ka thënë: “Thuaj, o robërit e Mi, të cilët e keni ngarkuar me shumë gabime veten tuaj, mos e humbni shpresën ndaj mëshirës së Allahut, sepse Allahu i fal të gjitha mëkatet, Ai është që fal shumë dhe është mëshirues!”, (Ez-Zumer, 53)

Po ashtu edhe i Dërguari i Allahut na porosit për istigfar-kërkim faljeje dhe pendim, kur thotë: “Kërkoni falje nga Allahu, sepse unë shtatëdhjetë herë në ditë kërkoj falje prej Tij”.

- Muhammedi a.s. ishte dhe do të mbetet gjithmonë simbol i thirrësit më të madh dhe më të përkushtuar në rrugën e Allahut. Ky i Dërguar, mëshirë për mbarë njerëzinë, kur h. Aishja pasi e kishte parë t’i ishin enjtur këmbët nga namazi i shumtë, i tha: Përse po falesh kaq shumë, kur ty Allahu t’i ka falur të gjitha? - ai u përgjigj: “Vallë a të mos jem rob falënderues dhe mirënjohës!”

- Në këtë sure gjejmë edhe paralajmërimin për lamtumirën e Resulullahut nga kjo botë kalimtare për në botën e Amshimit.







--------------------------------------------------------------------------------

[1] Imam Shevkaniu, “Fet’hul Kadiir” vëll.V, fq. 515

[2] Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir”, vëll. XXX, fq. 446

[3] Po aty, fq. 357.

[4] Transmeton Muslimi

[5] Sahihul Buhari; Shih “Muhtesar Tefsir Ibn Kethir”, vëll III, fq. 687, Bejrut 1981.

[6] Fahru Rraziu “Et-Tefsirul Kebir-Mefatihul Gajb”, vëll.32, fq. 149.

[7] Po aty fq. 151.

[8] “Et-Tefsirul Munir”, vëll 32, fq. 448.

[9] Kurtubiu, “El Xhamiu li ahkamil Kur’an” vëll. XX, fq. 233

Komentimi i kaptinës – “El-Fil”


1.“A nuk e ke parë )a nuk të ka arritur lajmi) se ç’bëri Zoti yt me poseduesit e elefantit?

2 A nuk ua bëri komplotin (përpjekjen) e tyre të dështuar?

3. dhe Ai kundër tyre dërgoi shpendë (që vinin) tufë-tufë!

4. që i gjuanin ata me gurë nga balta e gurëzuar!

5. duke i bërë si gjeth i grimcuar (i përtypur)!”

(El-Fil, 1-5)



Kaptina “El-Fil” është kaptinë mekase. Ka gjithsej 5 ajete dhe ka zbritur pas sures “El-Kafirun”. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 105.

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abasi të ketë thënë: “Kaptina “Elem tere kejfe…”…, ka zbritur në Mekë.[1]



Emërtimi i kësaj sureje
Kjo sure është emërtuar me emrin “El-Fil”, për shkak se qysh në ajetin e parë flitet për dënimin që goditi pronarët e elefantit (filit), të cilët Allahu xh.sh. i shkatërroi, atëherë kur Ebreheja deshi ta rrënonte Qabenë.



Lidhmëria e kësaj sureje me atë paraprake “El-Humeze”
Kjo sure ka lidhmëri të ngushtë me atë paraprake “El-Humeze”, duke u nisur nga fakti se në suren “El Humeze” Allahu xh.sh. na tregoi për gjendjen e atyre që vetëm grumbullojnë mall-pasuri dhe krenohen me të, duke përqeshur të varfrit dhe ata që nuk kanë dhe duke menduar se kjo pasuri do t’i bëjë të përjetshëm. Allahu xh.sh. këtij grupi të njerëzve i shpjegon se vendqëndrim i tyre do të jetë zjarri i Xhehennemit. Shikuar nga ky këndvështrim, kaptina “El-Fil”, ka një lidhmëri të fortë me atë paraprake “El-Humeze”, sepse Allahu xh. sh. në këtë sure, tregon se si i ka shkatërruar pronarët e elefantëve, përkatësisht ushtrinë e Ebrehesë, me gurë të vegjël që i hidhnin mbi ta zogjtë që vinin e shkonin tufa-tufa. Me një fjalë, Ebreheja, që ishte shumë më i fuqishëm, u shkatërrua me tërë ushtri të madhe, nga disa zogj të vegjël, të cilët atë ushtri e bënë si gjethe të grimcuara. Ebrehesë në këtë rast nuk i bëri dobi as pasuria dhe as elefanti, veçse vdiq i nënçmuar e i përbuzur, prandaj ky pësim i tij është mësim për çdokënd që i ngacmon dhe i shqetëson të tjerët se fundi i tij do të jetë tragjik.[2]



Përmbajtja e kësaj kaptine shikuar nga këndvështrimi historik i ngjarjes
Në Jemen sundonte një mëkëmbës i mbretit të Abisinisë As’hame en-Nexhashiut, i quajtur Ebrehe bin Sabah el Eshrem, i cili kishte ndërtuar në San’a (Sanë) të Jemenit një katedralë të madhe që e kishte emërtuar “El-Kul-lejs”. Qëllimi i tij ishte që me ndërtimin e kësaj katedrale ta zbehte famën e Qabesë, të cilën arabët e konsideronin vend të shenjtë dhe vend ku kryenin Haxhin, i cili datonte qysh prej kohës së Ibrahimit a.s., ani pse i deformuar në rite dhe liturgji të ndryshme pagane.

Një ditë, një arab nga fisi Kenan e kishte ndotur atë katedralë, dhe ky ishte një pretekst i mjaftueshëm për Ebrehenë, që ta mësynte Mekën për ta shkatërruar Qabenë, njëherë e përgjithmonë, dhe ta lidhte Jemenin me tokat e Shamit, për ta përhapur gjithandej fenë e krishterë.

Për këtë ekspeditë ndëshkuese ai kishte përgatitur një ushtri të madhe, madje me vete kishte edhe disa elefantë, që për atë kohë ishte diçka që arabët ende nuk e kishin parë . Në lidhje me numrin e elefantëve ka mendime kontradiktore; disa thonë se kanë qenë 8, disa 12 , disa 13, kurse disa të tjerë e stërmadhojnë këtë numër shumë. Sidoqoftë, një gjë është më se e sigurt: në këtë ushtri kishte edhe elefantë, si kafshë bartëse dhe lufte.

Gjatë rrugës për në Mekë, Ebreheja u ndesh dy herë me disa fise arabe, të cilat u munduan ta ndalnin që të mos realizonte qëllimin e tij, por që të dyja këto përpjekje dështuan, dhe prijësit e tyre u zunë rob nga ana e ushtrisë së Ebrehesë. Kur arriti afër Mekës u ndal në vendin e quajtur “El Mugammes” dhe aty ngriti kampin. Ndërkohë, ushtarët e Ebrehesë filluan të plaçkitnin pasurinë e kurejshëve e ndër të tjera edhe 200 deve të gjyshit të Resulullahut s.a.v.s. – Abdul Muttalibit. Pastaj ai` dërgoi emisarët për t’i lajmëruar kurejshët se nuk kishte ardhur që t’i luftonte ata, por qëllimi i tij ishte vetëm rrënimi i Qabesë. Prijësit kurejshë kuvenduan midis tyre dhe panë se nuk kishin forcë të mjaftueshme që t’i kundërviheshin Ebrehesë, prandaj vendosën të largoheshin përkohësisht në malet përreth për të pritur se çfarë do të ndodhte me Qabenë. Ata ishin të bindur se se Zoti i Plotëfuqishëm do ta mbronte shtëpinë e Tij.

Ebreheja urdhëroi që para se ta shkatërronin Qabenë, të fliste edhe një herë me të parin e kurejshëve për t’i treguar për qëllimin e tij. Dhe kurejshët zgjodhën Abdul Muttalibin për të biseduar me të.

Meqenëse Abdul Muttalibi ishte njeri i pashëm dhe kishte tipare të një fisniku arab, Ebreheja e nderoi me nderimet më të larta, duke u ulur me të në dysheme, dhe jo siç e kishte zakon që njerëzit t’i vështronte nga pozita e të lartit.

Së pari e pyeti nëse kishte ndonjë nevojë apo ndonjë shërbim, të cilin Ebreheja mund t’ia kryente, e ai pa një pa dy ia ktheu: - “Unë dua që të m’i kthesh prapa 200 devetë e mia”. Ebreheja u step nga kjo përgjigje dhe me habi i tha: - “Nuk kërkon nga unë që të heq dorë nga rrënimi i Shtëpisë suaj të shenjtë-Qabesë, e cila për ju simbolizon çdo gjë, mishërimin e fesë suaj dhe krenarinë tuaj, por po kërkon të t’i kthej devetë?!

- “Pikërisht këtë e kërkoj nga ju, mbret i nderuar, sepse unë jam pronar i deveve, kurse Qabeja e ka Zotin-Pronarin e saj, i Cili do ta mbrojë atë nga shkatërrimi, që synoni ju”, - ia ktheu Abdul Muttalibi.

I habitur nga një përgjigje e tillë plot urtësi, Ebreheja ia ktheu devetë Abdul Muttalibit, dhe të nesërmen mësyu Mekën-Qabenë dhe arriti deri në luginën “Muhassar”-“Vadi Muhassar”.[3] Për çudinë e të gjithëve, elefanti më i madh që kishin me vete për ta shkatërruar Qabenë, atë ditë nuk bënte asnjë hap përpara nga Haremi-Qabeja. Diçka e ndalonte dhe e pengonte. Kur e kthenin atë nga drejtimi i Jemenit, ai merrte vrapin andej. Njësoj vepronte edhe kur e kthenin nga drejtimi i Shamit (Sirisë).

Përpjekjet e ushtrisë së Ebrehesë për të hyrë në Harem me elefantë, vazhduan gjatë gjithë ditës së parë, kurse të nesërmen, u panë tufa të mëdha zogjsh nga drejtimi i bregdetit, zogj që kurrë më parë nuk ishin parë, tek bartnin në kthetrat dhe në sqepat e tyre gurë të vegjël. Këta zogj, me urdhrin e Allahut, filluan të gjuanin gurë mbi ushtrinë e Ebrehesë dhe i shkatërruan ata. Të tmerruar nga një sulm i tillë i papritur, ushtarët e Ebrehesë filluan të zmbrapseshin dhe morën arratinë. Shumica prej tyre vdiqën rrugës për në Jemen, kurse Ebreheja u godit rëndë nga një sëmundje, prej së cilës i binte mishi nga trupi, dhe, posa arriti në San’a, vdiq.

Kjo humbje e ushtrisë së madhe të Ebrehesë pati një ndikim të madh në historinë arabe, dhe prej këtij momenti, kurejshët fituan edhe më shumë në famë, sepse fiset e tjera arabe për ta thoshin se kurejshët qenkëshin popull i zgjedhur i Allahut, se Allahu i mbrojti ata dhe Shtëpinë e Tij.[4] Në anën tjetër, kjo ishte një dëshmi dhe një parashenjë nga ana e Allahut xh.sh. se Ai vërtet e kishte zgjedhur këtë popull, meqë nga mesi i tyre kishte zgjedhur më të madhin e njerëzisë- Muhammedin a.s. i cili do ta bartte flamurin e misionit të fundit hyjnor në tokë.

Kjo ngjarje ndodhi në vitin 570 të erës së re, në vitin në të cilin u lind edhe Muhammedi a.s., dhe ky vit u quajt: “Amul fil”- “Viti i elefantit”.

Ky vit pati një rëndësi të veçantë për arabët, sepse qe fillimi i historisë së re të tyre. Ishte kjo një prej parashenjave të mëdha të ardhjes së të Dërguarit të fundit, të cilin të gjithë popujt e atëhershëm po e prisnin me padurim në mos do të ishte nga mesi i tyre, si hebrenjtë ashtu edhe të krishterët. Por deshi Allahu xh.sh. që ky i Dërguar të ishte nga arabët, nga fisi më i zgjedhur i tyre-kurejshët, të ishte një njeri i ndershëm, besnik dhe i respektuar nga të gjithë edhe para se t’i vinte shpallja.

Allahu xh.sh. ndër kaptinat e para të Dërguarit të Tij i zbriti këtë kaptinë, duke i treguar për një ngjarje të cilën Resulullahu nuk e kishte parë as përjetuar, veçse atëbotë në Mekë ende kishte njerëz të gjallë që kishin qenë dëshmitarë të kësaj mrekullie, dhe në asnjë mënyrë nuk arritën ta kontestonin fjalën e Allahut për ngjarjen në fjalë, sepse në realitet, ajo kishte ndodhur ashtu.

Koment
أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ
1. “A nuk e ke parë )a nuk të ka arritur lajmi) se ç’bëri Zoti yt me poseduesit e elefantit?

Që në fillim të kësaj kaptine pason një pyetje hyjnore drejtuar Muhammedit a.s.: “A nuk e ke parë?”, po qëllimi këtu nuk është pyetja nëse e kishte parë apo jo, por: “A të ka arritur lajmi?” - ose “a e di se ç’bëri Zoti yt me pronarët e elefantit (me Ebrehenë dhe ushtrinë e tij)”, i cili mësyu Mekën për të rrënuar Shtëpinë e shenjtë-Qabenë.

Pyetja, edhe pse i është adresuar Muhammedit a.s., në fakt synon më tepër idhujtarët kurejshë, disa prej të cilëve ende ishin dëshmitarë të gjallë të kësaj ngjarjeje, dhe vetë e kishin parë ndëshkimin që Allahu xh.sh. kishte zbritur mbi ushtrinë e Ebrehesë. Ky adresim hyjnor ndaj kurejshëve u drejtohej për të shprehur habinë, si ishte e mundur që kurejshët, të cilët Allahu i mbrojti prej Ebrehesë, mbrojti Shtëpinë e shenjtë, mbrojti shenjtërinë e saj prej armiqve, dhe të cilët me sytë e tyre kishin parë tek shkatërrohej një ushtri e madhe nga disa tufa zogjësh që hidhnin mbi ta gurë të vegjël, nga goditjet e të cilëve binin të vdekur, e tash nuk besojnë që po Ai Allah të ka dërguar ty, o Muhammed, që të nxjerrësh mbarë njerëzimin në dritën e së vërtetës. Si është e mundur që këta njerëz, që ishin dëshmitarë të gjallë të asaj mrekullie hyjnore, të mos i përulen tash Allahut, për ta falënderuar dhe adhuruar Atë, por ende adhurojnë gurë e idhuj të cilët vetë i gdhendin e i skalitin?!

Kur është fjala për shprehjen “Elem tere”- e cila pothuajse në çdo ajet ku është përmendur e ka kuptimin “elem ta’lem - a nuk e di”, dijetarët kanë bërë pyetje: A thua përse Allahu xh.sh. nuk e përdori këtu drejtpërdrejt shprehjen “elem ta’lem - a nuk e di” por e përdori “Elem tere – e cila nëse përkthehet fjalë për fjalë e ka kuptimin “a nuk e ke parë “?

Ja se ç’përgjigje jep në lidhje me këtë Muhammed M. Sha’ravi. Ai thotë: “E ka përdorur këtë shprehje “elem tere”, sepse mënyrat-metodat e përfitimit të diturisë tek njeriu së pari janë shqisat (të dëgjuarit dhe të pamët) e më pas vijnë gjërat logjike që kanë të bëjnë me sferën e mendjes, do të thotë në çdo rast tek njeriu, atij i paraprijnë shqisat, e pastaj vijnë gjërat që mund të preken. Në lidhje me këtë jep sinjal edhe ajeti kuranor: “Allahu ju nxori nga barqet e nënave tuaja (si foshnje) që nuk dinit asgjë. Ju pajisi me (shqisa për) të dëgjuar, me të parë dhe me zemër (mendje), ashtu që të jeni falënderues” (En-Nahl, 78)[5]

Kurse Fahru Rraziu thotë: “E ka përdorur shprehjen “elem tere”e jo ”elem ta’lem” sepse ngjarja që kishte ndodhur atë vit kur kishte lindur edhe vetë Pejgamberi a.s., ishte një ngjarje ende e freskët, disa që e kishin parë ngjarjen ende ishin gjallë, dhe për banorët e Mekës kjo ishte një e vërtetë e pakontestueshme, prandaj edhe pyetja i bëhet Muhammedit a.s. që duhej t’i kishte arritur lajmi sigurisht nga bashkëkombësit e tij, i përcjellë në mënyrë gojore se çfarë bëri Zoti yt me Ebrehenë dhe ushtrinë e tij.

Rraziu vazhdon e thotë: “Dallimi në mes fjalëve “elem tere” dhe “elem ta’lem” është se për atë send që nuk mund të përfyryrohet (imagjinohet) të kuptuarit e tij, nuk mund të përdoret tjetër shprehje përveç “elem ta’lem”, kurse për atë që mund të përfytyrohet dhe të kuptohet, si p.sh. ikja e elefantit, goditja me gurë, etj., mund të përdoret shprehja elem tere-“a nuk e ke parë”.[6]

Muhammed M. Sha’ravi, përkitazi me këtë ajet, thotë:

Sigurisht se dikush mund edhe të pyesë: a thua përse Allahu xh.sh. tha: “elem tere kejfe feale rabbuke bi as-habil fiil” e nuk tha :” elem tere kejfe feale Allahu bi as-habil fiil” ?!

Përgjigja është se këtu veprimi ka ardhur në cilësinë e “rububijetit” , e “rububijeti” është edukim, përkujdesje ndaj dikujt që e ke nën kujdesje, rritje etj. Allahu xh.sh. me këtë sikur dëshiron t’i thotë të dërguarit të Tij se, ashtu siç i shkatërrova pronarët e elefantit, pa shkaqe të rëndomta dhe jashtë ligjeve të kësaj natyre, ashtu do të jem në mbrojtjen tënde derisa t’ua përcjellësh tërë njerëzimit mesazhin Tim”. [7]



أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ
2 A nuk ua bëri komplotin (përpjekjen) e tyre të dështuar?

Allahu xh.sh. në këtë ajet, prapë në formë pyetjeje, na bën me dije se planet dhe intrigat e Ebrehesë i asgjësoi dhe i bëri të dështuara. Ata nuk arritën qëllimin e tyre për ta shkatërruar Qabenë, prandaj a nuk mjaftonte ky fakt që kurejshët të mos i mbyllnin sytë para së vërtetës, po ta besonin Allahun, i Cili i shpëtoi nga armiku i tyre në një të kaluar shumë të afërt, dhe në të njëjtën kohë e ruajti Shtëpinë e Tij, shenjtërinë dhe pacenueshmërinë e saj. Në të kundërtën, edhe çdo plan dhe komplot i tyre kundër Muhammedit a.s. dhe Islamit do të dështonte njësoj.

A nuk thotë i Plotfuqishmi në Kur’anin fisnik:

“Ata bënin plane (kurtha-intriga) e Allahu i asgjësoi ato, se Allahu është më i miri që asgjëson (dredhitë)”. (El-Enfal, 30)

dhe:

“Allahu iu kundërvu dredhisë së tyre, Allahu është asgjësuesi më i fuqishëm kundër atyre që bëjnë dredhi”. (Ali Imran, 54)



وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيل تَرْمِيهِمْ بِحِجَارَةٍ مِنْ سِجِّيل فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُول

3. Dhe Ai kundër tyre dërgoi shpendë (që vinin) tufë-tufë!

4. që i gjuanin ata me gurë nga balta e gurëzuar!

5. duke i bërë si gjeth i grimcuar (i përtypur)!”

Allahu i Plotfuqishëm deshi që në tërë këtë ngjarje të kishte një mrekulli, që ushtrinë e madhe të Ebrehesë ta shkatërronte me një ushtri të Tij, në këtë rast as me njerëz e dhe as me engjëj, por me tufa të mëdha zogjsh, të cilët vinin radhë-radhë.

S’ka dyshim që këta zogj, që erdhën në mënyrë të befasishme nga drejtimi i detit, ishin një prej ushtrive të panumërta të Allahut për të cilat i Gjithëfuqishmi thotë:

“ …Ushtritë e qiejve e të tokës janë vetëm të Allahut, e Allahu është shumë i dijshëm dhe shumë i saktë”., (El-Fet’h , 4)

Dhe në një ajet tjetër:

“Ushtrinë e Zotit tënd nuk e di kush pos Tij” , (El-Mudethir, 31)

Këso tufa zogjsh, nga të cilët çdonjëri mbante nga tre gurë, një në sqep dhe nga një në të dy këmbët, nuk ishin parë e as njohur kurrë më parë nga arabët. Zogjtë patën ardhur nga drejtimi i detit, dhe pas kryrjes së misionit qenë kthyer prapë nga kishin ardhur. Ata shkuan, por ngjarja e Ebrehesë mori dhenë, mbeti dhe u shënua në librat e historisë si një vërejtje se ata që nuk i frikësohen Allahut, do të kenë kësi përfundimi të keq.

Sipas Kadi Bejdaviut fjala “sixh-xhil” është fjalë me prejardhje persiane por e arabizuar dhe përbëhet nga dy fjalë: “sixh”- që në persishte do të thotë-gur dhe “xhil”- që do të thotë-baltë-dhe.[8]

Ekzistojnë edhe disa mendime të tjera lidhur me kuptimin e fjalës “sixh-xhil” por ne u mjaftuam vetëm me njërin prej mendimeve të paraqitura nga El Bejdaviu.



Mendimet e disa dijetarëve bashkëkohorë lidhur me këtë ngjarje
Përfaqësuesi më i denjë i shkollës bashkëkohore racionaliste, Imam Muhammed Abduhu duke komentuar këtë kaptinë, u përpoq që tërë këtë mrekulli, e cila e përshkon këtë ngjarje, t’ia përshtasë të perceptuarit të mendjes njerëzore, duke mos përmendur drejtpërdrejt këtë ngjarje si një mrekulli të Allahut, e cila ishte një prej parashenjave të mëdha të ardhjes së Muhammedit a.s., por si pasojë të një epidemie (kolere apo lie), e cila u përhap në mesin e ushtrisë së Ebrehesë, pasi që zogjtë hodhën mbi ta gurët me disa mikorobe a virusë!. Ja se çfarë thotë, ndër të tjera, Imam Muhammed Abduhu në tefsirin e tij:

“… Në ditën e dytë në mesin e ushtarëve shpërtheu epidemia e lisë dhe e kolerës. Ikrime thotë: “Ishte kjo hera e parë që u shfaq lia në tokën arabe”, ndërsa Ja’kub bin Utbe thotë: “Ai ishte viti kur lia dhe kolera u paraqitën në Arabi”.

Sëmundjet kishin një efekt të papërshkrueshëm mbi trupat e tyre; mishi i trupit të tyre (ushtarëve të Ebrehesë) filloi të binte. Ushtarët dhe komandanti i tyre ikën të tmerruar. Edhe Ebreheja u qëllua nga kjo; mishi i tij vazhdoi t’i derdhej nga trupi, gisht pas gishti, gjymtyrë pas gjymtyre, derisa më në fund gjoksi i tij u ça dhe ai vdiq në San’a”

Kjo, thotë Abduhu, është ajo që shënimet e ndryshme e kanë përmendur dhe që është logjikisht e pranueshme. Kjo sure tregon se lia dhe kolera qenë shkaktuar nga gurët e fortë që barteshin e hidheshin mbi ushtarët, nga grupe kolosale zogjsh, të cilat barten zakonisht nga erërat. Është në rregull të besohet se ata zogj, të cilët përmenden në këtë sure, kanë qenë një lloj mizash ose mushkonjash që bartnin mikrobe të disa sëmundjeve, dhe se gurët kanë qenë prej argjilës së thatë e të helmueshme...! Kur kjo argjilë prekte çfarëdo organizmi, depërtonte thellë në të dhe shkaktonte ndërlikime plagësh, plagë që shqetësonin tërë trupin, duke shkaktuar rënien e mishit. Shumë lloje të këtyre zogjve (fluturuesve) të pafuqishëm, janë në të vërtetë trupat më efikase të Allahut, të cilat Ai i shfrytëzon për shkatërrimin e kujtdo që Ai dëshiron. Ai organizëm i imët që sot quhet “mikrob” hyn brenda këtij klasifikimi…Kjo mund të merret si bazë për të kuptuarit e kësaj sureje. Asgjë tjetër nuk mund të pranohet pa shpjegim logjik, madje edhe nëse është transmetuar në mënyrë autentike. (!!!) [9]

Këto komentime racionaliste të Imam Abduhusë, dy dijetarët më të spikatur bashkëkohorë të tefsirit, Sejid Kutbi dhe Muhammed M. Sha’ravi, i kundërshtuan haptazi, duke thënë se nuk ka mundësi që çdo mrekulli të shpjegohet në suza të aftësive tona mendore.

Ja se ç’thotë në lidhje me këtë prof. Sejid Kutbi: “…As supozimi i lisë apo i kolerës si pasojë e argjilës së infektuar nga mikrobet, i shtruar nga Imami i njohur (Abduhu) e as ai i kundërti, i cili i përshkruan se gurët i çanë kokat dhe trupat e abisinasve, duke i lënë si mbeturina të gjetheve të thara e të grmicuara, nuk e tejpeshon njëri-tjetrin në manifestimin e fuqisë së Allahut xh.sh. dhe nuk ka nevojë që asnjëri të merret si shpjegim më i mirë i ngjarjes...

Sa i përket ngjarjes në fjalë, mendimi që mbron të panjohurën, mbinjerëzoren, peshon më tepër...

Ajo që ne dimë për linë dhe kolerën, nuk përputhet me atë që është shënuar për efektet e ngjarjes mbi trupat e ushtarëve dhe prijësit të tyre. Asnjëra nga këto dy sëmundje nuk shkakton rënien e mishit të gjymtyrëve të trupit të njeriut dhe as që shkakton çarjen e gjoksit. Aq më tepër, transmetimet e Ikrimes dhe të Ja’kub bin Utbes nuk flasin për atë se lia-kolera i ka rënë ushtrisë. Asnjëri nga transmetimet nuk thotë asgjë më tepër se ajo që kolera atë vit për herë të parë e kaploi Gadishullin Arabik. Asnjëri nga këta të dy nuk ka sugjeruar se Ebreheja dhe ushtria e tij janë bërë viktimë e kësaj epidemie. Përveç kësaj, nëse vetëm ushtria ishte goditur nga sëmundja, ndërsa arabët përreth mbetën të sigurt, atëherë kjo do të ishte vërtet e panatyrshme. Pasi kjo ngjarje në çdo rast është e mbinatyrshme, përse të lodhemi duke e kufizuar veten brenda një shpjegimi të caktuar, vetëm për shkak se ai shpjegim bazohet në atë që është më e afërt për shqisat njerëzore...? Ne duhet t’u qasemi thënieve kuranore, me qëllim që prej tyre të nxjerrim konceptet tona dhe t’i formulojmë idetë tona. Ajo që thotë Kur’ani, është përfundimtare si e tillë. Ajo për të cilën ne thërrasim “arsyen” dhe gjykimin e saj për atë se ç’tregon Kur’ani lidhur me ngjarjet në gjithësi ose në histori, në botën e njeriut ose në sferën e të paperceptueshmes, nuk është asgjë më tepër sesa rezultat i pastër i ekzistencës sonë të fundme njerëzore dhe përvojave që kemi… Atëherë, askush nuk mund të thotë për ndonjë thënie kuranore: “Është e papranueshme për arsyen, kështu që për të duhet kërkuar ndonjë shpejgim logjik”, siç thonë shpesh mbrojtësit e shkollës racionaliste. Kjo nuk do të thotë se duhet t’i pranojmë paragjykimet; kjo vetëm thekson se arsyeja njerëzore nuk është arbitër për atë se ç‘thotë Kur’ani. Kur shprehjet e tekstit kuranor janë të qarta dhe të drejtpërdrejta, ato determinojnë se si arsyet tona duhet t’i qasen atij, me qëllim që t’i formulojmë pikëpamjet tona lidhur me çështjen e dhënë, si dhe përkitazi me faktet e tjera universale.[10]

Ndërsa Sha’raviu, gjatë komentimit të kësaj kaptine, ndër të tjera, thotë: “Në këtë kaptinë shihet se nuk kemi të bëjmë thjesht vetëm me një veprim, por me veprim të kryer sipas mënyrës së posaçme që nuk mund të kryhet nga askush tjetër përpos nga Allahu xh.sh.

Këtu Allahu xh.sh. sikur dëshiron të na e tërheqë vërejtjen se në natyrë ka veprime që kryhen sipas rregullave dhe ligjeve të përcaktuara qysh më parë nga ana e Allahut, por ekzistojnë edhe disa veprime që nganjëherë kryhen drejtpërdrejt me ndërhyrjen dhe Vullnetin e Allahut, jashtë ligjeve ekzistuese në këtë natyrë.

Për disa veprime që kryhen nëpërmjet këtyre ligjeve, njeriu edhe mund të mendojë se ligji e jo Allahu kanë vepruar, si p.sh. kur zjarri djeg, uji njom dhe shuan etjen, shpata pret etj., mirëpo nëse ndodh diçka në mënyrë jo të rëndomtë jashtë këtyre ligjeve, atëherë gjithkush duhet ta ketë të qartë se kemi të bëjmë drejtpërdrejt me ndërhyrjen hyjnore.

Kurse, sa i përket qëndrimit të tij ndaj mendimit të Abduhu-së, ky kritikon ashpër Muhammed Abduhu-në, i cili është përpjekur që çdo gjë ta deshifronte dhe ta krahasonte në bazë të aftësive mendore të njeriut. Në lidhje me këtë, Sha’raviu, ndër të tjera, thekson: “Kur z. Muhamed Abduhu në tefsirin e tij të xhuz’it “Amme” gjatë komentimit, arriti te kjo kaptinë - “El Fil” dhe te kjo ngjarje, u mundua të sqaronte se zogjtë tufa-tufa erdhën me disa mikrobe vdekjeprurëse, që shkaktuan infektime dhe sëmundje shkatërruese (lia dhe kolera) mbi ushtrinë e Ebrehesë, duke mohuar në një mënyrë, të paktën pjesërisht, këtë shfaqje të mrekullisë nga ana e Allahut xh.sh., një mrekulli që thjesht theu ligjet ekzistuese në natyrë, ngase mrekullia në esencë edhe ka një rol dhe funksion të tillë! A thua ç’iu desh Abduhusë të bënte një komentim të tillë? Përse Abduhu përjashtoi çdo mundësi që zogjtë të kenë ardhur me gurë të vërtetë? Përse Abduhu u përpoq që me çdo kusht të na bindte se një gjë të tillë nuk e pranon mendja e shëndoshë, d.m.th. që gurët të kenë qenë vetëm gurë të thjeshtë nga argjila, por ishin gurë me mikrobe dhe virusë vdekjeprurës?!

A mos ka menduar z. Abduhu se shpalljet (profecitë) janë aftësi njerëzore, apo afinitet njerëzor që mund të përfitohen nga përvoja njerëzore ?!

Jo, jo, veçse këto janë dhunti të Allahut për disa robër të zgjedhur, e mrekullitë e Allahut më kot përpiqesh t’i shpjegosh sipas asaj që mund ta perceptojë mendja njerëzore, sepse duhet ta kesh parasysh se, megjithatë mendja njerëzore është tejet e kufizuar për t’i kuptuar mrekullitë e Allahut që përbëjnë thyerje të rregullave të rëndomta të natyrës, të cilat po ashtu Vetë Allahu i Madhërishëm i krijoi .[11]

Sidoqoftë, ne në këtë rast anojmë nga mendimet e këtyre dy dijetarëve të fundit, se këtu vërtet fjala ishte për një mrekulli, të cilën nuk ka nevojë të përpiqemi ta elaborojmë në suaza të të perceptuarit tonë mendor, sepse urdhërues dhe ekzekutues i kësj mrekullie është Vetë Allahu xh.sh., i Cili është i Gjithfuqishëm, i Gjithëpushtetshëm dhe i Gjithëdijshëm. Në kompetencat e Tij është thyerja e ligjeve ekzistuese natyrore, të cilat Vetë Ai i krijoi dhe të cilat Ai i thyen kurdo të dëshirojë, ani pse një gjë të tillë shpeshherë mendja njerëzore me diapazon kaq të ngushtë të të kuptuarit, nuk është në gjendje ta përceptojë.



Porosia e kësaj sureje
- Kjo sure përmban në vete një mesazh shumë të fuqishëm për suksesin e misionit profetik të Muhamedit a.s.. Kur Allahu xh.sh. merr dikë në mbrojtje. Ai dhe e mban premtimin. Ashu siç e mbrojti Shtëpinë e shenjtë–Qabenë, duke mos u dhënë rast idhujtarëve mekas ta mbronin atë, por intervenoi drejtpërdrejt me Vullnetin e Tij hyjnor për të zbrapsur dhe asgjësuar agresorin, ashtu do ta mbrojë edhe të Dërguarin e Vet për ta përmbyllur me sukses misionin me të cilin e kishte ngarkuar

- Allahu xh.sh. dëshiroi që Meka të mos binte në duart e autoritetit të asnjë despoti, por të mbetej e lirë dhe e gatshme për të pritur që nga gjiri i saj të lindte njeriu që do të ngrinte lart famën dhe namin e saj, njeriun i cili për një kohë të shkurtër, i udhëzuar nga Drita e Allahut, nga ato fise arabe të shkapërderdhura andej e këndej e të armiqësuara në mes veti, të krijonte një popull që do t’ua lëkundte themelet e vura në padrejtësi dhe eksploatim të popujve të tjerë, të Perandorive më të fuqishme të asaj kohe, - Persisë dhe Bizantit.

- Dhe mesazhi i fundit i kësaj sureje u drejtohet të gjithë njerëzve: Askush të mos krenohet në këtë botë se ka pasuri dhe është i fuqishëm, sepse armiqtë e rrugës së vërtetë, rrugës së Allahut, sado të fuqishëm të jenë, megjithatë herët a vonë në çdo përpjekje të tyre kundër muslimanëve, do të jenë të gjykuar të dështojnë

Allahu xh.sh., pavarësisht nga dobësitë e kohëpaskohshme të muslimanëve, do ta mbrojë Islamin. Ai edhe më do ta mbrojë Shtëpinë e Vet nga çifutët dhe të tjerët, të cilët synojnë shtrirjen e pushtetit dhe të autoritetit mbi Tokën dhe Shtëpinë e shenjtë, sepse Allahu xh.sh. thotë:

“Ata (armiqtë e Islamit) dëshirojnë ta fikin Dritën (fenë) e Allahut me fjalët (propagandën) e tyre, po Allahu do ta plotësojë (përsosë) Dritën e Vet edhe pse këtë e urrejnë pabesimtarët” (Saff, 8).



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Muhammed Esh-Shevkani, “Fet’hul Kadir”, vëll. V, fq. 500

[2] Xhelaluddin es-Sujuti, “Tertib Suveril Kur’an”. Fq. 166, Bejrut-1986.

[3] Luginë ku Allahu i zbriti dënimin Ebrehesë dhe ushtrisë së tij, vend afër Muzdelifes së sotme.

[4] Në lidhje me këtë ngjarje të pakontestueshme historike bëjnë fjalë të gjithë librat e historisë si dhe ata të tefsirit, të vjetrit dhe bashkëkohorët, andaj nuk e pashë të arsyeshme t’i citoj këto vepra emër për emër. (S.B.).

[5] Muhammed Mutevel-li Sha’ravi, “Tefsir suretej El-Fil ve Kurejsh”, fq. 17-22, Kajro, pa vit botimi

[6] Fahru Rraziu -“Et-Tefsirul Kebir (Mefatihul Gajb)”, vëll. 32, fq. 97., Kajro-Bejrut, 1985

[7] Sha’ravi, “Tefsir suretej El-Fil ve Kurejsh” fq. 22, Kajro, pa vit botimi

[8] Kadi el Bejdavi “Envaru-t-tenzil ve esraru-t-te’vil”, vëll. IX ,fq. 333, Konstantinopojë (Stamboll), 1303 hixhrij

[9] Muhammed Abduhu “Tefsirul Kur’anil kerim-xhuz’u Amme”, fq. 180-182, Bejrut, 1989

[10] Sejid Kutb “Fi Dhilallil Kur’an”, vëll. VI, fq. 3976-3979

[11] Sha’ravi, “Tefsir suretej El-Fil ve Kurejsh” fq. 22, Kajro, pa vit botimi

Komentimi i kaptinës “El-Mesed”







تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَب َّ(1) مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَب َ(2) سَيَصْلَى نَارًا ذَاتَ لَهَب ٍ(3)

وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَب ِ(4) فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَد ٍ(5)



1. “Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai tashmë është shkatërruar

2. Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi!

3. Ai do të hudhet në zjarr të ndezur flakë,

4. e edhe gruaja e tij, që bartte thashetheme (fjalë),

5. në qafën e saj do të ketë një litar të përdredhur (nga zjarri.”




Kaptina “El-Mesed” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “El-Fatiha” dhe ka gjithsej 5 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 111.

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abbasi, nga Ibn Zubejri dhe nga Ajshja r.a. të kenë thënë: ”Ka zbritur kaptina “Tebbet jeda...” në Mekë”.[1]



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë është emërtuar “El-Mesed”, sepse në ajetin e pestë të saj përmendet litari i përdredhur-(El Mesed), me të cilin gruaja e Ebu Lehebit, Ummu Xhemil, motra e Ebu Sufjanit do të tërhiqet zvarrë në Xhehennem.

Kjo kaptinë njihet edhe me disa emra të tjerë, si “Tebbet”, fjalë të cilat janë të përmendura qysh në ajetin e parë të kësaj sureje.

Pastaj njihet edhe me emërtimin “Ebi Leheb” dhe me emërtimin tjetër “El-Leheb”



Shkaku i zbritjes së kaptinës
- Transmetohet nga Seid bin Xhubejri e ky nga Ibn Abbasi të ketë thënë: “Kur Allahu xh.sh. zbriti ajetin: “Dhe tërhiqja vërejtjen farefisit tënd më të afërt” (Esh-Shuara’ë, 213), i Dërguari i Allahut u ngjit në bregoren e Safasë dhe filloi t’i thërriste njerëzit që të afroheshin. Disa pyetën: Kush është ky që thërret? “Është Muhammedi”, thanë të tjerët, dhe u afruan për ta dëgjuar. Ata që nuk patën mundësi të shkonin personalisht, dërguan nga një njeri të tyre për të dëgjuar se ç’do t’u thoshte ai. Atëherë Muhammedi a.s. iu drejtua të pranishmëve duke i thirrur emër për emër të gjitha familjet autoritative të Mekës: “O bijtë e Abdu Menafit, o bijtë e Abdul Muttalibit, o bijtë e Fihrit, o bijtë e Luejjit, o bijtë e Galibit, o bijtë e Murres…! Ç’mendoni nëse do t’ju lajmëroja se në luginën e kësaj kodre ka ardhur një kalorësi armike për t’ju sulmuar, a do të më besonit?” “Po, - i thanë të pranishmit, - sepse tek ti kurrë nuk kemi provuar ndonjëherë gënjeshtrën. “Atëherë dijeni pra, unë vërtet po ju paralajmëroj se gjendeni para një dënimi të tmerrshëm (të madh)”. Ndërkohë që turma ende nuk kishte bërë ndonjë koment, u ngrit Ebu Lehebi, axha i Pejgamberit a.s., i cili, duke shkundur shuplakat e duarve, me zë të lartë tha: “Qofsh i shkatërruar, a për këtë na paske mbledhur?!”. Si kundërpërgjigje ndaj këtij mallkimi të Ebu Lehebit, Allahu xh.sh. zbriti: “Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai tashmë është shkatërruar…” deri në fund të kaptinës.[2]


Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “En-Nasr”
Kjo kaptinë ka një lidhmëri të fuqishme me atë paraprake “En-Nasr” , sepse në suren “En-Nasr” shohim shpërblimin e atij që u bindet urdhërave të Allahut, në këtë rast të Dërguarit të Allahut, me fitore dhe ngadhënjim, kurse në këtë sure - në“El-Mesed” shohim dënimin e tmerrshëm dhe turpërimin që do ta shijojnë pabesimtarët në këtë botë dhe në botën tjetër, në këtë rast Ebu Lehebi, i cili me fyerje të vrazhda, e rëndonte vazhdimisht Muhammedin a.s. gjatë thirrjes së tij.



Koment:

تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَب
1. “Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai tashmë është shkatërruar

Fjala “Tebbet” në aspektin gjuhësor do të thotë shkatërrim, humbje. Ndërsa në pjesën vijuese të ajetit ku janë cekur “dy duart e Ebu Lehebit”, nuk nënkuptohet e pjesërishmja – duart, por tërësia, do të thotë shkatërrimi i tërë trupit (qenies).

Në kuptimin sipërfaqësor ky ajet do të mund të përkthehej edhe si “Iu thafshin duart Ebu Lehebit e ato tashmë iu kanë tharë”, mirëpo megjithatë versioni më i pranuar nga dijetarët është se fjala “Tebbet” në këtë ajet, vjen në kuptim të shkatërrimit dhe humbjes.

Ajeti i parë i kësaj kaptine fillon me një kërcënim të ashpër ndaj Ebu Lehebit, axhës së Resulullahut s.a.v.s, i cili qëndrimin e tij armiqësor ndaj tij nuk e fshehu për asnjë çast. Emri i vërtetë i këtij armiku të përbetuar të Islamit ishte Abdul Uzza bin Abdul Muttalib. Vetë emri i tij “Rob i Uzzasë”, njërit prej idhujve kryesorë të idhujtarëve arabë, flet më së miri për qëllimet dhe qëndrimet armiqësore që pati ai ndaj Islamit, që nga shfaqja e dritës së tij. Ai assesi të bindej se adhurimi i vetëm një Zoti mund të zëvendësonte adhurimin e mbi 300 idhujve, të cilëve atëbotë u besohej.

Për armiqësinë e tij kaq të madhe ndaj Muhammedit a.s. kemi edhe një transmetim nga Rebiate bin Ubbad, i cili rrëfen e thotë: “Gjatë kohës sa isha i ri, dhe ende idhujtar, dola së bashku me babanë tim në tregun “Dhil Mexhaz” dhe aty e pashë të Dërguarin e Allahut duke thënë: “O ju njerëz! Thoni “La ilahe il-la Allah, që të shpëtoni…”, kurse njerëzit, të grumbulluar pranë tij e dëgjonin. Pas tij qëndronte vazhdimisht një njeri me fytyrë të skuqur, me sy të zgurdulluar e të vëngër, me dy bishtaleca flokësh, i cili pas tij u thoshte njerëzve: “Ky është një renegat gënjeshtar, mos u besoni fjalëve të tij…”. Në çdo vend që shkonte i Dërguari i Allahut, ai njeri e përcillte atë si një hije. Pastaj, vazhdon Rebiate bin Ubbadi, e pyeta babanë tim: Kush është ky njeri që i shkon pas? Axha i tij, Ebu Lehebi - më tha ai”.[3]

Meqenëse Muhammedi a.s. në fillim u ballafaqua me vuajtje të papërshkruara dhe me një indiferentizëm e armiqësi mu nga të afërmit e tij, në radhë të parë nga axha Ebu Lehebi, Allahu xh.sh. e shpalli këtë sure si kundërsulm kundër fushatave të tyre armiqësore. Sejjid Kutbi këtë moment na e përshkruan në mënyrë të lartë stilistike, kur thotë: “në këtë rast, vetë Allahu xh.sh. mori komandimin e betejës, kur zbriti : “Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai tashmë është shkatërruar.”

Termi në arabishte i përdorur: ”tebbet”-“është shkatërruar”, i cili është përsëritur dy herë, nënkupton së pari apelin (mallkimin), ndërsa në përsëritjen e dytë implikon përmbushjen e atij apeli (mallkimi). Kështu, në një ajet të shkurtër, është realizuar një veprim që lëshon perden mbi skenën e një beteje tashmë të përfunduar. Ajo që më tutje vijon, është vetëm një përshkrim i asaj që ka zënë vend, pas mposhtjes, mundjes dhe mallkimit mbi Ebu Lehebin, sepse atij më nuk i bëri dobi asgjë…[4]

مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَب َ
2. Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi!

Ebu Lehebi ishte betuar se do ta shkrinte tërë pasurinë e tij vetëm e vetëm që ta luftonte Muhammedin a.s. dhe fenë islame, duke thënë: “Nëse ajo që flet djali i vëllait tim është e vërtetë, atëherë unë do t’i shpëtoj dhe shmangem ndëshkimit në Ditën e Kiametit, me pasurinë dhe me fëmijët e mi”[5]. Por Allahu xh.sh. ia bëri të qartë shumë shpejt këto pozicione duke i bërë me dije se as pasuria, as fitimi e as fëmijët e tij nuk i bëjnë dobi, sepse në këtë botë, disa ditë pas luftës së Bedrit, në të cilën nuk mori fare pjesë, nga frika e vdekjes, ai u godit nga një sëmundje ngjitëse dhe vdekjeprurëse. Thuhet se trupi i tij i vdekur, qëndroi ashtu mbi tokë për tri ditë, derisa filloi të qelbej, dhe djemtë e tij nga frika e ndonjë epidemie, e hodhën trupin e tij si një coftinë në një gropë duke e mbuluar me gurë.[6] Ja, ky pra ishte realizimi i premtimit të Allahut në këtë botë, se Ebu Lehebi do të vdiste i nënçmuar e i poshtëruar, edhe pse kishte pasuri aq të madhe, kurse në botën tjetër Ebu Lehebi do të ndeshet me një dënim shumë të tmerrshëm…

سَيَصْلَى نَارًا ذَاتَ لَهَب
3. Ai do të hudhet në zjarr të ndezur flakë

Ky është dënimi më i merituar për një armik të Islamit. Ai në lëkurën e vet do ta shijojë dhembjen e dënimit nga flakët gllabëruese të Xhehennemit, sepse i shkaktoi dhembje shpirtërore e fizike të Dërguarit të Allahut, madje duke e fyer dhe nënçmuar se ishte jetim, ishte rritur në shtëpitë e të tjerëve, ishte njeri pa krahë, d.t.th. pa vëllezër apo djem, etj.

وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَب

4. e edhe gruaja e tij, që bartte thashetheme (fjalë)

Në këtë armiqësi, Ebu Lehebi nuk ishte i vetëm. Atë e ndihmonte në çdo aspekt edhe gruaja e tij, Ummi Xhemil, emri i së cilës ishte Erva bintu Harb. Ajo rridhte prej një familjeje aristokrate të Mekës dhe ishte motra e Ebu Sufjanit, prijësit të atwhershëm të kurejshëve. As ajo kurrsesi të pajtohej me faktin se Muhammedi a.s. ishte ngritur kundër besimit të tyre pagan, dhe dëshironte t’i barazonte robërit e të varfërit me klasën e lartë sunduese.

Në këtë ajet hasim në një metaforë të fuqishme kuranore, kur për bartjen e thashethemeve (fjalëve) Allahu xh.sh. ka përdorur termin (hammaletel hatabi-bartëse e druve-ferrave). Figurativisht kjo do të thotë se ashtu siç e ndezin drutë zjarrin, ashtu edhe shpifjet dhe fjalët e saj të helmatisura ndiznin dhe digjnin zemrat e njerëzve, me fjalë të paqena, me shpifje dhe me intriga, kundër Islamit dhe kundër Muhammedit a.s.

Ky ajet nëse përkthehet fjalë për fjalë, do të dilte se gruaja e Ebu Lehebit, bartte ferra-dru, të cilat natën i vënte nëpër rrugët nga kalonte i Dërguari i Allahut. Ky është mendimi i Ebu Suudit dhe i disa të tjerëve, megjithëse shumica dërmuese e komentatorëve janë të mendimit se këtu qëllimi nuk është bartja e ferrave-druve, por bartja e thashethemeve dhe shpifjeve. Këtë mendim fuqishëm e përkrahin shumë prej komentatorëve të Kur’anit si Ibn Abbasi, Muxhahidi, Katadeja, Suddiu,[7] Muhammed Abduhu[8], etj, duke thënë se Ummi Xhemil ishte një grua aristokrate, e rrethuar e tëra nga një luks i paparë, prandaj është vështirë të besohet se ajo mund të ketë rënë në një nivel të tillë denigrues për të, d.t.th. që vetë të bartte ferra e dru për ta penguar Muhammedin a.s., kur këtë gjë me urdhrin e saj mund ta bënëin robërit-shërbëtorët që i kishte të shumtë. Megjithatë, kuptimin e vërtetë të kësaj metafore kuranore, më së miri e di Allahu xh.sh..

Transmetojnë Ibn Ebi Hatimi dhe Ebu Zer’ah nga Esma bint Ebi Bekr të ketë thënë: “Pas zbritjes së kësaj sureje, në të cilën flitej për Ebu Lehebin dhe gruan e tij, Ummu Xhemil ishte tërbuar e tëra nga ky nënçmim, dhe me nxitim kishte shkuar në oborrin e Qabesë për ta takuar Muhammedin a.s. dhe për ta sulmuar me gurë. Kur kishte arritur tek Qabeja, aty qëndronte Muhammedi a.s me Ebu Bekrin. Në atë çast nga frika e ndonjë të papriture, Ebu Bekri, i tha të Dërguarit të Allahut: “Kam frikë se ajo do të të shohë”, por Muhammedi a.s. së shpejti e qetësoi atë duke e siguruar: “Ajo nuk do të më shohë”, dhe ndërkohë lexoi disa ajete kuranore me të cilat u mbrojt nga dëmi i saj, ashtu siç thotë Allahu xh.sh. në Kur’an: “Kur ti e lexon Kur’anin, në mes teje dhe atyre që nuk besojnë botën tjetër, Ne vëmë një perde të padukshme.” (El-Isra’ë, 45), dhe vërtet Allahu ia mori shikimin e saj ndaj tij, dhe nuk e pa, kështu që iu drejtua Ebu Bekrit me këto fjalë: “Më kanë njoftuar se shoku yt më ka ofenduar dhe përqeshur”. “Jo, - iu përgjigj Ebu Bekri, “Pasha Zotin e kësaj Shtëpie, ai nuk të ka ofenduar”. (Betimi i Ebu Bekrit ishte me vend, sepse kjo nuk ishte kurrfarë fyerjeje, por realiteti ). Pas këtyre fjalëve, ajo iku e tërbuar duke thënë: “Të gjithë kurejshët e dinë se unë jam bija e zotërisë së tyre!” [9]

فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَد
5. në qafën e saj do të ketë një litar të përdredhur (nga zjarri).”

Dënimi dhe nënçmimi më turpërues i saj nesër në Ahiret, është ai që rreth qafës do ta ketë të lidhur një litar, me të cilin do të tërhiqet zvarrë në flakën gllabëruese të Xhehennemit, i cili përpin çdo gjë.

Seid bin Musejjeb ka thënë: “Ummi Xhemil kishte rreth qafës së saj një gjerdan të çmueshëm dhe haptazi ishte betuar në “Latin dhe Uzzanë”, se atë do ta shkrinte në armiqësinë kundër Muhammedit a.s., kështu që Allahu xh. sh. atë gjerdan të artë do t’ia zëvendësojë me një litar të përdredhur nga flaka e Xhehennemit, në ditën e Llogarisë përfundimtare.”



Këndvështrimi i kësaj sureje nga aspekti akaidologjik
Nëse i bëjmë një vështrim të shkurtër kësaj sureje nga këndi i akaidit, do të shohim se këtu kemi të bëjmë me një mrekulli të vërtetë kuranore, me një lajm-njoftim të saktë për të ardhmen, të cilën e di vetëm Zoti i Madhërishëm.

Fjala është për besimin-imanin e mundshëm të Ebu Lehebit, pasiqë më parë pamë se Allahu xh. sh. për të ka thënë: “Qoftë i shkatërruar Ebi Lehebi, e ai më është shkatërruar…”.

Në kohën e zbritjes së kësaj sureje, shumica e parisë mekase, ndër ta edhe Ebu Lehebi, ishin pabesimtarë, por më vonë shumë prej tyre Allahu xh.sh. i udhëzoi, ua hapi zemrat e tyre dhe ata e përqafuan Islamin, si Ebu Sufjani, Halid ibn Velidi, Ikreme ibn Ebi Xhehli e shumë të tjerë. Logjikisht, nuk përjashtohet mundësia që edhe Ebu Lehebi të ishte në mesin e këtyre të udhëzuarve në Islam, mirëpo kjo nuk ndodhi, sepse Kur’ani decidivisht thotë se Ebu Lehebi do të vdesë si qafir-pabesimtar.

A thua ç’do të ndodhte sikur Ebu Lehebi të shkonte në vendtubimin e parisë mekase e t’u thoshte: ”Muhammedi ka thënë për mua në Kur’an, për të cilin pohon se i zbritka nga qielli, se do të vdes si pabesimtar dhe se do të hyj në zjarr, së bashku me gruan time, mirëpo, ja, unë po dëshmoj këtu para jush: “Nuk ka zot tjetër pos Allahut dhe Muhammedi është rob dhe i dërguar i Tij”, në mënyrë që ju të gjithë të bindeni se këto fjalë të tij janë të pavërteta, dhe se Muhammedit nuk i zbret kurrfarë shpalljeje nga qielli!!!”

A thua vërtet çfarë do të ndodhte?!

Po ta kishte shqiptuar Ebu Lehebi fjalën e dëshmisë – “Shehadetin”, qoftë edhe sa për sy e faqe apo nga dyfytyrësia, çështja e besimit do të shkatërrohej me themel. Mirëpo, as kjo mundësi veprimi në favor të çështjes së kufrit-pabesimit apo të paktën edhe shqiptimi formal i fjalës së dëshmmisë nga goja e Ebu Lehebit, atij nuk i shkonte ndër mend, e lëre më t’i shqiptonte.

A nuk është ky një argument i mjaftueshëm për të na treguar se ajo që paralajmëron Allahu, patjetër duhet të ndodhë. A ekziston provokim më i madh se ky, që Allahu t’ia lërë në dorë armikut më të madh të Islamit, me mundësi zgjedhjeje, një çështje kaq të ndjeshme, me të cilën mund të dëmtohej-shkatërrohej kjo fe, por të cilën mundësi Ebu Lehebi nuk e shfrytëzoi.

A nuk është ky argument i bollshëm që të kuptojmë se atë që e përcakton Allahu, qoftë edhe në sferën e “gajbit” – “së fshehtës”, ajo patjetër duhet të realizohet.[10]



Porosia e kësaj sureje:

- Ndalohet rreptësisht t’i bësh keq dikujt, ta mundosh dikë apo ta fyesh pa të drejtë.

- Në tri ajetet e para, ku flitet për Ebu Lehebin, shohim se ato përmbajnë lajme të fshehta nga tri aspekte:

1. Njoftimi për shkatërrimin e tij në këtë botë, gjë që kishte ndodhur vërtet.

2. Njoftimi se Ebu Lehebit nuk do t’i bënin dobi as pasuria e as fëmijët e tij, dhe se nuk do të kënaqej më atë pasuri, gjë që edhe ndodhi.

3. Njoftimi për të se Ebu Lehebi do të jetë prej banorëve të Zjarrit, gjë që faktikisht edhe ndodhi, sepse ai vdiq si pabesimtar.

- Ndalohet rreptësisht të shpifurit e fjalëve të paqena ndaj dikujt apo bartja e fjalëve me të cilat lëndohen ndenjat e njerëzve, sepse kjo i gjason zjarrit që ndizet nga drutë.

- Pasuria e as fëmijët nuk do ta shpëtojnë askënd nga dënimi i Allahut xh.sh., nëse puna e atij njeriu është në kundërshtim me dispozitat e Tij.

- Ai që zgjedh qëndrimin armiqësor ndaj Islamit, do të jetë i nënçmuar, i turpëruar, i zhgënjyer dhe fatkeq, si në këtë botë, ashtu edhe në atë të Amshimit.





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Muhammed Esh-Sevkaniu, “Fet’hul Kadiir”, vëll. V, fq. 518.

[2] El Vahidi en-Nisaburi, “Esbabu-n-Nuzuli”, fq. 262; Këtë transmetim e kanë shënuar në koleksionet e tyre të hadithit të gjithë imamët e mëdhenj të Hadithit si Buhariu, Muslimi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe, Maliku etj.

[3] Dr. Vehbete ez-Zuhajli, “Et-Tefsirul Munir”, vëll. XXX, fq. 457

[4] Sejjid Kutb, “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. VI, fq. 4000.

[5] “Muhtesar Tefsir Ibn Kethir”, vëll. III, fq. 690.

[6] Muhammed Ali Sabuni “Safvetu-t-Tefasiir”, pjesa e 20-të, fq. 619.

[7] Ebu Bekër el Xhezairi. “Ejseru-t-Tefasiir”, vëll. V, fq. 627.

[8] Muhammed Abduhu, “Tefsirul Kur’anil Kerim-xhuz’u “Amme”, fq. 200.

[9] Fet’hul Kadiir”, vëll. V, fq. 520

[10] Muhammed Mutevel-li Sha’ravi. “Argumentet lëndore mbi ekzistimin e Zotit”, fq. 84-85, botimi i dytë, Prishtinë 1997; Në lidhje me këtë shih edhe: Muhammed el Gazali. “Nahve tefsirin mevduijjin li suveril Kur’anil Kerim”, fq. 547

Komentimi i kaptinës – “Kurejsh”




1. “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) Për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera),

2. marrëveshjes për sigurinë (që e gëzonin) gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë,

3. atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë),

4. i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri dhe i siguroi nga frika (e çdo armiku).”



Kaptina “Kurejsh” është kaptinë mekase, ka gjithsej 4 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës “Et-Tin”

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abbasi të ketë thënë: “Ka zbritur surja (Li Ilafi kurejshin…) në Mekë”.[1]

Në anën tjetër, Dahhaku dhe Kelbiu transmetojnë se kjo kaptinë ka zbritur në Medinë[2], por një transmetim i tillë nuk është i qëndrueshëm, sepse dihet sigurisht dhe, për këtë të gjithë dijetarët e tjerë janë kompaktë, se kjo kaptinë ka zbritur në Mekë.

Disa dijetarë, si Ubejje bin Ka’bi këtë sure e konsiderojnë si vazhdimësi të sures “El-Fil”. Ubejje pohimin e vet e mbështet në një transmetim nga Amr bin Mejmun el Ezdiu, i cili ka thënë: “E kam falur namazin e akshamit pas Omer ibnul Hattabit r.a., kur ai në rekatin e parë këndoi kaptinën “Ve-t-Tini ve-z-Zejtuni…” kurse në të dytin “Elem tere kejfe...” dhe “Li Ilafi Kurejshin...”, pa i ndarë këto dy kaptina me besmele”[3] Sidoqoftë, dihet fare me siguri se kaptina “Kurejsh” është kaptinë në vete dhe po ashtu dihet se në mes kaptinës “El-Fil” dhe asaj “Kurejsh” kanë zbritur edhe nëntë sure të tjera, kurse në Mus’haf janë radhitur njëra pas tjetrës për shkak të lidhmërisë dhe vazhdimësisë tematike[4].



Emërtimi i kësaj kaptine
Kaptina është emërtuar me emrin e kurejshëve, sepse në të bëhet fjalë vetëm për ata, për marrëveshjen, traditën dhe sigurinë e tyre gjatë dy udhëtimeve të famshme që bënin për tregti: në Jemen gjatë dimrit, kurse në Sham[5] gjatë verës.

Nga mufessirët kjo sure njihet edhe me emrin “El-Ilaf”

Meqenëse në këtë kaptinë bëhet fjalë për kurejshët, atëherë është e udhës të themi disa fjalë për këtë fis të njohur arab, fis nga gjiri i të cilit doli edhe i Dërguari i fundit, Muhammedi a.s.

Kurejshët janë bijtë e Benu Nadr bin Kinane bin Huzejme bin Mudrike bin Iljas bin Medarit, d.t.th. vetëm ata që janë të lindur prej bijve të Nadrit, quhen kurejshë.

Kurejshët kanë qenë fisi më i njohur në Gadishullin Arabik. Vetë fakti se ishin në fqinjësi me Qabenë, ndikonte që të gjitha fiset e tjera arabe të kishin një respekt shumë të madh ndaj tyre. Ky nderim ndaj tyre gjeti shprehjen sidomos pas shkatërrimit të ushtrisë së Ebrehesë, ku u shfaq mrekullia e Allahut në asgjësimin e tyre nga tufa zogjsh, dhe prej atëherë kurejshët njiheshin si popull i mbrojtur prej Allahut ose si fqinjë të Shtëpisë së shenjtë.

I Dërguari i Allahut në lidhje me vlerën e kurejshëve, në një hadith që përcjell Ummi Hani’ë, e bija e Ebu Talibit, ka thënë: “Allahu i dalloi kurejshët nga të tjerët me shtatë cilësi që nuk i janë dhënë askujt para tyre dhe as do t’i jepen dikujt pas tyre: Pejgamberia është tek ata, hilafeti është tek ata (d.t.th. halifët e parë do të jenë prej tyre-sqarim yni), veshja e Qabesë është tek ata, dhënia ujë haxhinjve është tek ata, ngadhënjyen me ndihmën e Allahut ndaj ushtrisë së pronarëve të elefantëve dhe të vetmit ata e adhuruan Zotin për shatë vjet, (në një transmetim tjetër për dhjetë vjet), kur të tjerët nuk e adhuronin (fjala është për të parët në Islam si Ebu Bekri, Aliu, etj.-sqarim yni), dhe enkas për ta (në emër të kurejshëve) ka zbritur një kaptinë e posaçme nga Kur’ani, në të cilën nuk përmendet askush tjetër përveç tyre”.[6]

Një hadith me kuptim shumë të ngjashëm me këtë, e transmetojnë nga Zubejr bin Avvami edhe Taberaniu, Ibn Asakiri dhe Ibn Merdevije, të cilin Ibn Hibbani e konsideron si të besueshëm dhe të fortë.[7]

Po ashtu transmeton Muslimi me senedin e tij nga Pejgamberi a.s. të ketë thënë: “Allahu dalloi fisin Kinan nga bijtë e Ismailit, dalloi fisin Kurejsh nga Kinanët, nga Kurejshët dalloi lozën e Hashimit, kurse mua më dalloi nga familja beni Hashim”[8]



Lidhmëria e kësaj kaptine më atë paraprake – “El-Fil”
Lidhmëria mes kësaj sureje dhe asaj paraprake “El Fil”, është shumë e madhe, madje mund të themi fare transparente.

Allahu xh.sh. në suren “El Fil” na tregoi se si shkatërroi ushtarët e Ebrehesë, të cilët kishin ardhur ta shkatërronin Qabenë, si e mbrojti Ai Shtëpinë e shenjtë për hir të kurejshëve dhe për hir të faktit se nga mesi i tyre atë vit do të lindte më i zgjedhuri i njerëzisë-Muhammedi a.s., i cili mbi supet e veta do ta bartte përgjegjësinë e Fjalës së Allahut si misionin e fundit hyjnor të Qiellit drejtuar Tokës.

Fundi i kaptinës “El-Fil” :“Dhe i bëri ata si një gjeth i grimcuar (i përtypur)!”, ndërlidhet fuqishëm me fillimin e kaptinës “Kurejsh”: “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera)”.

Vetë shkronja “Lam” në ajetin “Li Ilafi Kurejshin” është “Lamu-l-akibeti”-“Lam vazhdues-pasues” dhe vetvetiu tregon për një vazhdimësi tematike, kur është fjala për ngjarjen nga surja paraprake. Këtë mendim e përkrahin Ferrai dhe shumica dërrmuese e dijetarëve[9]. Këtë mendim e përkrahin po ashtu edhe Ibni Kutejbe, Sha’raviu etj.





Koment:

áöÅöíáóÇÝö ÞõÑóíúÔò ÅöíáóÇÝöåöãú ÑöÍúáóÉó ÇáÔøöÊóÇÁö æóÇáÕøóíúÝö

1. “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) Për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera),

2. marrëveshjes për sigurinë (që e gëzonin) gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë,

Kaptina “Kurejsh” fillon me fjalët: “Li Ilafi Kurejshin…”. Komentatorët, pa dallim së pari janë përpjekur të deshifrojnë kuptimin e vërtetë të pjesëzës “Li” apo të shkronjës “Lam” në fillim të kësaj kaptine. Ata rreth kësaj shkronje dhe lidhmërisë së saj, kanë dhënë tri mendime. Më parë cekëm mendimin e parë të Ferrait dhe të xhumhurit të dijetarëve, se ky “Lam” simbolizon “Lamin vazhdues-pasues”, i cili bën ndërlidhjen kuptimore të kësaj sureje me atë paraprake. Mendimi i dytë rreth kuptimit të këtij “Lami”, është ai të cilin e përkrahin Zuxhaxhi, Kesaiu, Ibn Xherir et-Taberiu dhe Ahfeshi, të cilët mendojnë se “Lami” në fillim të kësaj sureje, nënkupton çudinë-habinë, do të thotë “çudituni për mundësinë që u është dhënë kurejshëve nga ana e Allahut xh.sh. për këto udhëtime të tyre dimër e verë”, kurse këta për çdo ditë e më tepër po zhyten në kufër e mosbesim edhe më të thellë[10]; kurse mendimi i tretë është ai i dijetarëve si Halil bin Ahmed, Sibevejhi, Zemahsheriu, Sabuniu etj. të cilët mendojnë se “Lami” këtu është kushtëzues dhe ka lidhje me fjalën “Fel-ja’budu-le ta adhurojnë!”, në ajetin e tretë të kaptinës në fjalë, që do të thotë: nëse kurejshët nuk e adhurojnë Allahun për asgjë tjetër, atëherë të paktën le ta adhurojnë për hir të të mirave të Tij të shumta ndaj tyre dhe për mundësinë që ua dha atyre të udhëtojnë të qetë e të sigurt gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë[11].

Kurse rreth kuptimit të fjalës “Ilaf” në këtë ajet, dijetarët po ashtu kanë mendime të ndryshme, meqenëse edhe vetë kuptimi i kësaj fjale dallon në kontekst të fjalisë.

Ndër të tjera, duhet të përmendim se kjo fjalë në aspektin gjuhësor nënkupton: lidhje të besës-besatim mes vetes, harmoni, marrëveshje, garanci, bashkim në fjalë, vepra dhe mendime, traditë, prirje, etj., kurse sa i përket kuptimit të fjalës “Ilaf” në këtë pjesë të ajetit, unë do ta preferoja mendimin e mufessirit të mirënjohur El Alusi i cili ndër të tjera shënon se fjala “Ilaf” do të thotë harmoni, lidhje e marrëveshjes me të tjerët për mossulmim, si dhe dhënie e garancive për udhëtim të qetë e të sigurt të karvaneve të kurejshëve. Alusiu në tefsirin e tij shënon se paria kurejshite kishte lidhur marrëveshje të tilla për mossulmin me fiset arabe dhe me mbretërit përreth tyre; Hashimi në emër të fisit kurejsh kishte lidhur marrëveshje me mbretin e Shamit, kurse Abdu Shemsi dhe Nevfeli kishin lidhur një marrëveshje të tillë me mbretërit e Egjiptit dhe të Abisinisë.[12].

Në një transmetim tjetër që e hasim në tefsirin e Kurtubiut, shënohet se katër bijtë e Abdu Menafit kishin lidhur marrëveshje të tilla me mbretërit e asaj kohe, kështu Hashimi kishte lidhur marrëveshje për mossulmim me mbretin e Shamit, Abdu Shemsi me mbretin e Abisinisë (Etiopisë së sotme), Mutalibi me mbretin e Jemenit, kurse Nevfeli me mbretin e Persisë.[13]

Për ta përforcuar këtë mendim, do të sjellim si shembull edhe fjalët e Atait, i cili për shkakun e këtyre udhëtimeve të kurejshëve transmeton nga Ibni Abbasi të ketë thënë: “Në të kaluarën, kur ndonjërin prej kurejshëve e godiste-pllakoste skamja (uria), meqë askush nuk i ndihmonte, ai me tërë familjen merrte udhën në shkretëtirë për të humbur, derisa vdisnin ashtu të uritur. Kjo traditë e tyre e mbrapshtë vazhdoi deri në kohën e Hashim ibn Abdu Menafit (emri i tij është Amr), i cili një ditë duke parë një familje të tillë të varfër që përgatitej të merrte udhën pa kthim në shkretëtirë, doli para popullit dhe u mbajti një fjalim prekës, duke thënë: Jemi dëshmitarë se disa njerëz të fisit tonë i ka pllakosur skamja (uria), dhe asnjëri prej nesh nuk çan kokën për ta, por i kemi lënë në mjerimin e tyre të vdesin urie. Si mund të lejoni një gjë të tillë kurse ju jeni popull i Shtëpisë së shenjtë, jeni më të zgjedhurit e bijve të Ademit dhe njerëzit ju pasojnë në veprimet tuaja?! Atëherë kurejshët u ngritën dhe u besatuan mes vetes duke i thënë Hashimit: Ne do të të pasojmë në çdo fjalë dhe veprim. Dhe prej këtij momenti çdo familje zgjodhi më të mirët dhe i nisën për udhëtimet e tyre të famshme në Jemen dhe në Sham.

Kur ktheheshin, me fitimin prej tregtisë, ushqenin të varfrit, dhe njerëzit më nuk vdisinin urie, por të gjithë jetonin në mirëqenie e bollëk. Kjo traditë e tyre ishte e pranishme edhe gjatë shpalljes së revelatës së fundit hyjnore”[14].

Rreth kuptimit të fjalës “Ilaf” edhe imam Kurtubiu ka pothuaj të njëjtin mendim me Alusin, do të thotë se fjala “Ilaf” sipas tij nënkupton harmoninë dhe marrëveshjen e kurejshëve, së pari ndërmjet tyre e pastaj edhe me të tjerët, që të siguroheshin karvanet e tyre dhe të tregtonin lirshëm.[15]

Kurejshët me këto marrëveshje për udhëtimet e tyre të sigurta në Jemen dhe në Sham, ishin në pozitë të privilegjuar, dhe kur i shtohet kësaj edhe garancia nga fiset e tjera arabe për mossulmim të kurejshëve, meqë këta konsideroheshin nga të gjitha fiset arabe si kujdestarë të Qabesë dhe fqinjë të Shtëpisë së shenjtë, atëherë shohim se vërtetë mirësitë e Allahut kishin rrethuar këtë popull. Karvanet e tyre tregtonin gjithandej në siguri të plotë, në kohën kur karvanet e fiseve përreth tyre plaçkiteshin dhe rrëmbeheshin pa mëshirë. Këtë e vërteton edhe Kur’ani famëlartë :

“A nuk e kanë vërejtur ata se Ne e kemi bërë vendin e shenjtë (Mekën) të sigurt, e njerëzit përreth tyre rrëmbehen (plaçkiten-mbyten). Po , a nuk i besojnë ata së kotës, e të mirat e Allahut i përbuzin”. (El-Ankebut, 67)





ÝóáúíóÚúÈõÏõæÇ ÑóÈøó åóÐóÇ ÇáúÈóíúÊö

3. atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë),

Pas të gjitha këtyre të mirave të dhuruara nga ana e Allahut xh.sh., do të ishte e logjikshme që kurejshët t’i shprehnin falënderim vetëm Allahut, Atij që i shpëtoi nga ushtria e Ebrehesë, por kot, shumica dërrmuese e kurejshëve ishin zhytur në pellgun e idhujtarisë. Atyre jo vetëm u ishin verbuar sytë e nuk shihnin, por u ishin verbuar mendjet dhe zemrat e nuk logjikonin. Ishin dhënë pas një jete të shfrenuar, një jete të pamoralshme, ku sundonte ligji i të fortit. Madje ishin lënë pas dore dhe ato pak virtyte të mira që kishin nga koha e Hashim ibn Abdu Menafit.

Adhurimi i drejtë kishte humbur çdo kuptim në mesin e tyre, sepse besimi i kotë dhe idhujt kishin zënë vend pothuaj në çdo shtëpi mekase, madje edhe vetë godina e Qabesë ishte mbushur përplot me idhuj të tillë.

Pavarësisht nga këto, Allahu xh.sh. i mbrojti kurejshët, po mbrojti edhe Qabenë që të mos shkatërrohej. Po të ndodhte që Qabeja të shkatërrohej, atëherë do të humbte vlera e saj si Shtëpi e sigurt, kurse së bashku me të do të shkatërrohej edhe fisi kurejsh, i cili më nuk do të kishte as peshë, as respekt e as autoritet në mesin e fiseve të tjera arabe. Deshi Allahu i Plotfuqishëm dhe nuk ndodhi asnjëra prej këtyre të dyjave, Qabeja u mbrojt nga Zoti i saj i Vërtetë, kurse mbijetuan edhe kurejshët dhe vetëmsa fituan autoritet, sepse Allahu xh.sh. kishte filluar ta përgatiste terrenin për ardhjen në jetë të krijesës më të lavdishme, Muhammedit a.s., i cili u lind po atë vit kur Ebreheja sulmoi Qabenë.

Mu për shkak të këtyre mirësive të dhuruara, pason ky urdhër hyjnor i shprehur në ajetin e tretë të kësaj kaptine: “atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë)”, e të mos i adhurojnë idhujt, adhurimi i të cilëve i kishte larguar ata tërësisht nga feja e pastër e Ibrahimit a.s. (el Hanifijjetu-s-Semha).

Në lidhje me këto mirësi, mufessiri i njohur Fahru Rraziu thotë: “Dije se mirësia është dy llojesh: e para largimi i dëmit dhe e dyta përfitimi i dobisë. Mu për këtë shkak Allahu xh.sh. në suren paraprake “El-Fil” na tregoi se Ai e largoi dëmin që u kanosej kurejshëve dhe Qabesë nga ushtria e Ebrehesë, kurse në këtë sure “Kurejsh”, flet për mundësinë që u është dhënë kurejshëve për të përfituar nga tregtia e tyre dimër e verë.[16].

Kurse Muhammed M. Sha’ravi, në lidhje me kuptimin e këtij ajeti, shprehet: “Allahu xh.sh. ka urdhëruar kurejshët që ta adhurojnë vetëm Atë: “atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë)”, sepse ata këtë e kanë obligim. Së pari ua mbrojti Shtëpinë e shenjtë-Qabenë, e cila për ta simbolizonte krenarinë dhe autoritetin, pastaj ua mundësoi udhëtimet e tyre tregtare në një siguri të plotë nga rrëmbimet dhe plaçkitjet, atëherë kur në tërë Gadishullin Arabik mbretëronte anarkia dhe ligji i të fortit. Fryt i kësaj tregtie ishte edhe fakti se ata siguronin ushqimin dhe furnizimin e tyre dhe më nuk ndienin as uri e as skamje. Prandaj kurejshët doemos duhej t'i përgjigjeshin kësaj thirrjeje të Allahut, se ndryshe ata do të pësonin fatin e popujve të mëparshëm si dhe nënçmimin e përbuzjen në këtë botë”.[17]

Ja si na tregon Allahu për pësimin e popujve të kaluar, që nuk ishin mirënjohës ndaj dhuntive të Allahut:

“Allahu sjell si shembull një fshat (vendbanim) që ishte i sigurt dhe i qetë, të cilit i vinte furnizimi nga të gjitha anët me bollëk, kurse ata (banorët) i përbuzën të mirat e Allahut. Atëherë Allahu, për shkak të sjelljes së tyre, ua veshi (ua ngjeshi) petkun e urisë dhe të frikës. Atyre u pat ardhur i dërguar nga mesi i tyre, e ata e përgënjeshtruan atë, andaj i kapi dënimi se ishin zullumqarë” (En-Nahl, 112-113).



ÇáøóÐöí ÃóØúÚóãóåõãú ãöäú ÌõæÚò æóÂãóäóåõãú ãöäú ÎóæúÝò

4. i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri dhe i siguroi nga frika (e çdo armiku).”

Në të kaluarën Meka ishte një vend i thatë, i pabanuar dhe pa tokë pjellore. Nga të gjitha anët ishte e rrethuar me shkëmbinj të thepisur, ashtu siç është edhe sot. Si e tillë ajo nuk jepte kurrfarë shpresash për ndonjë gjallëri, aq më pak që të ishte e banuar me njerëz. Por qe urtësia e Allahut xh.sh. që këtë vend të thatë, me një natyrë kaq të egër, ta vendoste në epiqendër të ngjarjeve që do të pasonin pas disa shekujsh, ngjarje që përfundimisht do t’ia ndërronin kahën jetës së racës njerëzore, ngjarje që do të lëkundnin nga themelet padrejtësitë që kishin marrë hov në botën e atëhershme. Kjo ngjarje do të ishte lindja e Muhammedit a.s. dhe shpallja e revelatës së fundit hyjnore, të cilën Allahu xh.sh. do t’ia shpallte këtij të dërguari të fundit.

Por, t’i kthehemi pak historisë, atëherë kur Allahu xh.sh. me anë të shkaqeve të Tij, përgatiti terrenin që në Mekë, në këtë luginë të thatë, Ibrahimi a.s. të vendoste me porosinë e Allahut xh.sh. pasardhësin e tij, Ismailin a.s.. Pasi e la aty bashkëshorten e tij, Haxheren, dhe djalin, Ismailin, atëbotë ende një foshnjë e njomë, me lot në sy u drejtua nga qielli dhe u lut:

“Zoti ynë! Unë një pjesë të familjes e vendosa pranë shtëpisë Sate të shenjtë. Zoti ynë (i vendosa aty) që të falin namazin, pra bëj që zemrat e disa njerëzve të mallëngjehen për ata, dhe, për të të falënderuar me mirënjohje, furnizoji ata me fruta.” ( Ibrahim, 37)

dhe:

“(Përkujto) Kur Ibrahimi tha: Zoti im! Bëje këtë qytet të sigurt dhe më mbro mua e bijtë e mi nga adhurimi i idhujve”. (Ibrahim, 35).

Dhe, Allahu i Gjithëmëshirshëm e pranoi lutjen e të dashurit të Tij-Ibrahimit a.s. Bëri që zemrat e njerëzve të mallëngjeheshin për familjen e tij, të vendosur në atë luginë të thatë. Pas një kohe të shkurtër, me lejen e Haxheres, në fqinjësi të burimit të Zem-Zemit u vendos fisi Xhurhum, një prej fiseve të atëhershme arabe. Pasi u rrit Ismaili a.s., ai së bashku me babanë e tij, Ibrahimin a.s., filluan të ndërtonin muret e Qabesë mbi themelet ekzistuese që më parë. Jeta filloi të lulëzonte. Meka u kthye në epiqendër të vëmendjes së të gjitha fiseve arabe, sepse ata aty kryenin Haxhin, vizitën e shenjtë. Kaluan shekuj, në një siguri të plotë, dhe prej fiseve të zgjedhura nga loza e Ismailit a.s. Allahu kishte dalluar fisin kurejsh, i cili ishte tani kujdestar i Shtëpisë së Allahut. Ky fis, siç thamë më parë, gëzonte autoritet të pakontestueshëm nga të gjitha fiset e tjera mu për shkak se ishin në fqinjësi të Qabesë, dhe për faktin se Allahu xh. sh. iu përgjigj lutjes së Ibrahimit a.s. i cili, pasi kreu ndërtimin e Qabesë, së bashku me të birin Ismailin a.s. iu lutën Krijuesit:

“Zoti ynë, dërgo ndër ta, nga gjiri i tyre të dërguar që t’u lexojë atyre ajetet e Tua, t’ua mësojë atyre Librin dhe Urtësinë, e t’i pastrojë (prej ndytësisë së idhujtarisë) ata. S’ka dyshim se Ti je ngadhënjyesi, i dijshmi.” (El-Bekare, 129)

Dhe vërtet I Lartmadhërishmi pranoi prej tyre këtë lutje të sinqertë, sepse nga gjiri i këtij populli-kurejshëve, dërgoi vulën e pejgamberisë-Muhammedin a.s..
__________________

Ajeti i 4-t i kësaj kaptine: “i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri dhe i siguroi nga frika (e çdo armiku).”, të bën ta kuptosh qartë se Allahu xh.sh. gjithmonë e kishte në përkujdesje këtë fis, i mbrojti ata nga rreziqet e ndryshme, i mbrojti nga armiqtë e shumtë që synonin shkatërrimin e Qabesë, siç ishte Ebreheja etj. Për këtë siguri të tyre kaq të madhe dhe për mirëqenien e popullatës së Mekës, na flet edhe ky ajet kuranor: “Po a nuk u siguruam Ne atyre një vend të shenjtë e të sigurt që aty të sillen frutat e çdo sendi si furnizim nga ana Jonë, por shumica e tyre nuk e dinë”. (El-Kasas, 57),

Kurse tërë kjo mirëqenie dhe siguri, padyshim që ishte fryt i duasë së Ibrahimit a.s. kur iu lut të Gjithëmëshirshmit:

“Dhe kur Ibrahimi tha: “Zoti im, bëje këtë një qytet sigurie dhe banorët e tij, që besuan Allahun dhe jetën tjetër, furnizoji me lloje të frutave!” (El-Bekare, 126)

Por, fatkeqësisht, kurejshët harruan këto dhunti të Allahut ndaj tyre. Ata nuk e pritën të Dërguarin nga mesi i tyre me sjellje të mirë, përkundrazi e luftuan atë dhe u përpoqën ta asgjësonin fizikisht. Kurejshët kishin harruar se në një të kaluar shumë të afërt, Allahu i kishte mbrojtur nga Ebreheja, kurse këta tash po e luftonin me të gjitha mjetet të Dërguarin a.s. që Allahu ua kishte dërguar jo vetëm atyre, por mbarë njerëzisë…

Prandaj nuk është e rastësishme kur i Dërguari i Allahut në një fazë të dëshpërimit nga veprimet e bashkëkombësve të vet, kishte thënë: “Mjerë për ju, o Kurejshë” dhe e kishte kënduar kaptinën “Kurejsh”. Këto fjalë të Resulullahut i kishte dëgjuar Esma bint Jezid bin Seken (Ummu Seleme el Ensarije), dhe i transmeton Ibn Ebi Hatimi. Po ashtu nga Ummu Seleme transmetohet të ketë thënë: E kam dëgjuar Resulullahun s.a.v.s., pasi ka kënduar kaptinën Kurejsh, të ketë thënë: “Mjerë për ju, o pari e kurejshëve, adhuroni Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë), i Cili ju ushqeu kur kishit uri (skamje) dhe ju siguroi nga frika e çdo armiku!” .[18]





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Muhammed esh-Shevkani “Fet’hu-l-Kadir”, vëll. V, fq. 502

[2] Po aty, fq. 502

[3] El Alusi “Ruhu-l-Meani fi tefsiri-Kur’ani-l-Adhim ve-s-Seb’i-l-methanij”, vëll.30, fq. 238, Bejrut, pa vit botimi

[4] Sejjid Kutb “Fi Dhilali-l-Kur’an” vëll VI, fq 3983, Bejrut, 1986, botimi i XII-të

[5] Termi “Sham”, gjeografikisht përfshin një pjesë të territorit të Sirisë së sotme, Palestinës, Jordanit dhe Libanit.

[6] Transmetojnë Buhariu, Taberaniu, Hakimi, Ibn Merdevije dhe Bejhekiu

[7] Shevkaniu “Fet’hul Kadiir”,vëll. V, fq, 502

[8] Dr. Muhammed Seid Ramadan el Buti “Fikhu-s-Sireh”, fq. 49, Damask, 1977

[9] Abdurrahman el Xhevzij “Zadu-l mesir fi Ilmi-t-Tefsir”, vëll. IX, fq. 238. Bejrut, 1986

[10] Fahru Rrazi, “Et-Tefsirul Kebir”, vëll 32, fq. 105; Në lidhje me këto mendime shih edhe “Qasje studimore rreth katër përkthimeve të Kur’anit në gjuhën shqipe” nga Emin Behrami, fq. 65, Prishtinë, 1997

[11] Muhammed Ali es-Sabunij “Safvetu-t-Tefasir”, vëll, 20, fq. 606, Halep-Siri, pa vit botimi

[12] El Alusi “Ruhul Meani…”, vëll. 30. fq. 238

[13] Kurtubiu “El Xhamiu Li Ahkamil Kur’an”, vëll. 20, fq. 204, Kajro, 1372 h.

[14] Fahru Rraziu “Et Tefsiru-l Kebir”, vëll. 32, fq. 107

[15] Kurtubiu “El Xhamiu Li Ahkamil Kur’an”, vëll. 20, fq. 200

[16] Fahru Rraziu, “Et-Tefsiru-l-Kebir” vëll. 32. fq. 107

[17] Muhammed M. Sha’ravi “Tefsir suretej El-Fil ve Kurejsh”, fq. 44, Kajro, pa vit botimi



[18] Muhtesar Tefsir Ibn Kethir, vëll.3 fq. 680

Ajeti "El-Kursijj" dhe vlera e tij (TESBIH DOVA)




بسم الله الرحمن الرحيم

اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ
إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ
مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ
وَلا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ

Në jetën tonë të përditshme, shpeshherë nga bashkëbiseduesit dëgjojmë pohime se “Tesbih Dova” është një dua e veçantë në Kur`an, e cila ka një domethënie të thellë dhe me shumë vlerë, e cila do të duhej të lexohej nga çdonjëri, si masë preventive nga e keqja që mund të na prekë në jetën tonë.

Nga shumica dërmuese e myslimanëve tanë, kjo pjesë e Ku*r`anit është mësuar me përkushtim përmendsh dhe është lexuar, dhe jo vetëm në të kaluarën, por edhe sot e shohin si të domosdo*shme që kjo pjesë e Kur`anit të nxihet përmendsh, në mënyrë që të lexohet në raste të ndryshme dhe emergjente, si në rast frike, para nisjes në udhëtim, për mbrojtje nga e keqja, para gjumit etj.

Cili është në të vërtetë Ajeti Kursij dhe cili është pozicioni i tij në Kur`an?

Në fakt këtu kemi të bëjmë vetëm me një ajet, por i zgjeruar dhe i përbërë nga dhjetë fjali të pavaruara, që në gjuhën shqipe do të mund të quhej një periudhë e gjatë. Ky ajet zë vend në pjesën e fundit të kaptinës El-Bekare, gjegjësisht është ajeti i 255.

Duke u bazuar në shpjegimet e shumta të komentatorëve të Kur`anit, shohim se, të gjithë kësaj pjese të Kur’anit i kanë dhënë një rëndësi të veçantë, sigurisht mbështetur në të dhënat dhe për*mbajtjen e saj të gjerë dhe shumëdimensionale e shumëkuptim*plotë.

Karakteristikë e parë e këtij ajeti është theksimi i Njësisë së Zotit që në fillim, si Një Zot, i Pashoq, për të pasuar më pastaj përmendja e cilësive më madhështore të Tij.

Sipas mësimeve profetike të Muhammedit a.s. ky ajet është më madhështori në Kur`an”.[1]

Studiuesi i mirënjohur i islamizmit, Ibni Tejmiu, në lidhje me faktin e lartpërmendur thotë: “Në Kur`an nuk gjendet asnjë ajet i cili përmban atë që përmban Ajeti Kursij.[2]

Në po këtë ajet, gjendet poashtu edhe emri më i madh i Zotit (Allah), e ne jemi të thirrur t`i lutemi Atij përmes emrave të Tij të mirë adekuatë dhe të saktë.[3]



Leximi i ajetit Kursijj largon shejtanin

Bazuar në mësimet islame, djalli është përbetuar, që në momentin e krijmit të njeriut të parë, se do të jetë ai i cili do të përpiqet vazhdimisht që njeriun ta largojë nga binarët e drejtë të njerëzisë me mashtrime dhe me intriga, të cilat vetëm ai di t`i përgatisë kundër tij. Djalli ishte bërë xheloz që kur Zoti xh.sh. ki*shte krijuar njeriun e parë - Ademin a.s. duke thënë me mburrje dhe kryelartësi se, ai është krijesë më e ndershme se njeriu, ngase është e krijuar nga zjarri, kurse njeriu është krijuar nga elementet e tokës – nga dheu. Pas krijimit të njeriut, në shenjë respekti ndaj tij, Zoti kishte urdhëruar engjëjt dhe atë që t`i përuleshin krijesës më të dashur të Tij mbi sipërfaqen e tokës, mirëpo ai kishte refu*zuar një veprim të tillë duke treguar mendjemadhësi dhe kryene*çësi. I përbetuar për mashtrimin e njeriut dhe largimin e tij nga porositë hyjnore, ai qarkullon te njeriu me besim jo të sinqertë ndaj Zotit, njësoj me gjakun e njeriut që qarkullon në trupin e tij.

Zoti xh.sh., duke e ditur paraprakisht konstruktin e brendsh*ëm dhe të jashtëm të njeriut dhe duke pasur parasysh mundësitë e destabilizimit të tij nga faktorët e jashtëm, për hir të së mirës së tij, krijoi edhe masa parandaluese, të cilat ia bëri të njohura për t`u ruajtur e mbrojtur nga pëshpëritjet dhe intrigat djallëzore.

Leximi i Ajetit Kursij është një nga mjetet mbrojtëse të nje*riut nga shejtani. Kjo e vërtetë është dokumentuar edhe me thënie të Muhammedit a.s. nga të cilat këtu do të përmendim një prej tyre.

Buhariu transmeton thënien e Muhammedit a.s.: ”Kur shkoni në shtrat për të fjetur, lexoni Ajetin Kursij deri në fund, në mëny*rë që Zoti të jetë në mbrojtjen tuaj dhe që shejtani të mos ju afro*het deri në mëngjes”.[4]

Po ashtu leximi i ajetit në fjalë pas namazeve të obliguara ka rëndësinë e vet. Taberiu shënon një thënie të cilën Pejgamberi a.s. e ka transmetuar Hasen bin Aliu: “I dërguari i Zotit ka thënë: “Kush lexonë Ajetin Kursij pas namazit të obliguar, do të jetë nën mbrojtjen e Zotit deri në namazin vijues”.[5]

Komentimi i Ajetit Kursij

Allahu la ilahe il-la huve
- All-llahu është – s’ka tjetër zot përveç Tij -

Në këtë fjali hasim në mohim dhe pohim. Mohimin e së drejtës për të adhuruar dikë tjetër përveç Zotit dhe pohimin e së drejtës për të adhuruar një Zot të Vetmin.

Taberiu në tefsirin e tij, në lidhje me kuptimin e kësaj fjalie, thotë: ”Me këtë bëhet e ditur se e kemi të ndaluar të adhurojmë dikë tjetër përveç Zotit të përhershëm dhe të përjetshëm, i Cili në këtë ajet e ka cilësuar Veten e Vet me këtë cilësi të Tij”.[6]

Domethënë, Zoti Që duhet të adhurohet, është Një i Vetmi i Cili nuk ka rival. Askush, kushdo qoftë ai, nuk meriton të adhu*rohet me asnjë lloj adhurimi. Nuk ka namaz, përkulje, sakrificë, betim, i cili do të ishte i drejtë, përveç në emër të Tij. As lutjet në gëzime dhe në vështirësi, as kërkimi i ndihmës nuk bën të bëhet pos në emër të Tij. Edhe tavaf të vlefshëm nuk ka përveç në emër të Tij dhe rreth shtëpisë së Tij. Ai është i Vetëm, nuk ka tjetër.

Vlen të theksohet se kjo fjali ka qenë bazë mbi të cilën është ndërtuar thirrja e të gjithë profetëve të Zotit. Të gjithë pejgambe*rët kanë qenë të thirrur nga Zoti që t`i ftonin njerëzit për të besuar në Një Zot - në moneteizëm. “Ne nuk dërguam asnjë të dërguar para teje e të mos i kemi shpallur atij se: se nuk ka zot tjetër përveç Meje, pra Më adhuroni”.[7]

Të gjithë të dërguarit e Zotit e kishin për obligim t`i thërrisnin njerëzit për këtë fundament: “Ne dërguam në çdo popull të dë*rguar që t`u thonë: “Adhuroni vetëm Allahun e largojuni djajve (adhurimit të tyre)...”.[8]

Kurtubiu, në lidhje me domethënien e kësaj fjalie, thotë: “ Me këtë kuptojmë adhurimin e të vetmit Zot-Një dhe braktisjen e të gjithë të adhuruarve të tjerë, si: shejtanin, falltorët, idhujt dhe gjithçka tjetër që shpie në humbje të njeriut, dalalet”.[9]

Në Kur`an përmenden disa pejgamberë të mëhershëm të cilët bazë të misionit të tyre kanë pasur thirrjen për besimin e një Zoti të vetëm dhe për braktisjen e çdo adhurimi tjetër si:

Nuhu a.s. ”Ne e patëm dërguar Nuhun te populli i vet, e ai tha: “O pupulli im, adhuroni Allahun, nuk keni

zot tjetër pos Tij. Unë kam frikë për dënimin tuaj në një ditë të madhe”.[10]

Hudi a.s: “Edhe te populli Ad-i (dërguam) vëllanë e tyre, Hudin, e ai tha: “O populli im, adhuroni (një Zot) Allahun, ju nuk keni zot pos Tij, a nuk po frikësoheni“?![11]

Salihu a.s.: ”Edhe te (populli) Themud e dërguam vëllanë e tyre, Salihun, e ai u tha: “O populli im, besoni Allahun (një), nuk keni Zot tjetër pos Tij...”[12]

Ibrahimi a.s.: “E Ibrahimi i porositi bijtë e tij me këtë (fe), e edhe Jakubi. (u thanë) O bijtë e mi, Allahu jua zgjodhi fenë (isl*ame) juve, pra mos vdisni ndryshe, por vetëm duke qenë musli*manë. E a ishit ju (ithtarë të librit) kur Jakubit iu afrua vdekja, e ai bijve të vet u tha: “Ç’do të adhuroni pas meje”? Ata thanë: “Do të adhurojmë Zotin tënd, dhe Zotin e prindërve tuaj: Ibrahimt, Ismailit, Is-hakut, një të vetmin Zot dhe ne vetëm Atij i jemi dorëzuar”.[13]

Shuajbi a.s.: “E në Medjen (dërguam) vëllanë e tyre Shuaj*bin. Ai tha: “O populli im, adhuroni Allahun (një) ju nuk keni zot tjetër pos Tij...”[14]

Me këtë thirrje për besimin e drejtë në Zotin, ishin të poro*situr edhe ithtarët e librit të quajtur në Kur`an, me emërin - ehlul-kitab[15]: “…ata nuk ishin të urdhëruar për tjetër, pos që të adhu*ronin Allahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij, që të largo*hen prej cdo besimi të kotë,ta falin namazin, ta japin zeqatin, se ajo është feja e drejtë”.[16]

Edhe i dërguari i fundit nga pejgamberët, Muhammedi a.s., ishte i urdhëruar që të vazhdonte me të njëjtën porosi kur ishte fjala për besim në Një Zot të Vetmin: “Atëherë, dije se nuk ka zot tjetër pos Allahut…”[17]

Kjo ishte gjeneza mbi të cilën Muhammedi a.s. thirri mbarë njerëzimin në një Zot: ”Thuaj (Muhammed): “O ju njerëz! Unë jam i dërguar i Allahut tek të gjithë ju. Allahut që vetëm i Tij është sundimi i qiejve e i tokës, s`ka të adhuruar tjetër pos Tij. Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje…”[18]

El-Haj-ju
- (I Cili) jeton përgjithmonë -


El-haju, i gjallë nga vetvetiu, gjallëria e të cilit nuk ka ndonjë burim të caktuar, e përhershme, e gjithmonshme, e pandërpresh*me, që nuk ka fillim dhe fund.[19]

Kjo cilësi e Zotit është theksuar disa herë në Kur`an:

- “Allahu është Një, e nuk ka të adhuruar (Zot) pos Tij, është i përjetshëm, mbikëqyrës”.[20]

- "E fytyrat e turpëruara (mëkatarëve), i përulen të Përjet*shmit, të Gjithëfuqishmit…”[21]

“Ti mbështetju Atij të përjetshmit, që nuk vdes kurrë…”[22]

“Ai është i përjetshëm, s`ka zot vetëm Ai…”.[23]

Ky emër, ose cilësim i madhështisë së Zotit zh.sh., është shu*mëdimensional dhe shumë gjithëpërfshirës, ngase gjallëria ngër*then në vete të gjitha vetitë e Zotit, dhe pikërisht edhe për këtë arsye, ky ajet njihet si më madhështori në gjithë Kur`anin.

Gjithçka ekziston në këtë botë, e ka fillimin dhe mbarimin. I përjetshëm dhe i gjithmonshëm është vetëm Zoti. Këtë të vërtetë Kur`ani e ka argumentuar në shumë ajete:

- “Secili njeri do të shijojë vdekjen, e shpërblimet tuaja ju plotësohen ditën e kiametit..”[24]

- “…Çdo send zhduket e Ai jo. Vetëm Atij i takon gjykimi dhe tek Ai do të ktheheni!”[25]

- “Secili do të shijojë vdekjen, e pastaj do të ktheheni tek Ne”.[26]

Ne asnjë njeriu para teje (Muhammed), nuk i dhuruam jetë të përhershme, e nëse ti vdes, a mos do të mbesin ata për*gjithmonë? Çdo krijesë do ta shijojë vdekjen, e Ne në shenjë sprove ju sprovojmë me vështirësi dhe kënaqësi, dhe ju ktheheni tek Ne”.[27]

Në lidhje me vdekjen e njeriut, Sehl bin Sead transmeton një hadith të Muhammedit a.s., në të cilin thuhet: “Pejgamberit i ki*shte ardhur njëherë Xhibrili dhe i ishte drejtuar me fjalët: “O Mu*hammed! Jeto sa të jetosh (si të duash), por një ditë do të të gjejë vdekja, duaje kë të duash, por edhe nga ai do të ndahesh, dhe bëje atë që dëshiron, sepse do të shpërblehesh për të”.[28]

El-kaj-juum
- Sundues, Mbikëqyrës i krijesave -

El-kaj-juum, është emër që rrjedh nga paskajorja el-kijam. Zoti i Madhëruar është mbikqyrës dhe sundues mbi çështjen e krijesave, mbi nevojat e tyre si: furnizimi, kujdesja dhe mbrojtja e tyre. Gjithçka që ekziston në gjithësi, është bërë me urdhrin dhe planin e Tij paraprak.

Në Kur`an gjejmë shumë tekste që argumentojnë faktin se ekzistenca e krijesave, qëndrueshmëria dhe mbrojtja e tyre është bërë me urdhrin e të Madhit Zot xh.sh.

- “A nuk i shikuan ata shpezët krahëhapur përmbi ta dhe kur krahët i palojnë, ato nuk i mban kush në ajër përveç fuqiplotit. Ai është që çdo send e sheh dhe e di”.[29]

- “Edhe Dielli udhëton për në kufirin e vet (në cakun përfu*ndimtar) Ai është (udhëtim) përcaktim i ngadhënjyesit, të dijsh*mit. Edhe Hënës i kemi caktuar fazat-pozicionet derisa të kthehet në formën e harkut. As Dielli nuk mund të arrijë Hë*nën, e as nata para ditës, po secili noton në një galaksi. Argument për ta është se Ne pasardhësit e tyre të (Ademit) i bartëm në anije të mbushur përplot. Dhe ngjashëm me të, u kri*juam atyre diçka që t`i hipin. E sikur të duam Ne, i përmbytim ata, e nuk ka efekt as lutja e tyre dhe as që do të shpëtonin. Përveç nga mëshira jonë ndaj tyre, dhe që të përjetojnë të mirat deri në një kohë të caktuar”.[30]

Nën këtë emër, hyjnë të gjitha cilësitë e veprimeve, sepse Ai (Zoti) është i Cili është bërë vetë sundues dhe mbikëqyrës i krije*save pa ndihmën e jashtme, pa pasur nevojë për ndihmë nga asnjë krijesë e Tij. Ai krijoi gjithë krijesat dhe garantoi mbajtjen e tyre, duke u ofruar gjithë të nevojshmet.[31]

La Teë-hudhuhu sinetun ve la nevmun
- Atë nuk e kap as kotje as gjumë -

Zoti i Madhëruar është i pastër nga të metat. Vigjilenca e Tij mbi krijesat është gjithherë në shkallën e duhur. Është dëshmitar i lëvizjeve të të gjitha krijesave. Asgjë nuk mund t`i mungojë dhe asgjë nuk mund të mëshihet nga dija e Tij.[32]

Kotja dhe gjumi nuk janë cilësi të të Madhit Zot. Mohimi i këtyre dy veprimeve të lartpërmendura, me të cilat identifikohen gjallesat e gjalla, jep të kuptosh fuqinë supreme të Zoti xh.sh., i Cili vazhdimisht është në mbikëqyrje të gjithë gjithësisë dhe të të gjitha krijesave të Tij, dhe se, asnjë veprim ose lëvizje, sado e vo*gël qoftë, nuk mund të ndodhë jashtë dijes dhe vullnetit të Tij.

Lehu ma fi es-semavati ve ma fil erdi
- Gjithçka ka në qiej dhe në Tokë,
është vetëm e Tij -

Gjithçka që ekziston në qiej nga engjëjt, Dielli, Hëna, yjet si dhe trupa të tjerë qiellorë, të njohur e të panjohur për ne, dhe gji*thçka që është në Tokë, objektive dhe subjektive, i takon një Zoti të Vetëm, Krijues dhe Sundues[33]. Këtu më poshtë do të sjellim di*sa ajete që flasin për këtë të vërtetë:

- “Të Allahut janë ç’ka në qiej dhe ç`ka në Tokë dhe vetëm tek Allahu kthehen çështjet”.[34]

- “Vetëm të Allahut janë ç`ka në qiej e ç`ka në Tokë. Allahu ka përfshirë çdo send.”[35]

- “Të Allahut janë gjithë ç`ka në qiej dhe gjithë ç`ka në Tokë. Mjafton që Allahu është i përkujdesshëm”.[36]

- “Falënderimi i takon Allahut, e të Cilit është ç’ka në qiej dhe ç’ka në Tokë dhe tërë falënderimi I takon Atij në botën tjetër. Ai është i urti i përsosuri në njohuri”.[37]

Studiuesit dhe komentatorët e Kur`anit duke komentuar ajetet e sipërpërmendura, kanë nxjerrë shumë kuptime nga të cilat ne me këtë rast do të veçojmë dy:

a. Gjithë universi i takon Zotit, e edhe ato që ne posedojmë si krijesa njerëzore nga pasuria, kënaqësia dhe autoriteti, nuk janë pasuri jona, por e Zotit xh.sh., e cila na është trashëguar për t`u provuar dhe sprovuar. ”…dhe jepni nga ajo për të cilën Ai ju bë*ri trashëgues...”[38] dhe mu pikërisht për këtë arsye ne jemi të obliguar të kemi sjellje të matur si me pasurinë që na është dhu*ruar nga Zoti, poashtu edhe në rastet kur arrijmë ndonjë shkallë të lartë autoriteti në mesin e shoqërisë ku jetojmë, në mënyrë që ajo gjithnjë të jetë në përputhje me porositë hyjnore të Kur`anit dhe me porositë profetike e njerëzore.

b. Meqë universi i takon Zotit xh.sh., e Tij është që të veprojë në të sipas dëshirës së Tij, kurse neve nuk na mbetet tjetër veçse të kemi durim ndaj përcaktimeve të Tij, qofshin ato përcaktime që lidhen drejtpërdrejt me personalitetin tonë, me familjen, ose me pasurinë.[39]