Deshmi te shkrimit te Shqipes ne antikitet

Pas nje pune te lodheshme kam mundur te depertoj ne gjuhen Etruske, Trake dhe Eteoqipriote te cilat nuk jane vecse Shqipja e Antikitetit. Me poshte po jap te plote deshifrimin e mbishkrimit me te famshem Etrusk, te quajtur 'Cippus Perusinus' ose 'Cippo di Perugia'.

CIPPUS PERUSINUS

Cippus Perusinus, kështu është emërtuar një pllakë guri, e zbuluar në kodrën San Marko afër Peruxhias në Itali në vitin 1822, e cila sot qëndron e ekspozuar në Muzeun Kombetar Arkeologjik te Peruxhias e cila eshte edhe krenaria e ketij muzeu. Pllaka përmban 46 rreshta të shkruara në gjuhën etruske, të gdhendura në gur. Ky shkrim konsiderohet të jetë realizuar në shekullin III-II para krishtit.
Nga të gjitha mbishkrimet dhe dokumenta të tjera të shkruara në gjuhën etrusko - pellasge, Cippus Perusinus ka qenë më i vecanti, jo vetëm se ishte i pari mbishkrim, tekstin e të cilit e zbulova më me veshtirësi, por edhe sepse ishte konsideruar nga shumë studjues si çelësi për të hyrë në gjuhën etruske. Kjo edhe per aresye se Peruxhia ndodhet ne zemer te gadishullit Apenin.
Guri që bart këtë mbishkrim do mbetet për mua një margaritar i vërtetë.
Deshifrimi i këtij mbishkrimi zbuloi përfundimisht misterin e gjuhës etrusko pellasge, duke e nxjerrë atë në dritë të diellit.
Ky shkrim është një himn për heronjtë etruskë, një prej të cilëve është ‘i larti Velthina’. Pikërisht eshtrat e tij po rivarros në një varr të denjë për të, prifti Afuna, me djalin e vet Larthal (i cili më pas bëhet një nga heronjtë më legjendarë të Etruskisë). Në tekst përshkruhet momenti pasi eshtrat e heroit Velthina janë sjellë në shpellë, guva e së cilës do jetë varri i tij i ri. Shkrimi eshte realizuar ne alfabetin Etrusk me sens nga e djathta ne te majte, ne stilin bustrofedik.
Shih pllaken e shkruar ne kete adrese:

http://commons.wikimedia.org/wiki/Fi...poPerugino.jpg

Me poshte po japim te transliteruar dhe te deshifruar te gjithe tekstin e ketij mbishkrimi.

- Ne bold rreshtat ne gjuhen Etruske (te transliteruar)
- Geg: E pekthyer ne dialektin geg te Shqipes
- StA: E perkthyer ne Shqipen standarde
- E perkthyer ne gjuhen Angleze

c = k; χ = h; θ = th; š = sh;

1-Te urat tan na la rez ula me vaχr.
Geg. Te uret tan na lan rrez ulë më varr.
StA. Të urtët tanë na lanë rreze (dritë) poshtë në varr.
Our nobles left us rays(light) down the grave.

2-Lautn Velθinaš' eštla, Afunaš slel, eθ ca ru te zan fušle.
Geg. Eshtnat e te lartit Velthina, Afuna siell, edh ka ru te zan guvn (pusn).
StA. Eshtrat e të lartit Velthina, Afuna sjell, dhe ka ruajtur të zënë guvën (pusin).
Great Velthina's bones Afuna brings and has occupied the cave.

3-Ri tesn; šte iš Rašneš i pa ama, hen naper χi i Velthinaθuraš arasš.
Geg. Rri tesh; si te ish etrusk i pa ken, hin naper hi i Velthinas s' art.
StA. Rri tani; si të ish etrusk i pa qenë, hyn nëpër hijen e Velthinas së artë.
Rests now; like to be a nonexistent etruscan, enters through the vision of the golden Velthina.

4-Peraš cem ul, mlescul.
Geg. Periasht kem ul, mpleksun.
StA. Përjashta jemi ulur, mpleksur (bashkë).
Outside (of the cave) we rest, together.

5-Zu ci enesci epl tu laru Auleši, Velθinaš Arznal clenši.
Geg. Zu ki prifti epr tu lartu Aulesin, birin erznor te Velthinas.
StA. Zuri ky prifti epër të lartojë Aulesin, birin erznor të Velthinas.
The old priest began to laud Aulesi, the successor in honour of Velthina.

6-Θi i θil šcuna cenu, eplc felic.
Geg. Thirr e thirr shkun ketu, plak e filik.
StA. Thirr e thirr shkuan këtu, plak e filik.
Speaking loudly they came here, the old man and the junior

7-Larθalš, Afuniš clan, θunχul θe falaš.
Geg. Larthali, djali i Afunas, ndigjon thenie fialsh.
StA. Larthali, çuni i Afunas, dëgjon thënie fjalësh.
Larthal, Afunis son, hears words saying

8-Χie m’ fušl e Velθina.
Geg. Hie m’pus (guv) e Velthinas.
StA. Hije në pus (guvë) e Velthinas.
Ghost of Velthina into the cave.

9-Hin θa cap e, mu ni clet, ma su.
Geg. Hin ta kap e, mu ni kret, ‘ma su.
StA. Hyn ta kap e, mu në krye ( kokë), ama s’mund.
Enters to catch him, just around the head, but can't

10-Naper šranc zlθi i falšti Velθina.
Geg. Naper shtankie, zanthi i folshte Velthina.
StA. Nëpër shtangje, zëthi i fliste Velthina.
While shrinking back, voicedly spoke Velthina

11-Hut naper penezš, ma su.
Geg. Hutet naper pamje, ‘ma su.
StA. Hudhet nëpër pamje (fantazmë ), ama s’mund.
Jumps through the vision, but can’t

12- A-c nina! Clel Afuna.
Geg. A ka noni ! Klith Afuna.
StA. A ka ndonji ! Klith Afuna.
Is there any one! Cried Afuna

13-Velθina mler zinia.
Geg. Velthinan e mlon zinia.
StA. Velthinën e mbulon zija (terri).
The darkness covered Velthina

14-Inte ma mer cnl.
Geg. Ende ma mer nisjen (rrugen).
StA. Ende ma merr nisjen (rrugën ).
Again he takes the way

15-Velθina zia, šaten e tesne.
Geg. Velthina zi, zaten e tesh.
StA. Velthina zi (terr), si atëherë (përsëri) e tani.
Velthina under the darkness, now and then.

16-E ca Velθinaθuraš ! - θa urah e lutes ne Rašne.
Geg. E ka Velthina ! - tha urata e lutet ne Rashne.
StA. E ka Velthina ! – tha urata e lutet në Rashne.
It belongs to Velthina’s body! Said the prayer and prays on Rashne.

17-Ce i tesn, šte iš Rašneš χimθ, špelθ uta šcuna; Afuna mena hen.
Geg. Ke i tesh, si te ish Hy Rashnesh, n’shpell ata shkun; Afuna hin mrena.
StA. Që tani, si të ish Hy Rashnesh, në shpellë ata erdhën; Afuna hyn brenda.
Just now, like He was Rashnesh god, they came at the cave; Afuna enters in.

18-Naper ci cnl - hare, utu še Velθina šatena.
Geg. Naper ket rrug – hare, aty she Velthinan zatena.
StA. Nëpër këtë rruge – hare, aty sheh Velthinan përsëri.
Through this delight way, there hi sees Velthina again.

19-Zu ci enesci i pa špela ne θi fulumχva.
Geg. Zu ki prifti e pa shpelln ne thirje yjsh.
StA. Zu ky prifti e pa shpellën në thirrje yjesh.
The priest saw the cave on stars crying.

20-Špel θi, rene θi.
Geg. Shpella thirr, rena thirr.
StA. Shpella thirr, reja thirr.
The cave cries, the clouds cry

21-Ešt a - c Velθina; a - ci lun e tu ru ne, šcu ne Zea.
Geg. Esht aty ( ja ku) Velthina, ja ku lun e tu ru ne, shku ne Zoti.
StA. Ja ku është Velthina, ja ku luan e duke na ruajtur ne, shkon në Zoti.
There is Velthina, there he mooves, watching on us, goes to the God.

22-Zu ci enesci: A θu mi cš Afunaš, pe nθ na ama Velθina.
Geg. Zu ki prifti: A thu mi kush Afunas, pe ne na ishte Velthina.
StA. Zu ky prifti: A më thotë kush mua Afunas, pe në na ishte Velthina.
The priest said: Is there any one who tells me, Afunas, if you saw there was Velthina

23-Afunaθur u niei n’ zeri una claθil θunχulθl.
Geg. Afuna e niu n’ zeri nja klithm qi ndigjon.
StA. Afuna e njeh n’zëri thirrjen që dëgjon.
Afuna knew by the voice the cry hearing.

24- Iχ ca ceχa ziχuχe.
Geg. I ket kena shkrujt.
StA. Këtë kemi shkruar.
Just that we have written

Etruscan/Albanian/English glossary of Cippus Perusinus.

Fjalet e gjuhes Etruske dhe Shqipe jane shkruar ne te njejtin alfabet
Etruscan....Albanian..........English

Te urat........te uret.............nobles.
Tan.............tan..................our.
Na la...........na la...............left us.
Rez.............rrez.................rays.
Ula..............ul, pošt...........down, under.
Ul...............ul (v)...............drop, to lower.
Me..............m', ne.............in, into.
Vaχr………varr................grave.
Lautn………(i) lart............high, great.
Eštla……….eštra..............bones.
Slel…………siell...............bring.
Eθ………….edh...............and.
Ca………….ca.................has.
Ru…………ru..................watch.
Zan…………zan...............occupied.
Fušle.............pus, guv.........1- cave; 2- well (n)
Ri..................ri, rri..............rest.
Tesn..............teš.................now.
Šte iš.............si te iš...........like he was.
Rasnes...........etrusc............etruscan.
I pa ama........i pa cen..........nonbeing.
Hen...............hin.................enter.
Naper..........naper, neper....through.
Χi…………..χi, χie..........vision.
Araš...............art..............golden.
Peraš..............periašt.......outside.
Cem ul...........cem ul........seat down.
Ul..................ul...............down, drop.
Mlescul..........mplecsun....together.
Zu..................zu...............began.
Ci..................ci.................this.
Enesci............prifti.............priest.
Epl.................epr.............older.
Tu..................tu.................to.
Laru...............lartu.............laud.
Arznal............erznor.........honest.
Clenši.............biri.............son.
Θi…………..Θir, Θirie....cry.
Θil………….Θirie...........crying.
Šcuna............Šcun.............went.
Cenu.............cetu...............here.
Eplc..............plac...............old man.
Felic..............felic, filic........junior.
Clan..............chun, dial.......boy.
Θunχul……..dengioi..........hear.
Θe…………Θem..............say, saying.
Falaš.............fialš................of words.
Fusl..............pus, guv..........cave, well.
E...................e.....................and.
Hin.................hin..................enters.
Θa………….Θa..................said.
Cap…………cap................catch.
E……………e....................and.
Mu………….mu...................just.
Ni…………..ne, ni, n'...........in.
Clet…………cret.................head.
Ma………….'ma, ama...........but.
Su…………..su, s'mund.........can't.
Šranc.............Štanc, Štang.....shrink.
Zlθi…………zeθi, zešm........voicedly.
Falšti.............folšti ................spoke.
Hut................hut, huθ.............jumps.
Penezš...........pamie................vision, look.
A-c-nina...........a ca noni........is there anyone.
Clel...............cliθ.....................cry.
Mler..............mlon, mbulon......cover.
Zinia.............zinia, zia...............darkness.
Inte...............ende.....................again.
Ma mer.........ma mer................take sth.
Cnl................nisien, rugen.........way.
Šaten.............zaten, perseri.......again.
E...................e............................. .
E ca...............e ca......................it belongs to.
Θa…………..Θa......................said.
Ura………….urata....................priest.
Lutes……….lutet.......................prays.
Ne…………..ne........................on.
Rašne.............zot........................god .
Ce i tesn.........ce i teš.................just now.
Ximθ ……….χi, hy...................Lord, god.
Špelth...........špel........................c ave.
Uta................ata.........................the y.
Hare...............hare......................delig ht.
Utu................aty.........................the re, next to.
Še..................še, šeh...................sees.
Pa..................pa.........................saw .
Fulumχva…...yj, yje.....................stars.
Rene………..rene, reia................clouds.
est-a-c……...ešt (ia cu)................there he is.
A-ci………….ia cu........................there.
Lun…………lun.............................mooves.
Tu…………..tu..............................to.
Ru…………..ru.............................watch.
Ne…………..ne.............................us
Šcu..............šcu, šcoj................go
Zea...............zot...........................go d
Θu…………..θu, θuaj..................say(secnd. pers. singl.)
Mi…………..mi, mua......................me
Cš..................cuš........................ .wh o
Pe..................pe..........................sa w (secnd. pers. singl.)
Nθ ………….nese..........................if
Na ama……..na ište.......................sb/sth was
Niei………….niu, niohu...................knew
N’zeri……….n' zeri.........................by the voice
Una ………...nia, nie.......................one
Claθil……….cliθm...........................cry (n)
...............clai, chiai.....................cry, weep.
θil............θir, θirie.......................call (n&v)
Iχ ca……….i cet.............................just that
Ceχa………..cena, cemi...................have
Ziχuχe……...šcru,šcruar....................writte n

Sic shihet, dallimi kryesor gramatikor midis gjuhes Etruske dhe Shqipes se sotme eshte vendosja e mbiemrit, i cili ne shqipen e sotme qendron pas emrit ndersa ne gjuhen Etruske qendron para tij. Persa i perket leksikut te perdorur ne kete mbishkrim etrusk duket qarte qe rreth 95% e tij eshte identik ose akin (i farefisem, i ngjashem) me ate te shqipes se sotme.

Gabim a mundet te perktheni kete

Shkrim etrusco Shekulli i peste para eres sone.

Ky shkrim eshte intrpretuar nga nje studiuese italiane por ajo e ka perkthuer te gjithe gabim


P.sh ajo thote

faliath do to thote qelleste (qielli) eshte gabim..

KETO I KA ZBULUAR profesore Simonetta Stopponi, Ordinario di Etruscologia e antichità italiche presso l'Università di Perugia