FIGURAT E QMUME KOMBTARE

Sëmundja e rëndë,vdekja dhe varrimi madhështor i kapidan Gjon Marka Gjonit


Duke u bazuar në shkrime te botuara dhe të dhënave të drejtpërdrejta nga bashkëkohasit qe ende jetojnë, kapidan Gjoni u sëmur rëndë në vitin 1960. Diagnoza e mjekëve qe menjëhrë deshpëruese. Ata nuk i jepnin jetë më shumë se dy- tre muaj. Përkundrazi, trupi i kapidan Gjon Marka Gjonit qendroi aq shumë saqë mbetën te çuditur edhe mjekët që kujdesëshin për shëndetin e tij. Dhe pas 45 ditësh qendrimi në spital, ai u kthye sërsish në shtëpi, kurse tek mbesat e vogla, vajzat e Ndout, dhe për disa vite të tëra e vazhdoi jetën e zakonshme. Në vitin 1964 sëmundja iu shfaq persëri. E për dy vite e dhjetë muaj, prap mbeti i shtruar në spital. Asnjë ankim nuk i duel kurrë nga goja. Vizituesëve, pasi zërin ia kishte këputur sëmundja, iu fliste me dritë të syve, që nënqeshëshin nën një hije trishtimi, në thellësi të minxave. Ishte një nënqeshje qe lulëzonte nëpër therje të dhimbjeve. Priste burrnisht pa u tutë timtat e fundit.E drita e nënqeshjës në buzë të zbardhura prej vuajtjeve, vinte përherë tue pakun, por nuk zhdukej.
Kaloi në jetë të pasosme, në orën 21,15 të ditës së 28 Prill 1966, duke ia shtrëngue dorën Ndout, të birit që u kujdes për te, me dashuri birnore të pashoqe gjatë sëmundjes së gjatë që ia ndali ngadalë fuqinë e trupit, bërë asht e lëkurë.
Pas kalimit në jetën e pasosun, Kapidan Gjon Marka Gjoni u varros me 30 Prill të vitit 1966. Varrimi iu bë në mënyrë madhështore. Fjalën e fundit e mbajti profesor Ernest Koliqi, ndërsa miq e dashamirë dy djemëve të tij, Kapidan Ndue Gjon Markut dhe kapidan Nikollë Gjon Markut ia shtrëngonin duart për kryeshëndosh. Në këtë varrim morën pjesë përveç mbarë diasporës shqiptare, edhe miqtë Italianë siç ishin: Shkelqesat Cassiani e Gjeneral Palandri, prof. Schiro, zoja Maja Jacomoni, në përfaqësi të shoqit, profesor Gradilone, Dott.La Francesca, Comm.Zanutto, Pio Montanari e shumë të tjerë. Kurorat ishin te shumta, ku veçohen ato te familjarëve e nipave dhe mbesave dhe shumë të tjera dërguar nga familjet atdhetare si Verlaci, Shkreli, Zorzoli, Mirakaj, Koliqi, e nga zotërinjtë; Tahir e Rifat Kolgjini, Asllan Zeneli, Iljaz Kraja, Lazër Qupi, një kurorë e porositur nga grupi i Bllokistave të Belgjikës, që arrijti më vonë.
Te dy djemëve të Kapidan Gjon Marka Gjonit nga mbarë mërgata shqiptare nacionaliste iu erdhën telegrame ngushëllimi. Po përmendim vetëm disa preji tyre, në emër te Mbretërisë Shqiptare Leka I, më pas Cardinale Antoniutti dhe Francesco Jacomoni, në emër të Komitetit Shqipnia e Lirë profesor Rexhep Krasniqi, në emër të Organizatës Kombëtare Lëvizja e Legalitetit Selim Damani, në emër të Lidhjes se Prizrenit, Ismet Ukë Sadiku, në emër të Grupit të Rezistencës Shqiptare, Mithat F. Dine, në emër të organizatës Balli Kombëtar Qazim Emra, në emër te Bllokistave Melyshi-Ashta-Quni, në emër te grupit bllokist të Belgjikës Rrok Maloki, nga Pukasit me qendrim në New York, Nga Qendra Ndërkombëtare për studimet Shqiptare, Petrotta-Valentini-Gurakuqi,Nga Madridi Hysen Selmani, nga Brukseli Muharrem Bajraktari, nga Londra Maria Selma dhe Tajar Zavalani, nga Firenze Isa Ndreu, nga New Yorku Familja Myftia e Xhemal Laçi, nga New Yorku Dom Zef Oroshi, Nga Roma Berati, nga Brukseli Hysen Prishtina,Tahir Zajmi e Rifat Kolgjini, nga Brukseli Sabri Domi, nga Stambolli Tahir Kolgjini, nga New Yorku Said Kryezi, nga Brukseli Prenk Pervizi.
Gjithashtu vëllezërve Ndue dhe Nikollë Gjomarkaj iu kanë ardhë edhe tjera telegrame, nga shtetet e Bashkauar te Amerikës, Ndue Përpepaj, Dedë Pjetërnikaj, Bardhok Ndreu, Shemsedin Vendreshta, Dr. Hamdi Oruçi, Haki,Jonuz, e Elez Ndreu, Ndrecë Kaziu, Nikollë Shkoza, Gjokë Dragusha, Gjon Marka Qupi, Familja Nik Kajtazi, Mexhit Dibra, Lem e Lec Koliqi, Zef Luka, Pjerin Shkreli, Gac Gurakuqi, Toni Leka. Nga Anglia Lazer Cupi, nga Belgjika Beqir Rroji, Nikë Gjeto Daka e Arif Zekollari, nga Kosova Familja Kazazi, nga Austria Familja Koka, nga Gjermania Profesor Martin Camaj, Hil Topalli, Gjon Gjinaj, Ahmed Demi, Bardhok Shkurti, nga Roma Neki Libohova, Generale Amedeo Verge, dhe familja Ottolino Marinelli, familja Di Porto , Familja Del Monaco, familja Fabiano si dhe Familja Erminia Battisti-Melgushi.
Nga Palermo Hanni e Gilbert Gurakuqi, Familja e Lazer Bojaxhiu (vëllai i Nënë Terezës Gongje Bojaxhiut). Letra në shenjë ngushëllimi kanë derguar edhe ingjinier Xhafer Deva, Profesor Rexhep Krasniqi, Nikollë Mëlyshi, Shukri Biçaku, dr. Spiro Muka, Albert Curtani, profesor Zef Nekaj, Ymer Doda, Ndue Lala, Nos Çirjaku, Prenk Pervizi, Ndue Mëlyshi, Dul Rroji, Gjergj Koka, Gjon Marka Gjini, Gjet Gjonaj, Haki Ballanca, Zef Suti, Pashk Margjonaj, Lec Shllaku, Adem Tafani, Qani Lesk Tatzati, Ahmet Satat, Hetem Zeqiri, Kamer Alla, Bardhok Doda, Daut Elezi, Kolë Frroki, Gjin Mirakaj, Dedë Gjini, Lazër Qupi, Viktor Koliqi, Gjokë Preng Markaj, Dodë Frroku, Ndrekë Kola Prend Ndue Qupi etj.
Jo rastësishrt i dhashë një pjesë të emrave të këtyre atdhetarëve të cilët ndienin një dhimbje të madhe për humbjen e Kapidan Gjon Marka Gjonit. Me një fjalë, këtë dhimbje e ndjenin të gjithë atdhetarët e Shqipërisë Etnike, atëherë si mund t’ia humbin shkëlqimin atdhetar veprimtarisë kombëtare te Kapidan Gjona Marka Gjonit disa shkrime të shkruara në kohën e komunizmit dhe më parë, të porositura nga qarqet pansllaviste e të shkruara nga disa mbeturina, të cilat nuk e vlejnë as emrin tua përmendim.

Kapidan Gjon Marka Gjoni mbetët në Historinë Shqiptare se përkundër aktivitetit personal në sherbim të Kombit, veprimtarinë e tij e vazhduan dhe e kryen me shumë sukses edhe pesë djemtë e tij. Po e fillojmë nga më i madhi Kapidan Dr. Mark Gjon Marku, udhëheqës i luftës për Shqipërinë Etnike, ai përpos që u shqua në aktivitetin politik, ku për dy mandate ishte ministër i punëve të brëndshme, kur thirri zëri i atdheut e kapi edhe pushkën, deri sa u vra me 14 Qershor te vitit 1946 duke e udhëhequr luftën për Shqipërinë Etnike. Pasiqë ishte plagosur rëndë, i ra vetit dhe ra heroikisht siç ranë mirditasit nëpër shekuj.
Kapidan Ndue Gjon Marku, i cili e udhëhoqi për gjashtë muaj luftën në Mirditë dhe, për 45 vjet Bllokun Kombëtar Independent, kapidan Llesh Gjon Marku i cili e mori komandën e luftës me 14 Qershor të vitit 1946 dhe këtë luftë e vazhdoi përplot një vit e tre muaj, derisa ra heroikisht me 9 Gusht të vitit 1947. Një vend të merituar zën edhe kapidan Ded Gjon Marku. E them kapidan Ded Gjon Marku, sepse nuk kam degjuar asnjëherë në historinë e popujve për një te burgosur dhe të internuar aq gjatë dhe nuk mund të bëj një krahasim me dikë tjetër.
Kapidan Ded Gjon Marku, djali i katërt i Kapidan Gjon Marka Gjonit, i mbajti 41 vjet burg dhe internime në regjimin komunist të Shqipërisë, dhe më i vogli Kapidan Nikollë Gjon Marku, i cili në moshën 17 vjeçare, theu burgjet komuniste, ku më vonë iu bashkua Kapidan Gjonit dhe Kapidan Ndout në Itali, duke dhënë edhe ky një kontribut të çmueshëm në Bllokun Kombëtar Independent.
Pasiqë këtë shkrim e fillova me fjalët e profesorit dhe atdhetarit të madh profesor Ernest Koliqit, e do burrnia që edhe përfundimin e këtij shkrimi t’ia japim fjalëve te Koliqit, i cili në fjalimin e mbajtur në vorrimin e Kapidan Gjonit do të thotë: ”U përpijë nga hijet e mëdhaja të vdekjës edhe ky burrë në të cilin gjatë shtegtimit mbi këtë dhe u shfaqen të skalituna vetitë ma tipike të gjakut tonë shqiptar. Jetoi në një kohë kapërcimi prej një epoke në tjetrën, e cila shkaktoi përleshje të frigueshme në mes të dy botave në kundërshtim: një botë që perëndonte, e që ndër ne kishte ngjyra heroiko-patriarkore, e një botë mendimesh të hovshme, që synonte në vrull të saj, me shqymbë çdo shenjë kalese, para se me përtri mbi baza të reja jetën e njerëzimit. Shka ishte vërtyt e meritë për etënt e gjyshat, u qujt paprimtmas e mbetë mun faj për breznitë e reja.
Kapidani i Mirditës u përshkue në mes këtyre lagjeve në luftim, duke besue ngultas në vlerat e përvojes stërgjyshore, i bindur se vetëm ky trashëgim i urtisë së lashtë qet në breg të mirqenjës në këtë jetë, në dashtë një njeri, në dashtë një votër shtëpiake, një rreth shoqërues, një komb.”
E këtyre fjalëve të profesor Koliqit ia shtojmë vetëm edhe dy fjalë te profesor Zef Valentinit, i cili thoshte se: „Kapidani i Mirditës Gjon Marka Gjoni ishte Shtylla e Flamurit Kombëtar”, atë flamur, i cili për pesë shekuj me radhë u ruajt në Mirditën Heroike.

Kapidan Gjon Marka Gjoni

Kapidan Gjon Marka Gjoni

Kapidan Bib Doda

Kapidan Prenk Bib Doda

Klementi - Kadare - Fishta - Rugova

Nga Selim Hasanaj - Zemra Shqiptare

Titullin i vuna ashtu turr e vrap këtij artikulli që do e shkruej sa vijon.
Në zemrashqiptare.net me 07.02.2008 publicisti dhe gazetari i mirnjohun nga Gurrakoci i Istogut në Kosovë shkruen dhe deklaron botnisht se FALË TOKEN E VET NË KOSOVË PER THEMELIMIN E QENDRES KULTURORE PAPA KLEMENTI I XI. Sot asht 11.04.2008 dhe askush nga miliona shqiptarë anekand planetit nuk u ndegjue per së gjalli. Askush nuk komentojë iden e z. Bajram Kabashi, askush nuk miratojë këtë ide, thanë shkurt shkrimi i Bajram Kabashit hasi në vesh të shurdhet. Kjo deshmon se sa ka populli shqiptarë njohuni dhe respekt per të kaluemen e vet, per kulturen e vet dhe per burrat dhe figurat e mëdhaja të
veta.
Para dy dite po në zemrashqiptare.net

Nga Australia e largët shkruen atdhetari Fritz Radovani nji lajmë me titullin TË GJITHË ATDHETARËVE SHQIPTARË, ku pas sa e sa viteve mister ky burr tregon se ku janë të groposun eshtnat e At Gjergj Fishtes, dhe askujt nuk i bani pershtypje ky lajm. Askush nuk ju gëzue as që don ta dijë per eshtnat e pendes ma të madhe shqiptare deri me sot, të babes së ALFABETIT shqip, të burrit patriot, franceskan dhe politikan me nam. Të HOMERIT shqiptarë , autorit të kryevepres së letersisë shqipe LAHUTA E MALËCISË.
Sot po në zemrashqiptare.net lexova nji artikull të mrekullueshem të z. Roland Gjoza me titull JU TREGOJ SKUTAT E KADARESË dhe ishte pikrisht ky artikull që më inspirojë të shkruej këtë që po e shkruej. Derisa zoti Roland Gjoza kishte shkrue per Kadarenë dhe anatemimin e tij nga disa shtresa që dihen dhe janë ba bajate, unë kënaqesha tue e lexue dhe me krejtë qenjen time i jipja të drejtë. Lexoja , tri herë e lexova dhe si uragan i erës që permbledh gjithcka gjanë para vetes edhe truni im ato qaste permbledhi të kaluemen tonë neper shekuj dhe mu kujtue se nga të gjithë ata burra, nga të gjithë ato mendje të ndrituna që i kishte populli ynë as në gishtat e njanes dorë nuk mund ti numrojë ata që i ka vra ose pre shpata dhe pushka e anmikut. 99% të tyne i kemi pre e vra vetë. Mu kujtue se cka kanë shkrue dhe cka shkruejn e flasin keq per Ismail Kadarenë shqiptaret asnjiherë nuk kanë shkrue dhe folë serbet dhe grekët anmiq tonë tradicional dhe shekullor. Mu kujtue se cka kanë folë dhe shkrue e cka po flasin e po shkruejn perditë per Shejtin e kohës moderne të kombit shqiptarë Dr. Ibrahim Rugova kurr nuk kanë folë as shkrue serbet.
Shumëherë i thamë vetes që asht ma mirë mos me lexue fare shtypin ditor dhe revial, mos me hap faqe të rubrikave të internetit sepse sa ma shumë që po i lexojë ato aq ma shumë po bindem se sa të drejtë ka pas Faik Konica kur ka shkrue RUEJE ZOT SHQIPNINË PREJ SHQIPTARËVE. Nuk kamë ndermend të dalë nga tema andaj po këthehem te ata që shkruejn, komentojnë dhe lexojnë në zemrashqiptare.net. Ku jeni more trima që nuk po u nihet zani i pergjegjes në kushtrimin e Bajram Kabashit?! Ku jeni more intelektual që nuk po ju nihet zani si pergjigje per lajmin e gëzimit të Fritz Radovanit?! Jo juve nuk ju interesojnë njerzit e mëdhenjë dhe zbardhja e misterit të tyne tragjik sikur asht rasti i At Gjergj Fishtes, sikurse as nuk ju intereson se kush ishte PAPA KLEMENTI I XI. Juve popull grindavec, teveqel, ju interesojnë të shiqoni emnat e autorve të artikujve të shkruem në zemrashqiptare dhe në faqet tjera të internetit dhe nese asht dikush që ju e keni marr inati per pa pik arsyeje ju me zell hapni rubriken e komentit dhe i shfryni zorr e mushkni tue sha autorin pa e komentue fare shkrimin e tij. Juve nuk u vjen turp as që ju hanë palla se ato që ju i shkrueni janë trillime, janë rrena, janë fjalë të perserituna dhe të grumbullueme në grumbullin e juve të plehut dhe posa tu jipet rasti ju e shprushni at pleh dhe i jepni erë botës. Pse more të mjerë sa merreni me punë të kota dhe sa shani figurat ma të mëdhaja dhe ma të nderueme të kombit tonë, dhe ketë e bani pa i njoft ato, por vetem me thash e thana, pse nuk angazhoheni per punë të mbara, pse nuk i perkrahni punët dhe iniciativat e mbara të njerzve të mëdhej?! Cili popull pos neve , po ta kishte nji Faik Konicë do e anatemonte deri në person-nongrata?! Cili popull do mundohej edhe eshtnat të ja zhduk nji At Gjergj Fishte?! Cili popull do e shante Shejtin Dr. Ibrahim Rugova?! Cili popull nuk do mburrej me Nanën Tereze?! Cili Popull do e shante Don Lush Gjergjin?! Po cili popull edhe nji Gjergj Kastriot do e shante???!!! Jemi neve populli i mbrapsht, grindavec, teveqel që i bajmë per ditë e per minut këto pisllaqe. Si nuk po keni turp ju ekstremistet shqipfolsa të fundamentalizmit islam që shkrueni me adresa dhe emna të rrejshem llojë llojë pisllaqesh per Engjëll Koliqin, Per Don Lush Gjergjin etj. Si nuk po i vini gishtin kokës kur ju shani Amerikën dhe miqet tonë të tjerë të Evropës të cilet na e dëbuen shkaun nga trojet dhe na e suellen lirinë e mvetsinë.
Jam i vetdijshem se do të vershojnë komentet nga JU soji i mbrapsht posa ta shifni këtë artikull, por u thamë që perpara se mue Ju as më frigoni, as që më vjen keq të ju ofendojë dhe mallkojë. Juve e keni mallkue veten tuej derisa i mohoni vlerat, derisa i urreni miqet. Ju keni mallkue veten tuej derisa i doni ata që nuk i keni fis as farë, ata që janë të krijuem në incest familjar dhe që janë miq dhe dorë e djathtë e Rusisë dhe Serbisë. Janë pra këta vëllaznit e juv araboafroaziatik.

KUSHE ASHTE KY BURR...?

.SAK FAZLIA
BAJRAKTARI I ROGOVES SE LASHTE
I GJITHA LUFTRAVE TE KOHES
GJATE GJITHE JETES TIJ...

*****JETA DHE VEPRA E TIJ ATDHETARE*****

RUGOVA nje TREVE malore e cila SHTRIHET ne veri-perendim te PEJES.
e qe kufizohet me Malin e zi, është njëra prej trevave ndër më te njohurat për lufta e beteja kundër pushtuesve të huaj shekuj me radhë. Këto lufta zhvilloheshin sidomos kundër pushtuesve serbo-malazias dhe atyre otoman që nga fillimi i shekullit 18 e këndej, të cilat bënë qe Rugova në krye me bijt e bijat e saj, të na i shtoj faqët e historisë sonë të lavdishme, siç ishin Gjekë Stanisha-parardhës i Koshutanasve-respektivisht i Muriqasve, i cili njifet ndër figurat me të njohura të Rugovës, në luftë kundër Përandorisë Otomane. Pastaj Sali Jaha, Qelë Shabani, Avdi Smajli, Zhujë Selmani, Kadri e Hysen Bajri, Hajdar Feku, Demë Isufi, Rexhë Avdia, Sadri Bardhi, Isuf Mujani, Kajë Galja, Xhemë Sadria, Halil Turku, Sadri Elezi, Mustaf Bajraktari, Zeka I Sykut, Zhujë Kasemi, Tafil Ahmeti, Fasli e Sali Mula, Rexhë Haxhia, Mehmet Shabi, Mustaf Sejda, Isuf Haxhia, Bikë Alia, Haxhi Qela, Hysë Selimi, Kerë Sadria e sa e sa të tjere të cilët ranë në altarin e Lirisë për të mos vdekur kurrë. Ishin këto figurat me të njohura, gjeneratat e para rugovase të cilat i njef historiografia Shqiptare, jo vetëm tek rugovasit por edhe më gjërë, dhe që lanë mbresa për xheneratat e reja, e sidomos tek Sak Fazlia-Bajraktari i Rugovës, i cili për 33 vjet me radhë nuk u ndal se luftuari e vepruari për çështjen tonë kombëtare, deri sa edhe ra me flamur në dorë në zonën kufitare Kosovë-Mal i Zi, respektivisht në Majën e Smilovicës, në vitin 1944.

Sak Fazlia lindi në Koshutan të Rugovës, respektivisht në Gurishtë, në vitin 1885, në njërën prej familjeve ndër më te njohurat në Rugovë, për qendresë e heroizëm në luftë kundër pushtuesve të huaj.Nga familja e Sak Fazlisë të rënë në fushën e nderit, njifen vëllezërit, Shpend e Haxhi Kurti, rreth viteve 1760. Në vitin 1803, në këtë familje lindi Sali Jaha, I njohur me emrin Sali Jahë Binbashi-Bajraktar e Komandant i forcave luftarake të Rugovës, për afër 60 vite me radhë.Salihi ishte edhe pjesëmarrës LSHP-së,1878,dhe njëri prej bashkëluftetarëve më te ngushtë të Ali Pashë Gucisë, Sylejman Vokshit, Haxhi Zekës, Jakup Ferit, Mulla Jahës, Qelë Shabanit, Kadri Bajrit e të tjer. Përveç luftave të shumta që udhëhoqi Sali Jaha, që nga ato të Moraçës, të Beranës, Shekullarit, Bukovikut e sa e sa të tjera, deri të ajo e Nokshiqit, në të cilën Salihi edhe pse ishte në pleqëri të thellë, ai zën vend në shtabin ushtarak të Ushtrisë së Bardhë, e udhëhequr nga Ali Pashë Gucia e Haxhi Zeka. Ndër luftrat me të njohura që udhëhoqi Sali Jaha, është ajo e Beranës në vitin 1875, ku rugovasit shpetuan Beranën nga forcat malaziase të udhëhequra nga Mark Milani. Gjatë asaj lufte, Sali Jahës në fushën e nderit i bien dy djemtë e vet, siç e thot rapsodi popullor:
Sali Jaha po përvet
Në Breg t`Sutnicës shehit kush met
Sali Jahës dy djemt e vet.
Se, heroizmi i këtij luftëtari dhe të një komandanti strateg të njohur më se miri e dinin forcat malazeze, të cilët para se të hynin në luftë me rugovas, pyesnin se, kush është komandant.
Mark Milani pe flet një fjalë,
Zot kan ka Rugova t`parë,
Sali Jahën Komandar
Hajdar Fekën Bajraktar.
Pas dy vjetësh të vdekjës se Sali Jahës, në këtë familje lindë Sak Faslia, i cili u rrit në kushte të vështira, kur pushtuesit otoman deshën që familjën e Sali Jahës ta shpërngulin nga Rugova, por fal rugovasve në krye me Tahir Hajrin, nuk ia arrisin qellimit. Sak Faslia jetën rinore e kaloi në vendelindje, në përkujdesjen e prindërve të vet Faslisë dhe Drandës, bijë e Vuthajve-Bruqaj, e cila më parë ishte e martuar për Sali Jahën. Ishte viti 1911, respektivisht lufta e Beranit e cila qiti në skenë luftarake figurën e Sak Faslisë. Edhe pse ishte ndër luftëtarët më te ri, dhe ishte hera e parë që merrte pjesë në luftë, ai u shqua për guxim dhe heroizem,i cili kishte hyrë në thellësi të armikut duke i shkaktuar viktima të shumta armikut.Mendohej se Saku ka mbetur i vrarë.Të nesërmen, Saku del nga Berani..

Sak Fazlia dhe bashkëluftëtarët e tij të shumtë si për nga guximi, ashtu edhe për nga ideja, ishin të vendosur për krijimin e shtetit etnik Kombëtar. Ishte viti 1941, kur në Kosovë hyjnë forcat ushtarake të shtetit amë. Në Prefekturën e Pejës me 30 qershor, arrisin dy bataliane ushtarake, ai Korata dhe Gramos për mbrojtjën e kufirit me Mal të Zi, të udhëhequra nga ushtarakët e njohur si, Kolë Bibë Mirakaj, Major Rexhep Gilani, kap.Toda, kap.Rudi e të tjerë, priten nga Prefekti Xhevat Begolli. Kolë Bibë Mirakaj kishte kërkuar nga Xhevati që t'i ftoj luftëtarët e deshmuar qe më parë në mbrojtje të çështjes kombëtare dhe pasardhës të familjeve të njohura qe më parë.Përveç të tjerëve, Kolë Biba për Rugovë kishte kërkuar qe, të kontaktoj me pasardhësit e Bajraktarit të Rugovës- Sali Jahës dhe përfaqësues i LSHP-së, respektivisht Sak Fazlinë. Në atë kohë rugovasit ishin të moblizuar në katër njësi vullnetare për mbrojtje të kufirit, ku ishte edhe vetë Sak Fazlia. Xhevat Begu pas urdhërit të marrë nga Kolë Biba,obligon Ramë Xhemajlin,i cili ishte kurir tek Xhevati, që të shkoj në Rugovë për ftuar Sakun në takim më te lartë -përmendurit.Me t'u nisur për në Rugovë, Rama në dalje të qytetit takohet me Sakun, i cili ishte duke hyrë në Pejë për t'u takuar me Xhevat Begollin, të cilët ishin të njohur kohë me parë.Me 1 korrik 1941, Sak Fazlia takohet me ushtarakët e lartëpërmendur në Prefekturën e Pejës, ish Kulla e Xhevatit, ku ishin edhe Bajraktari i Deçanit, Dushit, Potgurit, Strellcit dhe disa rugovas, si Xhemajl Mahmuti e Ramë Xhemajli nga Reka e Allagës, Imer Muji, i nipi i Kadri Bajrit, Selman Beka, i nipi i Hajdar Fekut, Januz Kapuqi nga Pepajt, Haxhi Lushi nga Koshutani, e Shaban Smajli nga Shtupeqi i Madh. Pas përshendetjeve, Kolë Biba i drejtohet Sak Fazlisë me këto fjalë,"mëqe jeni nipi i Bajraktarit të Rugovës Sali Jahës dhe luftëtar i deshmuar për çeshtjen kombëtare, ju kemi ftuar nëse jeni të gatshem të deshmoheni si luftëtar dhe bajraktar në mbrojtje të kufirit Shqiptaro-malazias".Sak Fazlia pa u hamendur pranon një gjë të tillë, ku Kolë Biba i përgjigjet me Flamur Kombëtar.Saku merr Flamurin dhe përkulet duke e puthur e pastaj hapë gjoksin të cilin e kishte të mbushur me dekoratat e Sali Jahës-4 sosh dhe një të vetën. I befasuar Kolë Biba për kujdesin e ruajtjes se atyre dekoratave dhe entuziazmin e Sakut për luftë nxjerrë edhe një dekoratë dhe një pushkë italiane dhe ia dhuron Sak Fazlisë duke i uruar titullin e Bajraktarit të Rugovës, dhe sukses në luftë. Ky ishte flamuri i parë Kombëtar i pranuar nga shteti amë, i cili pas dy ditësh do të valëvitet në kufirin shqiptaro-malazias nga Bajraktari Sak Fazlia.Të nesërmen me 2 korrik, Saku me flamur kombëtar në ballë të ushtrisë shqiptare del në Rugovë ku pritet me një respekt të paparë nga rugovasit dhe, do të bëjnë edhe një natë në Kuçishtë. Kjo ngjarje e madhe historike si për Rugovë ashtu edhe me gjerë, u ruajt me gjelozinë më të madhe, jo vetëm te Rugovasit, deri tani më se shumti përmes rapsodit tonë popullor:
Po vin ndihmë një tubë Ushtri
Sak Fazlia u paska pri
U paska pri Sak Bajraktari.
Komandant Rexhep Gilani
Me 3 korrik, Sak Fazlia ju prinë forcave luftarake,atyre të rregullta dhe vullnetare, drejt kufirit me Malin e Zi,respektivisht në Mokna, pikë qendrore për atë zonë kufitare,për tri vite me radhë në krye me Sak Fazlinë-Bajraktarin e Rugovës.Lufta fillon kah mesi i ditës,në anën e kundërt i vendosur, forca të shumta malaziase të cilat me çdo kusht donin të ruanin atë pikë kufitare.Të parët sulmojnë malazezët.Sak Fazlia gjithnjë ishte në ballë të lufës.Në mbrëmje, ushtarakët kërkoin nga Sak Fazlia që te terhiqet, me qellim qe në terhjekje e sipër, të pozicionohen për sulme të reja.Saku refuzon terhjekjen duke vazhduar luftën.Kërkesat për terhjekje vazhduan edhe dyherë tjera, të cilat përsëri Saku s'i pranon.Kah mesi i natës kishte mbetur vetem me 20 luftëtarë,të njohur me emër e mbiemër,në mesin e të cilëve ishin: Tahir Coli, Bekë Rexhepi, Grosho Ibra, Ibish Salihi, Bajram Salihi, Hysen Syla, Arif Bajrami Haxhi Tahiri të gjithë rugovas e Sherifi nga Peja, si dhe toger Aziz Arifi, tetar Marku, Ndue Zef Pera, Lam Qasti, Mehill Ndoi, Zef Mhilli, rreshter Koan Aliu, tetar Destan Abas Kalamanaj dhe Kolë Teraku e Alush Seiti. Këta vazhdojn luftën tërë natën,ku Sak Fazlia ishte pozicionuar në Kullë me çrast kishte vendosur edhe flamurin kombëtar për herë të parë, në hyrje të Kullës ,në këtë zonë kufitare dhe, deri në mëngjes kishin luftuar pa nderprerë, ku bien hiç më pak se 7 luftetarë-deshmorë të lirisë si:Grosho Ibra,Ibish Salihi e Bajram Zeneli, qe të tre rugovas dhe tetar Ndue Zef Pera,ushtarët,Lam Casti e Mëhill Ndoi si dhe Sherifi nga Peja dhe qenë plagosur Bekë Rexhepi e Hysen Syla nga Rugovasit dhe Koana Aliu, tetar Destan Abaz Kolomanja dhe Kolë Teraku, të gjithë nga Shqiperia.Me 4 korrik Sak Fazlia kishte aguar i tëri i zi nga tymi i barotit me çrast ishte gjuajtur disa herë edhe me bomba, të cilat kishte arritur tia kthej armikut dhe ti shkaktoi dëme të konsiderushme në njerëz.Të gjithë e dinin se Saku duhet të jetë i vrarë.Zhukë Haxhia ishte ai i cili e njohu i pari Sakun, që kishte dalur jasht Kulle pas terhjekjës se armikut.Sipas deshmitarëve të asaj lufte, në Flamur dhe në pallton e Sakut numëroheshin hiç me pak se 72 vrima nga plumbat e armikut.Ishte kjo një luftë qe luftohej për jetë a vdekje,e cila zgjati afër një javë,ku forcat armike kishin pësuar humbje të mëdha.Për këtë gjë akuzoheshin udhëheqësit luftarak të Rugovës, të asaj kohe, siç ishin: Sali Rama,Zhukë Haxhia,Tahir Coli,Rizë Zymeri,Isuf Bajraktari e të tjerë, e sidomos Sak Fazlia-bajraktari i Rugovës.Për Sakun nga armiku ishte krijuar bindja se nuk e kapë dot plumbi,andaj Novica Popoviqi komandant i forcave malaziase kishte hartuar plan tjetër për likuidimin e tij.Ata i kerkoin dyluftim Sakut.Vukosav Keniqi njëri prej luftëtarëve më te guximshem malazez, i kishte kerkuar Sak Fazlisë dyluftim ,duke i thëne se, nëse je vertetë Bajraktari i Rugovës me del për- ballë.Serbomalaziasit kishin për qellim qe me dredhi ta likuidoin Sakun.Kishin përgaditur edhe dy luftëtarë të tjerë qe pasi t'i del Vukosavi përballë,ata t'i dalin anash dhe ta likuidoin Sakun.Sak Fazlia pa u hamendur fare i del përballë Vukosavit,i cili tenton tia grabitë Flamurin,

http://images.jetonkelmendi.multiply...qFNVEph e%2BA

të cilën ia dhuroi para shumë qytetarëve,në të cilën shenonte inicialet e Sakut si Bajraktar i Rugovës.S.F.B.R.kjo dekorat egziston edhe sot e kesaj dite.Pastaj Saku po në kete vit ishte pjesëmarrës edhe në luftën e Shekullarit.
Ishte viti 1943,kur serbomalazezët pas masakrës se Bihorit kishin për plan qe të sulmoin edhe Pejën.Xhelal Preveza tani ishte nenprefekt i cili fton luftëtarët qe t'i vinin në ndihmë qytetit të Haxhi Zekës e gjithashtu edhe Sak Fazlinë,i cili ishte i mirëpritur në çdo kohë, si në Prefekturë ashtu edhe në Kazermë,bile ne Kazermë kishte edhe qelësat e depos për armatim.Përveç luftave qe bënte Sak Fazlia,ai i përcillte mirë edhe rrjedhat politike,për çka shpeshherë binte në konflikt edhe me italianë.Me 21 shkurt 1943,Drago Graqeviq i veshur në rroba shqiptare, vret drejtorin e firmës SIMONCIN, ingjinierin Laterzon në banesën e tij,për çka pastaj akuzohen shqiptarët.Këtë gjë Saku e kishte diktuar edhe më herët dhe tek italianët nuk kishte kurrfar besimit.Pas kësaj vrasje, e cila me vonë zbulohet udhëheqësi i Kuesturës italiane, Sovarino Rikotini me bashkëpuntorë japin urdhër që te plaçkitet dhe të digjet Qarrshia e Pejës, dhe fillojnë t'i arrestojnë shqiptarët.Në mesin e të arrestuarve ishte edhe Zhuk Haxhia e Rizë Zymeri, qe të dy luftëtarë të njohur dhe udhëheqës luftarak,të cilët ishin ftuar për bisedime.Kur Sak Faslia degjon, merr me vete Sylë Mehmetin, i cili e zotëronte italishten, dhe hynë në kuesturë ku Rikotini tenton ta burgosi edhe Sakun,por ishin dekoratat e Sakut dhe qendrimi i tij,të cilit i ndihmojn për t'i liruar bashkëluftetarët . Nga ky rast marradhëniet shqiptaro-italiane ishin ftohur, për çka obligohet Prefekti i Prizrenit Asllan Boletini qe të ndërmjetësoi.Mosmarrveshje me italianë Saku kishte pasur edhe disa herë.Malazezët edhe përkunder humbjeve qe kishin gjatë gjthë atyre betejave, prapseprap nuk pajtoheshin.Ishte fundi i viti 1943,kur armiku kishte hartuar planin për të sulmuar në Azhanicë.Imer Maliqi me të kuptuar planin e tyre, kerkon nga luftëtarët e Rugovës qe t'u shkojnë në ndihmë,ndersa forcat e veta i kishte radhitur rreth kufirit. Me të marrur lajmin Sak Fazlia me Sali Ramën,Zhukë Haxhin,Rizë Zymerin e të tjerë marshojnë drejt Azhanicës,të cilët vendosen në shtepinë e Xhemë Bajraktarit,ku i prisnin Shemsi Feri,Imer Maliqi,Xhemë Bajraktari e të tjerë dhe hartojnë planin për luftë.Posa armiku kupton në Azhanicë kanë arritur perforcime nga Rugova, terhiqen mbrapa.Se, Sak Fazlia ishte bërë frikë e tmerr për malazezët, më se miri tregon fakti se, tani malazezët kishin shkuar në kuesturën italiane në Murinë dhe kishin kerkuar ndihmë nga italianët për t'i mbrojtur nga Saku e bashkëluftetarët e tij dhe të bejnë dialog me ta.Kuesturri Italian që sherbente në Murinë, menjëherë e fton Sak Fazlinë në bisedime, me çrast, së pari tentoi ta çarmatosi,por nuk ia doli,e pastaj kerkoi nga Saku qe të mos i trazonin malazezët.Sak Fazlia, maorit italian i përgjigjet shkurt.Trojet tona ne i mbrojmë vetë,kurse malazezët mos të hyjnë në to, se i prêt plumbi, tregonte Halil Ahmeti bashkëluftëtari i tij,i cili kishte qenë me te në Kuesturrë.Edhe viti 44,në këtë zonë kufitare fillon me lufta e beteja të ashpra.Ishte 31 prilli kur forcat malazeze kishin sulmuar Kullën e Moknave,e cila ishte bërë Kala e vertetë për lufta e beteja,ndersa Saku sinonim i tyre.Edhe kësaj here zhvillohet një betejë e rrept,e tëra rreth Kullës,aty ku valvitej Flamuri Kombëtar e ruhej nga Bajraktari i Rugovës Sak Fazlia me bashkëluftetarë.Lufa kishte filluar natën dhe kishe vazhduar deri në mesditë,ku në luftë e sipër plagoset Bajraktari i Rugovës,i cili edhe përkundër kerkesës se bashkëluftetarëve qe të terhiqet,ai nuk pranon,duke u përgjigjur se, jo nuk terhiqem mbrapa,për mjekim,dua të mbes deshmor në kufi për mbrojtjën e Kosovës e popullit Kosovar.Shkruan gazeta "Lidhja e Prizrenit" Nr.13.e vitit 44.Ishte kjo hera e dytë qe plagosej Sak Fazlia,i cili tani veç sa bënte 33 vjet në luftë me armikun dhe i kishte mbushur të 59-tat.
Ishte 29 maji, kur Sak Fzlia nga kufiri kishte shkuar në Pejë për të njoftuar dhe konsultuar udhëheqësit e asaj kohe për gjendjën rreth kufirit, e sidomos Xhevat Begollin që kishte lidhje të ngushta me te.Sulmet e armikut serbomalazias kishin filluar tani, të ndihmura edhe nga italianët dhe kishin pushtuar disa vise shqiptare të banuara me muslimanë.Nga atje kishin filluar të sulmojn Kacuberrin, pikë kufitare mjaft me rëndësi. Kacuberri ishte nën mbrojtjën e Divizionit SS të 21-të-Skenderbeg dhe njesitet vullnetare te Hajdin Sahitit, Sadri Metës,Mulla Zekë Berdynës,Kurt Abazit dhe luftëtarëve të Tregovishtës, në krye me Mulla Jakup Kombin e vëllezërit Bralaj.Pas një beteje të gjatë bie edhe Kacuberri, ku heroikisht në fushën e nderit bie Ramë Bashi nga Bukeli dhe një ushtar nga Shqipëria dhe plagosen Mulla Zekë Berdyna dhe Islam Syla nga Pepajt.Me 30 maj Sak Fazlia kthehet nga Peja natën,në Kuqishtë nga ushtari i ti Sejdi Rama njoftohet se në drejtim të Kacuberrit po zhvillohen luftime dhe se armiku është nisur në drejtim të Smilovicës.Nga Kuqishta Saku natën shkon në Koshutan dhe më 31,urdhëron nipin e tij qe të dal dhe të leshon zërin e kushtrimit për luftë nga Molika,vend nga u lëshua kushtrimi gjithnjë edhe në kohën e Sali Jahës.Nga Koshutani Sakut i bashkangjitën edhe shumë luftëtarë të tjerë, të cilët me të shpejt arrisin në Smilovicë, ku ishin mbledhur luftëtarë nga të gjitha anët, për të mbrojtur ate dheviset tjera për rreth.Ishte rreth orës 12,kur fillon lufta,dhe Sak Fazlia me Flamur në dorë kishte hypur në Majën e Smilovicës me dhjetëra luftëtarë.Tahir Coli, njëri prej bashkëluftëtarëve me të ngusht dhe më besnik i Sakut kishte hyrë nga ana e kundert ndër Majën e Smilovicës.Lufta vazhdon pa nderpre, armikut iu shkaktuan viktima të shumta nga Saku e bashkëluftëtarët e tij dhe, nuk ia arritën që ta pushtojn Smilovicën.Rreth orës 14,"allaturka" siç e quanin atëherë, nga një predhë e armikut,Bajraktari i Rugovës goditet në kokë dhe, gjysma e kokës i shkëputet dhe Saku rokulliset teposhtë, në drejtim të armikut, të cilin e ndalë një bredh për të mos ra tek armiku.Luftimet vazhdojnë,luftëtarët që ishin më afër Sakut,Haxhi Tahiri nga Bogët,vëllezërit Balë e Avdyl Alia,dhe Hysen Ujkani nga Koshutani si dhe Shpend Halili nga Shkreli, e terheqin trupin e tij,dhe e qesin në tokën shqiptare.Malazezët kishin tentuar që ta marrin trupin e Sakut,por Tahir Coli bashkë me Azem Cufën e të tjerë nuk e ndalnin luftën.Tahiri me atë rast vret tre malazias,ndersa i biri Haxhiu shpeton nga vdekja e sigurt të riun e bashkëluftëtarin, Isuf Veselin.Me vrasjën e Sakut nderpritet edhe lufta, sepse armiku ishte thyer dhe tani bashkëluftetarët e Sakut vizitonin trupin e tij, dhe i bënin nderime Bajraktarit e udhëheqësit të tyre shumevjeçar nëpër luftra e beteja.I dhëmbshem ishte rasti kur Tahir Coli arrin tek trupi i Sakut, i cili ngushëllon të gjithë bashkëluftetarët, e në veçanti Ramë Sadikun, të birin e axhës se Sakut,dhe përkulet para trupit të tij,të cilit ia hjek dekoratat, e merr edhe Flamurin Kombëtar dhe ia dorëzon Ramë Sadikut.Bajraktari i Rugovës, Sak Fazlia vorroset po në Majë të Smilovicës,ish tokë shqiptare deri me atëherë.Me t'u marrur lajmi për ramjën e ti,Peja shpall ditë zie dhe ngre flamujtë në gjysmështizë, e poashtu veprohet edhe në Tiranë.Heroizmi dhe trimëria e tij në luftë kunder armikut me dekada të tëra, u ruajt për mes rapsodit tonë popullor,përmes shumë këngëve.Sakut iu këndua edhe të varri posa e vorrosnin,bashkëluftetarët Bajram Osmani nga Duboviku dhe Selman Zeneli nga Dugaiva i këndojnë:
Ditën e mërkure në katër sahati
Nau ka vra Sak Bajraktari,
Të mërkurën bash qat ditë
T`tanë shqiptarve ju ka dhimtë,
Ju ka dhimtë e haj medet
Shokt e ti kan ba gajret,
N`dorë të shkjaut se lanë me metë
E kan shti në dhe për qef t`vet,
Për qef t`vet ne dhe e kan shti
Sot po ktojm të vorri i ti
Për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë në mbrojtjën e çeshtjës tonë kombëtare, u desh të pritet plot 60 vjet, për t'u kujtuar legalisht nga populli i tij, i cili nuk e harron dhe, me pietetin më të lartë e kujton figurën e ti madhore prej luftetarit e heroit te pavdekshem.Me 3 qershor 2004,Presidenti i Kosovës,Dr.Ibrahim Rugova mban Akademi përkujtimore kushtuar jetës dhe veprës se tij,në Teatrin kombëtar në Prishtinë.Po ashtu me 30 tetor 2005,nën patronatin e Presidentit të Kosovës Dr.Rugovës dhe me nderime Ushtarake të TMK-së, bëhet rivarrimi i tij bashk me Bajram Sharin nga Koshutani,Selman Jashar Ucin nga Shqipëria, të cilët ishin për mbi 60 vjet në Majën e Smilovicës,tani pjesë e Malit të Zi, dhe të paraardhësit të Sakut, Sali Jahës po ashtu Bajraktar e komandnt luftarak për mëse 60 vjet më radhë në Rugovë,pikërisht tek Molika e Sak Fzlisë,dikur e Sali Jahës,vend ku ishte pikëpjekja e rugovasve në çdo kohë për luftë kunder armiqëve shekullor serbosllav te kohës.

por që Saku ia shkrep një plumb në gojë,i cili bie përtokë, ku Saku mendon se është i vdekur.Dy kundërshtarët e tjerë gjitashtu mësyjnë në të, por që përsëri Saku shtie në ta, njërin e vret ndersa tjetri arrinë të ikë.Pas disfatës se luftës tek Kulla e Moknës,malazezët të indinjuar sulmojn Plavë-Gucinë,njërën prej Kështjellave me të forta të qendresës Shqiptare, në krye me Luftën e Nokshiqit.Shemsë Feri bashkë me Imer Maliqin kuptuan qellimin e armikut,se cak i sulmit tani do të jetë Plavë-Gucia dhe në pa- mundësi për t'u mbrojtur, vendosin qe të lëshojnë zërin e kushtrimit në Rugovë e Dukagjin për ndihmë dhe shpetim.
Me 15 korrik lëshohet zëri i kushtrimit në Rugovë,nga Zymer Imeri i Imer Maliqit e me pas në Pejë,në Prefekturën e Pejës tek Xhevat Begolli,I cvili menjëherë njofton Dukagjinasit se në Krahinën e Plavë-Gucisë kërkohet ndihmë.Me t'u lëshuar lajmi i Kushtrimt,Xhevat Begu mbledh kreun dhe Bajraktarë të asaj kohe të cilët,krahinës se Plavë-Gucisë i vijnë në ndihmë.
Me 16 korrik forcat vullnetare të Dukagjinit e të Potgurit arrijnë në qafën e Qakorrit, të prirë nga Ali Bajraktari,Demë Ali Pozhari,Selim Shabani,Tahir Gashi, Lan Selim Mulla Zekë Bërdyna,Kurt Abazi,Sadri Meta,Hajdin Sahiti,Ukë Sahiti e të tjerë, me bashkëluftëtarë u shkojnë në ndihmë kësaj Krahine.Në Qafën e Qakorrit takohen edhe me luftëtarët e Rugovës, ku pasi hartojnë planin e luftës dhe emërojnë udhëheqësit e përgjithshem luftarak, nisen për luftë, e cila zgjati mëse një javë.Edhe këtu Sak Fazlia emërohet Bajraktar.Pas një jave lufte,forcat malaziase obligohen që, edhe nga këtu të tërhiqen.Në këtë luftë,Sakut i vritet njëri prej bashkëluftetarëve me të ngushtë, të Ura e Murinës, Lan Selimi.Pas asaj lufte, forcat malazeze tërhiqen,ndersa forcat vullnetare radhiten drejt vijës kufitare për mbrojtje të tij.Qe nga ajo kohë,Sak Fazlisë i lejohet edhe formimi i njesisë vullnetare, ku caktohet përveç të tjerave, në mbrojtje të pikës kufitare tek Kulla e Moknës, aty ku nga vet dora e Sak Fazlizë ishte vendosur Flamuri Kombëtar për herë të parë.Vija kufitare tani qe ishte vu në mbikqyrje të forave vullnetare, ishte qe nga Smilovica, Kacuberri, Qafa e Murgashit, Moknat, Qakorri, Murina e deri në Plavë-Guci, të udhëhequra nga Sak Fazlia, Rive Zymeri, Sali Rama, Zhukë Haxhia, Isuf Mehmeti, Haxhë Mustafa, Demë Ali Pozhari, Mulla Zekë Bërdyna, Kurt Abazi, Sadri Meta, Hajdin Sahiti Ukë Sahiti, Imer Maliqi e të tjerë. Përveç mbrojtjes me luftë që bëri Sak Fazlia gjatë asaj përiudhe tek Kulla e Moknës, ai nuk ngurroi t'u shkoi në ndihmë edhe luftëtarëve të tjerë nëpër pikat e lartëpemendura, dhe vende të tjera.
Në vjeshtën e vitit 1941, forcat serbo-malazeze hartojnë planin për të pushtuar Pazarin e Ri. Aqif Bluta njëri prej luftëtarëve të lirisë, që nuk pushoi se luftuari gjatë gjithë jetës se tij,tani ishte udhëheqës për këtë trevë,ku edhe diktoi planin e armikut se, cak i luftës tani ishte Pazari i Ri.I vetedijshem se do të zhvillohet luftë e madhe,dhe në pamundesi për t'u mbrojtur,ai lëshoi zërin e kushtrimit në tërë Kosovën dhe me gjërë për ndihmë.Si çdo trevë tjetër që i shkoi në ndihmë Pazarit, ashtu veproi edhe Rugova ,e cila me 100 luftetarë ndër më te guximshmit, në krye me Sak Fazlinë e Sali Ramën ku në Tregovishtë u bashkangjiten edhe shumë luftetaër të kësaj ane, me 15 nëntor arrijn në Pazar të Ri,ku kishin arritur forca të mëdha nga të gjiha anët dhe pritej një luftë e madhe dhe e rrept.Me 16 nëntor,në agun e parë fillon lufta për Pazar të Ri.Luftëtarët e Rugovës dhe të Potgurit ishin të vendosur në njërën prej pikave më strategjike për luftë.Para se të fillonte lufta, Sali Rama sugjeron Sakun qe të mos futet në thellësi sikurse nëpër lufta të tjera dhe të këtë kujdes për arsye se, tereni ishte i panjohur.Ishte diku mesi i ditës kur Saku bashkë me Demë Haxhinë,Xhemë Zekën dhe disa të tjerë ishin future në thellësi të armikut duke luftuar pa nderprerë, ku edhe plagoset Sak Fazlia-Bajraktari I Rugovës me Flamur në dorë.Demë Haxhia qe ishte afër tij i shkon në ndihmë,merr Flamurin për të vazhduar luftën.Njëri prej luftetarëve serbomalazias që kishte plagosur Sakun nuk ishte shumë largë, pas një çube, gjuan edhe në Demën, të cilin e plagosë.Saku edhe pse i plagosur, kur dikton armikun gjuan në të dhe e len të vdekur.Xhemë Zeka i shkon në ndihmë Demë Haxhisë dhe merr Flamurin,i cil vazhdon luftën,ndersa një grup luftetarësh të plagosurit i dergoin në spital,siç e thot edhe rapsodi popullor:
Sak Faslia ish varrua
Demë Haxhia si po Thua
Edhe vete Sako jamë varrua
Dej n`spital s`po muj me shkue,
S`en spital n`i paskan que
Dema ish vdek Saku ish pshtue
Ish dekë Dema haj medet
Tuj luftue për Atdhe t`vet
Edhe në spital tentoin ta helmojn Sak Fazlinë, por Saku i dikton dhe shpeton.Pas disa ditësh Sakun e kthejn në shtëpi,i cili pas tre muajsh sherohet dhe përsëri i kthehet Kullës se Moknës për të vazhduar luftën me bashkëluftëtarë.
Me 13 qershor 1942, forcat malazeze kishin sulmuar në Smilovicë.Atje në mbrojtje të kufirit ishte Rizë Zymeri e Sadri Meta me bashkëluftëtarë. Me të degjuar Sak Fazlia, fton Sali Ramën,Tahir Colin, Bege Maliqin e dhjetra luftëtarë të tjerë dhe i dalin në mbrojtje Smilovicës.
Me 20 korrik përseri sulmohet Kulla e Moknës,aty ku valonte Flamuri Kombëtar dhe ku ishin përqendruar forcat e Sak Fazlisë.Me të degjuar të krismave të para, Sak Fazlisë i shkojn në ndihmë edhe disa forca të tjera rugovase ku zhvillohet një betejë e rrept,betejë e cila vazhdon edhe të nesërmen në Qafë të Sekiricës,por tani Sakut i kishin shkuar në ndihmë edhe shumë luftëtarë të tjerë, si nga Rugova po ashtu edhe nga Dukagjini, me çrast bie edhe Can Tishuku nga Isniqi, e plagoset Ali Kasemi nga Haxhajt.Edhe forcat serbomalazeze kishin të vrarë e të plagosur dhe obligohen që te terhiqen nga vija frontale.Sipas një raporti që jepte drejtoria e përgjithshme e policisë,thuhej se 100 malazez u dolen në pritë 40 rugovasve,ku u zhvilluan luftime nga ora 7,deri në 15 të datës 20 korrik 1942.
Me 29 qershor të po këtij viti, në Pejë vjen për vizitë kryemnistri i Shqipërisë Mustafa Kruja,i cili duke qenë në dijeni për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë,kerkon që të ketë shoqëruesin e tij të parë,për çka thuhet nga bashkëluftetarët e Sakut se, deri sa ka arritur Saku nga Rugova,Kruja nuk lejonte kënd që të ulej në vend të tij.Për kontributin e Sakut në mbrojtje të kufirit,M.Kruja kishte përgaditur një dekoratë të posaçme,

Ja shifni kete foto te ketyre burrave te lashte Rugovases se si jen perballuar me jeten dhe lufterat dikur,neper zona me te rrezikuara,neper ato bjeshke te larte,mija kilometrash... te ngarkuara me stuhite e debores se rend...por Rugovasit e mij kurr s'jen perkulur armikut,gjithnje e kan mundur ate,duke i dalur dhe perball,fyt per fyt..a seshte per tu krenuar me ta,e vetmja krahin e trojeve shqiptare qe ka qen etnikisht e paster...Ju lumt per jeten dhe vepren kreshnike...!!!

Me krenari ju kujtojm per trimerin dhe guximin e juaj fisnik Rugovases...LAVDIIIIII
http://images.jetonkelmendi.multiply.com/image/18/photos/upload/500x500/RjPMHQoKCsMAAAG@Ogk1/rugovasit%20luftetare.jpg?et=k08oPtt%2CWG%2C%2CcY3 kTyYtKg&nmid=
Shkroj Natyra,Bije e malesise nga Rugova...E
DARDANIS

http://images.jetonkelmendi.multiply...qFNVEph e%2BA

të cilën ia dhuroi para shumë qytetarëve,në të cilën shenonte inicialet e Sakut si Bajraktar i Rugovës.S.F.B.R.kjo dekorat egziston edhe sot e kesaj dite.Pastaj Saku po në kete vit ishte pjesëmarrës edhe në luftën e Shekullarit.
Ishte viti 1943,kur serbomalazezët pas masakrës se Bihorit kishin për plan qe të sulmoin edhe Pejën.Xhelal Preveza tani ishte nenprefekt i cili fton luftëtarët qe t'i vinin në ndihmë qytetit të Haxhi Zekës e gjithashtu edhe Sak Fazlinë,i cili ishte i mirëpritur në çdo kohë, si në Prefekturë ashtu edhe në Kazermë,bile ne Kazermë kishte edhe qelësat e depos për armatim.Përveç luftave qe bënte Sak Fazlia,ai i përcillte mirë edhe rrjedhat politike,për çka shpeshherë binte në konflikt edhe me italianë.Me 21 shkurt 1943,Drago Graqeviq i veshur në rroba shqiptare, vret drejtorin e firmës SIMONCIN, ingjinierin Laterzon në banesën e tij,për çka pastaj akuzohen shqiptarët.Këtë gjë Saku e kishte diktuar edhe më herët dhe tek italianët nuk kishte kurrfar besimit.Pas kësaj vrasje, e cila me vonë zbulohet udhëheqësi i Kuesturës italiane, Sovarino Rikotini me bashkëpuntorë japin urdhër që te plaçkitet dhe të digjet Qarrshia e Pejës, dhe fillojnë t'i arrestojnë shqiptarët.Në mesin e të arrestuarve ishte edhe Zhuk Haxhia e Rizë Zymeri, qe të dy luftëtarë të njohur dhe udhëheqës luftarak,të cilët ishin ftuar për bisedime.Kur Sak Faslia degjon, merr me vete Sylë Mehmetin, i cili e zotëronte italishten, dhe hynë në kuesturë ku Rikotini tenton ta burgosi edhe Sakun,por ishin dekoratat e Sakut dhe qendrimi i tij,të cilit i ndihmojn për t'i liruar bashkëluftetarët . Nga ky rast marradhëniet shqiptaro-italiane ishin ftohur, për çka obligohet Prefekti i Prizrenit Asllan Boletini qe të ndërmjetësoi.Mosmarrveshje me italianë Saku kishte pasur edhe disa herë.Malazezët edhe përkunder humbjeve qe kishin gjatë gjthë atyre betejave, prapseprap nuk pajtoheshin.Ishte fundi i viti 1943,kur armiku kishte hartuar planin për të sulmuar në Azhanicë.Imer Maliqi me të kuptuar planin e tyre, kerkon nga luftëtarët e Rugovës qe t'u shkojnë në ndihmë,ndersa forcat e veta i kishte radhitur rreth kufirit. Me të marrur lajmin Sak Fazlia me Sali Ramën,Zhukë Haxhin,Rizë Zymerin e të tjerë marshojnë drejt Azhanicës,të cilët vendosen në shtepinë e Xhemë Bajraktarit,ku i prisnin Shemsi Feri,Imer Maliqi,Xhemë Bajraktari e të tjerë dhe hartojnë planin për luftë.Posa armiku kupton në Azhanicë kanë arritur perforcime nga Rugova, terhiqen mbrapa.Se, Sak Fazlia ishte bërë frikë e tmerr për malazezët, më se miri tregon fakti se, tani malazezët kishin shkuar në kuesturën italiane në Murinë dhe kishin kerkuar ndihmë nga italianët për t'i mbrojtur nga Saku e bashkëluftetarët e tij dhe të bejnë dialog me ta.Kuesturri Italian që sherbente në Murinë, menjëherë e fton Sak Fazlinë në bisedime, me çrast, së pari tentoi ta çarmatosi,por nuk ia doli,e pastaj kerkoi nga Saku qe të mos i trazonin malazezët.Sak Fazlia, maorit italian i përgjigjet shkurt.Trojet tona ne i mbrojmë vetë,kurse malazezët mos të hyjnë në to, se i prêt plumbi, tregonte Halil Ahmeti bashkëluftëtari i tij,i cili kishte qenë me te në Kuesturrë.Edhe viti 44,në këtë zonë kufitare fillon me lufta e beteja të ashpra.Ishte 31 prilli kur forcat malazeze kishin sulmuar Kullën e Moknave,e cila ishte bërë Kala e vertetë për lufta e beteja,ndersa Saku sinonim i tyre.Edhe kësaj here zhvillohet një betejë e rrept,e tëra rreth Kullës,aty ku valvitej Flamuri Kombëtar e ruhej nga Bajraktari i Rugovës Sak Fazlia me bashkëluftetarë.Lufa kishte filluar natën dhe kishe vazhduar deri në mesditë,ku në luftë e sipër plagoset Bajraktari i Rugovës,i cili edhe përkundër kerkesës se bashkëluftetarëve qe të terhiqet,ai nuk pranon,duke u përgjigjur se, jo nuk terhiqem mbrapa,për mjekim,dua të mbes deshmor në kufi për mbrojtjën e Kosovës e popullit Kosovar.Shkruan gazeta "Lidhja e Prizrenit" Nr.13.e vitit 44.Ishte kjo hera e dytë qe plagosej Sak Fazlia,i cili tani veç sa bënte 33 vjet në luftë me armikun dhe i kishte mbushur të 59-tat.
Ishte 29 maji, kur Sak Fzlia nga kufiri kishte shkuar në Pejë për të njoftuar dhe konsultuar udhëheqësit e asaj kohe për gjendjën rreth kufirit, e sidomos Xhevat Begollin që kishte lidhje të ngushta me te.Sulmet e armikut serbomalazias kishin filluar tani, të ndihmura edhe nga italianët dhe kishin pushtuar disa vise shqiptare të banuara me muslimanë.Nga atje kishin filluar të sulmojn Kacuberrin, pikë kufitare mjaft me rëndësi. Kacuberri ishte nën mbrojtjën e Divizionit SS të 21-të-Skenderbeg dhe njesitet vullnetare te Hajdin Sahitit, Sadri Metës,Mulla Zekë Berdynës,Kurt Abazit dhe luftëtarëve të Tregovishtës, në krye me Mulla Jakup Kombin e vëllezërit Bralaj.Pas një beteje të gjatë bie edhe Kacuberri, ku heroikisht në fushën e nderit bie Ramë Bashi nga Bukeli dhe një ushtar nga Shqipëria dhe plagosen Mulla Zekë Berdyna dhe Islam Syla nga Pepajt.Me 30 maj Sak Fazlia kthehet nga Peja natën,në Kuqishtë nga ushtari i ti Sejdi Rama njoftohet se në drejtim të Kacuberrit po zhvillohen luftime dhe se armiku është nisur në drejtim të Smilovicës.Nga Kuqishta Saku natën shkon në Koshutan dhe më 31,urdhëron nipin e tij qe të dal dhe të leshon zërin e kushtrimit për luftë nga Molika,vend nga u lëshua kushtrimi gjithnjë edhe në kohën e Sali Jahës.Nga Koshutani Sakut i bashkangjitën edhe shumë luftëtarë të tjerë, të cilët me të shpejt arrisin në Smilovicë, ku ishin mbledhur luftëtarë nga të gjitha anët, për të mbrojtur ate dheviset tjera për rreth.Ishte rreth orës 12,kur fillon lufta,dhe Sak Fazlia me Flamur në dorë kishte hypur në Majën e Smilovicës me dhjetëra luftëtarë.Tahir Coli, njëri prej bashkëluftëtarëve me të ngusht dhe më besnik i Sakut kishte hyrë nga ana e kundert ndër Majën e Smilovicës.Lufta vazhdon pa nderpre, armikut iu shkaktuan viktima të shumta nga Saku e bashkëluftëtarët e tij dhe, nuk ia arritën që ta pushtojn Smilovicën.Rreth orës 14,"allaturka" siç e quanin atëherë, nga një predhë e armikut,Bajraktari i Rugovës goditet në kokë dhe, gjysma e kokës i shkëputet dhe Saku rokulliset teposhtë, në drejtim të armikut, të cilin e ndalë një bredh për të mos ra tek armiku.Luftimet vazhdojnë,luftëtarët që ishin më afër Sakut,Haxhi Tahiri nga Bogët,vëllezërit Balë e Avdyl Alia,dhe Hysen Ujkani nga Koshutani si dhe Shpend Halili nga Shkreli, e terheqin trupin e tij,dhe e qesin në tokën shqiptare.Malazezët kishin tentuar që ta marrin trupin e Sakut,por Tahir Coli bashkë me Azem Cufën e të tjerë nuk e ndalnin luftën.Tahiri me atë rast vret tre malazias,ndersa i biri Haxhiu shpeton nga vdekja e sigurt të riun e bashkëluftëtarin, Isuf Veselin.Me vrasjën e Sakut nderpritet edhe lufta, sepse armiku ishte thyer dhe tani bashkëluftetarët e Sakut vizitonin trupin e tij, dhe i bënin nderime Bajraktarit e udhëheqësit të tyre shumevjeçar nëpër luftra e beteja.I dhëmbshem ishte rasti kur Tahir Coli arrin tek trupi i Sakut, i cili ngushëllon të gjithë bashkëluftetarët, e në veçanti Ramë Sadikun, të birin e axhës se Sakut,dhe përkulet para trupit të tij,të cilit ia hjek dekoratat, e merr edhe Flamurin Kombëtar dhe ia dorëzon Ramë Sadikut.Bajraktari i Rugovës, Sak Fazlia vorroset po në Majë të Smilovicës,ish tokë shqiptare deri me atëherë.Me t'u marrur lajmi për ramjën e ti,Peja shpall ditë zie dhe ngre flamujtë në gjysmështizë, e poashtu veprohet edhe në Tiranë.Heroizmi dhe trimëria e tij në luftë kunder armikut me dekada të tëra, u ruajt për mes rapsodit tonë popullor,përmes shumë këngëve.Sakut iu këndua edhe të varri posa e vorrosnin,bashkëluftetarët Bajram Osmani nga Duboviku dhe Selman Zeneli nga Dugaiva i këndojnë:
Ditën e mërkure në katër sahati
Nau ka vra Sak Bajraktari,
Të mërkurën bash qat ditë
T`tanë shqiptarve ju ka dhimtë,
Ju ka dhimtë e haj medet
Shokt e ti kan ba gajret,
N`dorë të shkjaut se lanë me metë
E kan shti në dhe për qef t`vet,
Për qef t`vet ne dhe e kan shti
Sot po ktojm të vorri i ti
Për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë në mbrojtjën e çeshtjës tonë kombëtare, u desh të pritet plot 60 vjet, për t'u kujtuar legalisht nga populli i tij, i cili nuk e harron dhe, me pietetin më të lartë e kujton figurën e ti madhore prej luftetarit e heroit te pavdekshem.Me 3 qershor 2004,Presidenti i Kosovës,Dr.Ibrahim Rugova mban Akademi përkujtimore kushtuar jetës dhe veprës se tij,në Teatrin kombëtar në Prishtinë.Po ashtu me 30 tetor 2005,nën patronatin e Presidentit të Kosovës Dr.Rugovës dhe me nderime Ushtarake të TMK-së, bëhet rivarrimi i tij bashk me Bajram Sharin nga Koshutani,Selman Jashar Ucin nga Shqipëria, të cilët ishin për mbi 60 vjet në Majën e Smilovicës,tani pjesë e Malit të Zi, dhe të paraardhësit të Sakut, Sali Jahës po ashtu Bajraktar e komandnt luftarak për mëse 60 vjet më radhë në Rugovë,pikërisht tek Molika e Sak Fzlisë,dikur e Sali Jahës,vend ku ishte pikëpjekja e rugovasve në çdo kohë për luftë kunder armiqëve shekullor serbosllav te kohës.

LAVDI TRIMAVE TE RUGOVES KUSHE ME PUSHK E KUSH ME PEN....LAVDIIIIIII

http://images.jetonkelmendi.multiply...qFNVEph e%2BA

të cilën ia dhuroi para shumë qytetarëve,në të cilën shenonte inicialet e Sakut si Bajraktar i Rugovës.S.F.B.R.kjo dekorat egziston edhe sot e kesaj dite.Pastaj Saku po në kete vit ishte pjesëmarrës edhe në luftën e Shekullarit.
Ishte viti 1943,kur serbomalazezët pas masakrës se Bihorit kishin për plan qe të sulmoin edhe Pejën.Xhelal Preveza tani ishte nenprefekt i cili fton luftëtarët qe t'i vinin në ndihmë qytetit të Haxhi Zekës e gjithashtu edhe Sak Fazlinë,i cili ishte i mirëpritur në çdo kohë, si në Prefekturë ashtu edhe në Kazermë,bile ne Kazermë kishte edhe qelësat e depos për armatim.Përveç luftave qe bënte Sak Fazlia,ai i përcillte mirë edhe rrjedhat politike,për çka shpeshherë binte në konflikt edhe me italianë.Me 21 shkurt 1943,Drago Graqeviq i veshur në rroba shqiptare, vret drejtorin e firmës SIMONCIN, ingjinierin Laterzon në banesën e tij,për çka pastaj akuzohen shqiptarët.Këtë gjë Saku e kishte diktuar edhe më herët dhe tek italianët nuk kishte kurrfar besimit.Pas kësaj vrasje, e cila me vonë zbulohet udhëheqësi i Kuesturës italiane, Sovarino Rikotini me bashkëpuntorë japin urdhër që te plaçkitet dhe të digjet Qarrshia e Pejës, dhe fillojnë t'i arrestojnë shqiptarët.Në mesin e të arrestuarve ishte edhe Zhuk Haxhia e Rizë Zymeri, qe të dy luftëtarë të njohur dhe udhëheqës luftarak,të cilët ishin ftuar për bisedime.Kur Sak Faslia degjon, merr me vete Sylë Mehmetin, i cili e zotëronte italishten, dhe hynë në kuesturë ku Rikotini tenton ta burgosi edhe Sakun,por ishin dekoratat e Sakut dhe qendrimi i tij,të cilit i ndihmojn për t'i liruar bashkëluftetarët . Nga ky rast marradhëniet shqiptaro-italiane ishin ftohur, për çka obligohet Prefekti i Prizrenit Asllan Boletini qe të ndërmjetësoi.Mosmarrveshje me italianë Saku kishte pasur edhe disa herë.Malazezët edhe përkunder humbjeve qe kishin gjatë gjthë atyre betejave, prapseprap nuk pajtoheshin.Ishte fundi i viti 1943,kur armiku kishte hartuar planin për të sulmuar në Azhanicë.Imer Maliqi me të kuptuar planin e tyre, kerkon nga luftëtarët e Rugovës qe t'u shkojnë në ndihmë,ndersa forcat e veta i kishte radhitur rreth kufirit. Me të marrur lajmin Sak Fazlia me Sali Ramën,Zhukë Haxhin,Rizë Zymerin e të tjerë marshojnë drejt Azhanicës,të cilët vendosen në shtepinë e Xhemë Bajraktarit,ku i prisnin Shemsi Feri,Imer Maliqi,Xhemë Bajraktari e të tjerë dhe hartojnë planin për luftë.Posa armiku kupton në Azhanicë kanë arritur perforcime nga Rugova, terhiqen mbrapa.Se, Sak Fazlia ishte bërë frikë e tmerr për malazezët, më se miri tregon fakti se, tani malazezët kishin shkuar në kuesturën italiane në Murinë dhe kishin kerkuar ndihmë nga italianët për t'i mbrojtur nga Saku e bashkëluftetarët e tij dhe të bejnë dialog me ta.Kuesturri Italian që sherbente në Murinë, menjëherë e fton Sak Fazlinë në bisedime, me çrast, së pari tentoi ta çarmatosi,por nuk ia doli,e pastaj kerkoi nga Saku qe të mos i trazonin malazezët.Sak Fazlia, maorit italian i përgjigjet shkurt.Trojet tona ne i mbrojmë vetë,kurse malazezët mos të hyjnë në to, se i prêt plumbi, tregonte Halil Ahmeti bashkëluftëtari i tij,i cili kishte qenë me te në Kuesturrë.Edhe viti 44,në këtë zonë kufitare fillon me lufta e beteja të ashpra.Ishte 31 prilli kur forcat malazeze kishin sulmuar Kullën e Moknave,e cila ishte bërë Kala e vertetë për lufta e beteja,ndersa Saku sinonim i tyre.Edhe kësaj here zhvillohet një betejë e rrept,e tëra rreth Kullës,aty ku valvitej Flamuri Kombëtar e ruhej nga Bajraktari i Rugovës Sak Fazlia me bashkëluftetarë.Lufa kishte filluar natën dhe kishe vazhduar deri në mesditë,ku në luftë e sipër plagoset Bajraktari i Rugovës,i cili edhe përkundër kerkesës se bashkëluftetarëve qe të terhiqet,ai nuk pranon,duke u përgjigjur se, jo nuk terhiqem mbrapa,për mjekim,dua të mbes deshmor në kufi për mbrojtjën e Kosovës e popullit Kosovar.Shkruan gazeta "Lidhja e Prizrenit" Nr.13.e vitit 44.Ishte kjo hera e dytë qe plagosej Sak Fazlia,i cili tani veç sa bënte 33 vjet në luftë me armikun dhe i kishte mbushur të 59-tat.
Ishte 29 maji, kur Sak Fzlia nga kufiri kishte shkuar në Pejë për të njoftuar dhe konsultuar udhëheqësit e asaj kohe për gjendjën rreth kufirit, e sidomos Xhevat Begollin që kishte lidhje të ngushta me te.Sulmet e armikut serbomalazias kishin filluar tani, të ndihmura edhe nga italianët dhe kishin pushtuar disa vise shqiptare të banuara me muslimanë.Nga atje kishin filluar të sulmojn Kacuberrin, pikë kufitare mjaft me rëndësi. Kacuberri ishte nën mbrojtjën e Divizionit SS të 21-të-Skenderbeg dhe njesitet vullnetare te Hajdin Sahitit, Sadri Metës,Mulla Zekë Berdynës,Kurt Abazit dhe luftëtarëve të Tregovishtës, në krye me Mulla Jakup Kombin e vëllezërit Bralaj.Pas një beteje të gjatë bie edhe Kacuberri, ku heroikisht në fushën e nderit bie Ramë Bashi nga Bukeli dhe një ushtar nga Shqipëria dhe plagosen Mulla Zekë Berdyna dhe Islam Syla nga Pepajt.Me 30 maj Sak Fazlia kthehet nga Peja natën,në Kuqishtë nga ushtari i ti Sejdi Rama njoftohet se në drejtim të Kacuberrit po zhvillohen luftime dhe se armiku është nisur në drejtim të Smilovicës.Nga Kuqishta Saku natën shkon në Koshutan dhe më 31,urdhëron nipin e tij qe të dal dhe të leshon zërin e kushtrimit për luftë nga Molika,vend nga u lëshua kushtrimi gjithnjë edhe në kohën e Sali Jahës.Nga Koshutani Sakut i bashkangjitën edhe shumë luftëtarë të tjerë, të cilët me të shpejt arrisin në Smilovicë, ku ishin mbledhur luftëtarë nga të gjitha anët, për të mbrojtur ate dheviset tjera për rreth.Ishte rreth orës 12,kur fillon lufta,dhe Sak Fazlia me Flamur në dorë kishte hypur në Majën e Smilovicës me dhjetëra luftëtarë.Tahir Coli, njëri prej bashkëluftëtarëve me të ngusht dhe më besnik i Sakut kishte hyrë nga ana e kundert ndër Majën e Smilovicës.Lufta vazhdon pa nderpre, armikut iu shkaktuan viktima të shumta nga Saku e bashkëluftëtarët e tij dhe, nuk ia arritën që ta pushtojn Smilovicën.Rreth orës 14,"allaturka" siç e quanin atëherë, nga një predhë e armikut,Bajraktari i Rugovës goditet në kokë dhe, gjysma e kokës i shkëputet dhe Saku rokulliset teposhtë, në drejtim të armikut, të cilin e ndalë një bredh për të mos ra tek armiku.Luftimet vazhdojnë,luftëtarët që ishin më afër Sakut,Haxhi Tahiri nga Bogët,vëllezërit Balë e Avdyl Alia,dhe Hysen Ujkani nga Koshutani si dhe Shpend Halili nga Shkreli, e terheqin trupin e tij,dhe e qesin në tokën shqiptare.Malazezët kishin tentuar që ta marrin trupin e Sakut,por Tahir Coli bashkë me Azem Cufën e të tjerë nuk e ndalnin luftën.Tahiri me atë rast vret tre malazias,ndersa i biri Haxhiu shpeton nga vdekja e sigurt të riun e bashkëluftëtarin, Isuf Veselin.Me vrasjën e Sakut nderpritet edhe lufta, sepse armiku ishte thyer dhe tani bashkëluftetarët e Sakut vizitonin trupin e tij, dhe i bënin nderime Bajraktarit e udhëheqësit të tyre shumevjeçar nëpër luftra e beteja.I dhëmbshem ishte rasti kur Tahir Coli arrin tek trupi i Sakut, i cili ngushëllon të gjithë bashkëluftetarët, e në veçanti Ramë Sadikun, të birin e axhës se Sakut,dhe përkulet para trupit të tij,të cilit ia hjek dekoratat, e merr edhe Flamurin Kombëtar dhe ia dorëzon Ramë Sadikut.Bajraktari i Rugovës, Sak Fazlia vorroset po në Majë të Smilovicës,ish tokë shqiptare deri me atëherë.Me t'u marrur lajmi për ramjën e ti,Peja shpall ditë zie dhe ngre flamujtë në gjysmështizë, e poashtu veprohet edhe në Tiranë.Heroizmi dhe trimëria e tij në luftë kunder armikut me dekada të tëra, u ruajt për mes rapsodit tonë popullor,përmes shumë këngëve.Sakut iu këndua edhe të varri posa e vorrosnin,bashkëluftetarët Bajram Osmani nga Duboviku dhe Selman Zeneli nga Dugaiva i këndojnë:
Ditën e mërkure në katër sahati
Nau ka vra Sak Bajraktari,
Të mërkurën bash qat ditë
T`tanë shqiptarve ju ka dhimtë,
Ju ka dhimtë e haj medet
Shokt e ti kan ba gajret,
N`dorë të shkjaut se lanë me metë
E kan shti në dhe për qef t`vet,
Për qef t`vet ne dhe e kan shti
Sot po ktojm të vorri i ti
Për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë në mbrojtjën e çeshtjës tonë kombëtare, u desh të pritet plot 60 vjet, për t'u kujtuar legalisht nga populli i tij, i cili nuk e harron dhe, me pietetin më të lartë e kujton figurën e ti madhore prej luftetarit e heroit te pavdekshem.Me 3 qershor 2004,Presidenti i Kosovës,Dr.Ibrahim Rugova mban Akademi përkujtimore kushtuar jetës dhe veprës se tij,në Teatrin kombëtar në Prishtinë.Po ashtu me 30 tetor 2005,nën patronatin e Presidentit të Kosovës Dr.Rugovës dhe me nderime Ushtarake të TMK-së, bëhet rivarrimi i tij bashk me Bajram Sharin nga Koshutani,Selman Jashar Ucin nga Shqipëria, të cilët ishin për mbi 60 vjet në Majën e Smilovicës,tani pjesë e Malit të Zi, dhe të paraardhësit të Sakut, Sali Jahës po ashtu Bajraktar e komandnt luftarak për mëse 60 vjet më radhë në Rugovë,pikërisht tek Molika e Sak Fzlisë,dikur e Sali Jahës,vend ku ishte pikëpjekja e rugovasve në çdo kohë për luftë kunder armiqëve shekullor serbosllav te kohës.

LAVDI TRIMAVE TE RUGOVES KUSHE ME PUSHK E KUSH ME PEN....LAVDIIIIIII

por që Saku ia shkrep një plumb në gojë,i cili bie përtokë, ku Saku mendon se është i vdekur.Dy kundërshtarët e tjerë gjitashtu mësyjnë në të, por që përsëri Saku shtie në ta, njërin e vret ndersa tjetri arrinë të ikë.Pas disfatës se luftës tek Kulla e Moknës,malazezët të indinjuar sulmojn Plavë-Gucinë,njërën prej Kështjellave me të forta të qendresës Shqiptare, në krye me Luftën e Nokshiqit.Shemsë Feri bashkë me Imer Maliqin kuptuan qellimin e armikut,se cak i sulmit tani do të jetë Plavë-Gucia dhe në pa- mundësi për t'u mbrojtur, vendosin qe të lëshojnë zërin e kushtrimit në Rugovë e Dukagjin për ndihmë dhe shpetim.
Me 15 korrik lëshohet zëri i kushtrimit në Rugovë,nga Zymer Imeri i Imer Maliqit e me pas në Pejë,në Prefekturën e Pejës tek Xhevat Begolli,I cvili menjëherë njofton Dukagjinasit se në Krahinën e Plavë-Gucisë kërkohet ndihmë.Me t'u lëshuar lajmi i Kushtrimt,Xhevat Begu mbledh kreun dhe Bajraktarë të asaj kohe të cilët,krahinës se Plavë-Gucisë i vijnë në ndihmë.
Me 16 korrik forcat vullnetare të Dukagjinit e të Potgurit arrijnë në qafën e Qakorrit, të prirë nga Ali Bajraktari,Demë Ali Pozhari,Selim Shabani,Tahir Gashi, Lan Selim Mulla Zekë Bërdyna,Kurt Abazi,Sadri Meta,Hajdin Sahiti,Ukë Sahiti e të tjerë, me bashkëluftëtarë u shkojnë në ndihmë kësaj Krahine.Në Qafën e Qakorrit takohen edhe me luftëtarët e Rugovës, ku pasi hartojnë planin e luftës dhe emërojnë udhëheqësit e përgjithshem luftarak, nisen për luftë, e cila zgjati mëse një javë.Edhe këtu Sak Fazlia emërohet Bajraktar.Pas një jave lufte,forcat malaziase obligohen që, edhe nga këtu të tërhiqen.Në këtë luftë,Sakut i vritet njëri prej bashkëluftetarëve me të ngushtë, të Ura e Murinës, Lan Selimi.Pas asaj lufte, forcat malazeze tërhiqen,ndersa forcat vullnetare radhiten drejt vijës kufitare për mbrojtje të tij.Qe nga ajo kohë,Sak Fazlisë i lejohet edhe formimi i njesisë vullnetare, ku caktohet përveç të tjerave, në mbrojtje të pikës kufitare tek Kulla e Moknës, aty ku nga vet dora e Sak Fazlizë ishte vendosur Flamuri Kombëtar për herë të parë.Vija kufitare tani qe ishte vu në mbikqyrje të forave vullnetare, ishte qe nga Smilovica, Kacuberri, Qafa e Murgashit, Moknat, Qakorri, Murina e deri në Plavë-Guci, të udhëhequra nga Sak Fazlia, Rive Zymeri, Sali Rama, Zhukë Haxhia, Isuf Mehmeti, Haxhë Mustafa, Demë Ali Pozhari, Mulla Zekë Bërdyna, Kurt Abazi, Sadri Meta, Hajdin Sahiti Ukë Sahiti, Imer Maliqi e të tjerë. Përveç mbrojtjes me luftë që bëri Sak Fazlia gjatë asaj përiudhe tek Kulla e Moknës, ai nuk ngurroi t'u shkoi në ndihmë edhe luftëtarëve të tjerë nëpër pikat e lartëpemendura, dhe vende të tjera.
Në vjeshtën e vitit 1941, forcat serbo-malazeze hartojnë planin për të pushtuar Pazarin e Ri. Aqif Bluta njëri prej luftëtarëve të lirisë, që nuk pushoi se luftuari gjatë gjithë jetës se tij,tani ishte udhëheqës për këtë trevë,ku edhe diktoi planin e armikut se, cak i luftës tani ishte Pazari i Ri.I vetedijshem se do të zhvillohet luftë e madhe,dhe në pamundesi për t'u mbrojtur,ai lëshoi zërin e kushtrimit në tërë Kosovën dhe me gjërë për ndihmë.Si çdo trevë tjetër që i shkoi në ndihmë Pazarit, ashtu veproi edhe Rugova ,e cila me 100 luftetarë ndër më te guximshmit, në krye me Sak Fazlinë e Sali Ramën ku në Tregovishtë u bashkangjiten edhe shumë luftetaër të kësaj ane, me 15 nëntor arrijn në Pazar të Ri,ku kishin arritur forca të mëdha nga të gjiha anët dhe pritej një luftë e madhe dhe e rrept.Me 16 nëntor,në agun e parë fillon lufta për Pazar të Ri.Luftëtarët e Rugovës dhe të Potgurit ishin të vendosur në njërën prej pikave më strategjike për luftë.Para se të fillonte lufta, Sali Rama sugjeron Sakun qe të mos futet në thellësi sikurse nëpër lufta të tjera dhe të këtë kujdes për arsye se, tereni ishte i panjohur.Ishte diku mesi i ditës kur Saku bashkë me Demë Haxhinë,Xhemë Zekën dhe disa të tjerë ishin future në thellësi të armikut duke luftuar pa nderprerë, ku edhe plagoset Sak Fazlia-Bajraktari I Rugovës me Flamur në dorë.Demë Haxhia qe ishte afër tij i shkon në ndihmë,merr Flamurin për të vazhduar luftën.Njëri prej luftetarëve serbomalazias që kishte plagosur Sakun nuk ishte shumë largë, pas një çube, gjuan edhe në Demën, të cilin e plagosë.Saku edhe pse i plagosur, kur dikton armikun gjuan në të dhe e len të vdekur.Xhemë Zeka i shkon në ndihmë Demë Haxhisë dhe merr Flamurin,i cil vazhdon luftën,ndersa një grup luftetarësh të plagosurit i dergoin në spital,siç e thot edhe rapsodi popullor:
Sak Faslia ish varrua
Demë Haxhia si po Thua
Edhe vete Sako jamë varrua
Dej n`spital s`po muj me shkue,
S`en spital n`i paskan que
Dema ish vdek Saku ish pshtue
Ish dekë Dema haj medet
Tuj luftue për Atdhe t`vet
Edhe në spital tentoin ta helmojn Sak Fazlinë, por Saku i dikton dhe shpeton.Pas disa ditësh Sakun e kthejn në shtëpi,i cili pas tre muajsh sherohet dhe përsëri i kthehet Kullës se Moknës për të vazhduar luftën me bashkëluftëtarë.
Me 13 qershor 1942, forcat malazeze kishin sulmuar në Smilovicë.Atje në mbrojtje të kufirit ishte Rizë Zymeri e Sadri Meta me bashkëluftëtarë. Me të degjuar Sak Fazlia, fton Sali Ramën,Tahir Colin, Bege Maliqin e dhjetra luftëtarë të tjerë dhe i dalin në mbrojtje Smilovicës.
Me 20 korrik përseri sulmohet Kulla e Moknës,aty ku valonte Flamuri Kombëtar dhe ku ishin përqendruar forcat e Sak Fazlisë.Me të degjuar të krismave të para, Sak Fazlisë i shkojn në ndihmë edhe disa forca të tjera rugovase ku zhvillohet një betejë e rrept,betejë e cila vazhdon edhe të nesërmen në Qafë të Sekiricës,por tani Sakut i kishin shkuar në ndihmë edhe shumë luftëtarë të tjerë, si nga Rugova po ashtu edhe nga Dukagjini, me çrast bie edhe Can Tishuku nga Isniqi, e plagoset Ali Kasemi nga Haxhajt.Edhe forcat serbomalazeze kishin të vrarë e të plagosur dhe obligohen që te terhiqen nga vija frontale.Sipas një raporti që jepte drejtoria e përgjithshme e policisë,thuhej se 100 malazez u dolen në pritë 40 rugovasve,ku u zhvilluan luftime nga ora 7,deri në 15 të datës 20 korrik 1942.
Me 29 qershor të po këtij viti, në Pejë vjen për vizitë kryemnistri i Shqipërisë Mustafa Kruja,i cili duke qenë në dijeni për qendresën dhe heroizmin e Sak Fazlisë,kerkon që të ketë shoqëruesin e tij të parë,për çka thuhet nga bashkëluftetarët e Sakut se, deri sa ka arritur Saku nga Rugova,Kruja nuk lejonte kënd që të ulej në vend të tij.Për kontributin e Sakut në mbrojtje të kufirit,M.Kruja kishte përgaditur një dekoratë të posaçme,

Ja shifni kete foto te ketyre burrave te lashte Rugovases se si jen perballuar me jeten dhe lufterat dikur,neper zona me te rrezikuara,neper ato bjeshke te larte,mija kilometrash... te ngarkuara me stuhite e debores se rend...por Rugovasit e mij kurr s'jen perkulur armikut,gjithnje e kan mundur ate,duke i dalur dhe perball,fyt per fyt..a seshte per tu krenuar me ta,e vetmja krahin e trojeve shqiptare qe ka qen etnikisht e paster...Ju lumt per jeten dhe vepren kreshnike...!!!

Me krenari ju kujtojm per trimerin dhe guximin e juaj fisnik Rugovases...LAVDIIIIII
http://images.jetonkelmendi.multiply.com/image/18/photos/upload/500x500/RjPMHQoKCsMAAAG@Ogk1/rugovasit%20luftetare.jpg?et=k08oPtt%2CWG%2C%2CcY3 kTyYtKg&nmid=
Shkroj Natyra,Bije e malesise nga Rugova...E
DARDANIS

GJON MARKA GJONI KAPIDAN I MIRDITES - SHTYLLË E FLAMURIT KOMBËTAR


„Dera e Kapidanave te Mirditës, në namë e në za në krejtë gadishullin ballkanik e tutje, qe një arkë e shugurume, ku u ruajtën ndër shekuj normat kanunore, dmth. esenca heroiko-patriarkore, me palcë të çmueshëm njerzuer, esencë që e shpëtoi rodinë e shqiptarit, nga zvetnimi e çoroditja. Ai visarë dokesh ishte dikur paji i mbarë kombit, mandej kushtet e egra të zotnimit aziatik, erdhën tue ia ngushtue qarkun e ndikimit, dhe tue e kufizue në malet e Shqipnisë. Fryma e vjetër e ligjeve dokësore, ku ma pak e ku ma shumë, lëviti i rrahi pajada, në gjak të shqiptarit, e shtrime në krejtë tokën e atdheut, dhe ngjeti kudo, qi njerz robi shqiptar u shpërngulën. Studiuesa e hulumtuesa të huej, në Kanun të Malëvet, hetuen substancën ma të kulluet, të fisit arbnuer dhe patentet e fisnikisë, së ti shumë të lashtë indoeuropiane.
Kapidan Gjon Marka Gjoni, burrë i gëdhendur, një copë në curr t’ashpër, të landës sonë rraciale, përfaqësoj traditen autoktone, më të pikatun. Në te u mishnue shembullisht burrnia e njerzia e rracës".
Me këto fjalë te atdhetarit profesor Ernest Koliqit po e filloj këtë studim për Kapidanin e Mirditës, burrin e mençur dhe te urtë, politikanin dhe largëpamësin e kombit shqiptar, i cili edhe pse jetoj e veproj në rrethana tepër të nderlikuara, e kreu me nderë e burrëri, detyrën e trashëgimtarit shekullor të Derës së Gjomarkut, duke iu përshtatur rrethanave të reja kohore dhe duke ecur në hap me kohën, pa lënë anash traditat e mirëfillta, kombëtare dhe të Kanunit.

GJON MARKA GJONI KAPIDAN I MIRDITES - SHTYLLË E FLAMURIT KOMBËTAR


„Dera e Kapidanave te Mirditës, në namë e në za në krejtë gadishullin ballkanik e tutje, qe një arkë e shugurume, ku u ruajtën ndër shekuj normat kanunore, dmth. esenca heroiko-patriarkore, me palcë të çmueshëm njerzuer, esencë që e shpëtoi rodinë e shqiptarit, nga zvetnimi e çoroditja. Ai visarë dokesh ishte dikur paji i mbarë kombit, mandej kushtet e egra të zotnimit aziatik, erdhën tue ia ngushtue qarkun e ndikimit, dhe tue e kufizue në malet e Shqipnisë. Fryma e vjetër e ligjeve dokësore, ku ma pak e ku ma shumë, lëviti i rrahi pajada, në gjak të shqiptarit, e shtrime në krejtë tokën e atdheut, dhe ngjeti kudo, qi njerz robi shqiptar u shpërngulën. Studiuesa e hulumtuesa të huej, në Kanun të Malëvet, hetuen substancën ma të kulluet, të fisit arbnuer dhe patentet e fisnikisë, së ti shumë të lashtë indoeuropiane.
Kapidan Gjon Marka Gjoni, burrë i gëdhendur, një copë në curr t’ashpër, të landës sonë rraciale, përfaqësoj traditen autoktone, më të pikatun. Në te u mishnue shembullisht burrnia e njerzia e rracës".
Me këto fjalë te atdhetarit profesor Ernest Koliqit po e filloj këtë studim për Kapidanin e Mirditës, burrin e mençur dhe te urtë, politikanin dhe largëpamësin e kombit shqiptar, i cili edhe pse jetoj e veproj në rrethana tepër të nderlikuara, e kreu me nderë e burrëri, detyrën e trashëgimtarit shekullor të Derës së Gjomarkut, duke iu përshtatur rrethanave të reja kohore dhe duke ecur në hap me kohën, pa lënë anash traditat e mirëfillta, kombëtare dhe të Kanunit.

Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike.



Mulla Idriz Gjilani
Udhëheqësi Shpirtëror, Politik e Ushtarak


Në historinë e re të gjysmës së parë të shekullit tonë, çfaqet dhe figura e Mulla Idriz Gjilanit. Studjuesi Muhamet Pirraku e portretizon si "Fetar atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse, si bjeshkët e Kosovës, të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua, u bë legjendë si Basho Muji".

Mulla Idriz Gjilani lindi në Velekincë, katund në periferi të Gjilanit, më 4 qërshor 1901. Ndoqi studimet fillestare në mejtepin e Cernicës, të cilin e mbaroi në vitin 1911, kurse studimet e mesme i vazhdoi në medresenë "Atik" në Gjilan. Më 1926 u diplomua, pas një ndërprerjeje të shkollës. Në moshën 25- vjeçare u bë imam dhe fitoi titullin Mulla. Shërbeu në detyrën e Imamit në Karadak e në Hogoshtë. Më 1941 u zgjodh në postin e Bashvajizit në Ulema-mexhlizin e Kuvendit fetar-arsimor të Vakufit të Shkupit.

Në karrieren e tij prej fetari ai u nis nga disa parime kur'anore dhe hadithore që përcaktonin vlerat e arsimit, të kulturës dhe të edukatës: "Pa shkollim - thotë ai, - nuk ka fe të mirëfilltë", "Talebet (nxënësit) tonë nuk duhet të mësojnë më vetëm për leximin e Kur'anit, por edhe për njohjen e mjeshtërisë së shkrimit. Talebet tonë duhet t'i nisim në rrugën për ta njohur islamin dhe jo për ta prezantuar si diçka statike", "S'ka fe pa atdhe", "Të ndihmojmë njëri-tjetrin me fjalë, me penë, me pasuri, të duhemi si vëllezër", "Pa një atdhe të lirë feja nuk mund të mbahet, nuk mund të ushtrohet", "Lexoni te mualimë të urtë sa e mirë dhe sa e kuptueshme është feja islame, kur shpjegohet shqip, në gjuhën e Zotit për shqiptarët".

Gjatë kohës si hoxhë dhe bashvaiz zhvilloi një veprimtari intensive në fushën e edukimit fetar me frymë atdhetare. Hapi mejtepin e Pidicit për mësimin e djemve dhe të vajzave, organizoi ilegalisht mësimin e shkrim-leximit me alfabetin e gjuhës shqipe, futi mësimin shqip në medresenë "Atik", ushqeu mirëkuptimin dhe bashkëpunimin vëllazëror me bazë kombëtare shqiptare në popullsinë muslimane-katolike të zonës së Karadakut. Kur qe mësimdhënës në tre mejtepe njëkohësisht, shfrytëzoi sistemin monitor: përgatiti nxënësit më të mirë dhe me moshë më të madhe për ta zëvendësuar kur ai mungonte.

Në prill të vitit 1937, në kushte ilegaliteti, themeloi në Arllat të Drenicës Organizatën e Rinisë Përparimtare "Drita" të Kosovës. Aktivitetet e tij fetare nuk dalloheshin nga ato atdhetare e humane. Kudo, kurdo e me këdo ato ishin të pranishme.

Mulla Idrizi ishte kundër shpërnguljes së shqiptarëve. Në funksion të kësaj bindjeje atdhetare e humane ai programonte në xhami, në konake, në kuvende e deri në ceremonitë e vdekjes. Në formë kushtrimi ai thërriste: "Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dorë prej tyre t'i lëmë të shkreta për t'i lavruar derrat e naçalnikëve sllavë! Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bën të shkojmë. Zoti në Kur'an na ka bërë përgjegjës për vatanin dhe kombin!"

Ai, përsonalisht, u printe aksioneve për ndërtimin e urave, rrugëve, çesmeve, mejtepeve, xhamive, mirëmbajtjes së varrezave, të cilat i shikonte si mjete dëshmuese të bashkimit të popullsisë shqiptare. Uniforma e ndihmoi për të maskuar aktivitetin e tij patriotik. Mulla Idriz Gjilani ishte një "rilindës" në kuptimin e vërtetë të fjalës në kushtet që kalonte Kosova. Në kohën kur Mulla Idriz Gjilani ushtronte detyrën e bashvaizit, numri i nxënësve të ""Atik medresesë" të Gjilanit arriti në 734, nga të cilët 326 ishin femra. Po ashtu i organizoi shkollat lëvizëse me mësues shetitës. Vetëm në zonën e Gjilanit u hapën 39 shkolla të tilla fetare, që zgjuan te brezi i ri ndjenjat fetare dhe ndërgjegjën kombëtare.

Nga prilli 1941 Mulla Idriz Gjilani iu kushtua plotësisht veprimtarisë politike. Si hoxhë me forcën e Zotit, si mësues me forcën e fjalës, si luftëtar me forcën e armës, si komandant me besnikërinë e ushtarit, ai luftoi për unitetin territorial të trevave shqiptare, luftoi kundër genocidit serb e bullgar, kundër komunizmit.

Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike. E tillë është edhe periudha 1944-1949 dhe kallja e tij në zjarr më datën e 25-26 nëndorit 1949 për të mbetur shembull te pasardhësit si dhe luftëtar, qëndruar dhe vdekur si shqiptar.
Marrë nga libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka

Histori dhe vepra heroike shqiptare në shërbim të lirisë dhe atdheut
neper anë te ndryshme te tokes shqiptare qendres ne secilin hap se lia voter secili rreth
qëndresë heroike kunder armiqve shekullorë

Ketu nje tregim tjeter me interes mbi kete paraardhes dhe patriot te shquar te kombit shqiptar...
Islam Spahia dhe Mahmud Kacaku

Mahmud kacaku nga Kolesiani i Lumes, ishte ngaterruar me luftetarin Islam Spahia per ceshtje kufijsh. Mahmudi, si kacak qe ishte, doli ne mal te vriste Islamin. Me te marre vesh ngjarjen, erdhen nga Prizreni dy oficere turq dhe i shkuan ne shtepi Mahmudit.

- Perse keni ardhe, - i pyet ai.
- Morem vesh qe ke dal ne mal me vra Islam Spahine, qe eshte armiku i perandorise osmane, - tha njeri oficer, - prandaj po e vrave do te jepen 100 lira.
- Kaq trim i madh qenka Islam Spahia sa e njihka dhe Stambolli? - pyeti i habitur Mahmudi.
- Islam Spahise ia ka degjuar zene edhe sulltani, - tha oficeri tjeter.
Mahmudi, si u mendua pak tha:

- Perderisa Islam Spahia qenka kaq i zoti, sa e njihka dhe sulltani, une nuk jam budalla me e vra per dy pellembe toke, prandaj merrini lirat dhe mu hiqni sysh se, po te mos ju kisha ne shte pi, nuk shkonit gjalle ne Prizren.

Oficeret ia mbathen menjehere per ne Prizren.



QËNDRESA E LUMËS KUNDËR PUSHTUESVE SERB NË NËNTOR 1912 Kjo lufte i kushtoi pushtuesve serbe te vrare rreth 12 mije ushtare qe nga qafa e kolosjanit e deri te Kulla e Lumes.Shovinistet serbe nuk mund ta harrojne lehte kete humbje kaq te madhe. Nje rrol shume te rendesishem ne kete lufte luajti edhe prijesi popullor Islam Spahiu.
Islam Spahiu lindi ne fshatin kolesjan ne krahinen e lumes.Ai u rit me nje ndjenje te theksuar patriotike.Shtepia e tij u be nje baze patriotike per gjithe krahinen e Lumes. Djali i tij i madh Riza Spahiu ishte qe hapi i pari shkollen shqipe ne gjithe vilajetin. Kjo familje i dha kombit nje sere figurash disa te lena ne hije dhe disa te ndricuara.po permendim disa
Riza Spahiu
Tahsim Spahiu(Akadamia e shkencave politike,Itali.Vdekur ne internim)
Lutfi Spahiu(Kryetar i qendreses antikoministe,Akademine Ushtarake)
Dr.Fadil Spahiu(Dr ortoped,vuajti ne burgjet komuniste)
Pr.Dr.Dritan Spahiu(Dr i shkencave Fizike,Ish dekan i fakultetit te shkencave te natyres)
Pra nga kjo familje dolen shume figura te cilat luajten nje rrol te rendesishem ne jeten e krahines se lumes dhe u perpocen qe te ngrene lart emrin e saj. Ne shkrimin tjeter do te hedhim drite mbi figura te tjera te kesaj Krahine.
__________________
USHTARI ATDHEUT
Jetoj e punoj per nji Shqipni te lire etnike
e demokratike, qe populli shqiptar me jetue
zot dhe krenar ne liri e lumtuni, ne
trojet e tona iliro-dardane.
LEKA I. MBRET I SHQIPTAREVE