GRUAJA NË ISLAM

II.
Martesa

“Martohuni me gruan e cila lindë dhe e cila e don familjen. Ditën e Gjykimit do të mburrem me ju para ummeteve tjera me numrin tuaj.”

Muhammedi a.s.
Nevoja për martesë

Rruga legale e kënaqësisë seksuale është martesa. Të ikurit nga martesa është rrugaçësi dhe shkas, që energjia me të cilën posedon njeriu të bëhet shumë e rrezikshme. Secili njeri ndjen nevojë për kënaqësi seksuale. Kjo, po nuk u re­alizua në mënyrë legale do të kalojë në punë jo legale: onanizëm, homoseksualitet, marrëdhënie me fëmijë e me kafshë... Dhe shkak për të gjitha këto anomali të çoroditura është mos martesa. Kjo dhe mosplotësimi i nevojave sek­suale për organizmin dhe shpritin e njeriut janë jo vetëm të dëmshme, por edhe të rrezikshme. Ikja nga martesa bazo­het në shtimin e pronësisë, largimi nga obligimet dhe frika nga krijimi i familjes e cila shoqërisë do t’i sillte dobi. Po ua ktheu kurrizin virtyteve shpirtërore duke e trajtuar materjen si një gjë të shenjtë, do të teprohej, e shoqërisë do t’i merrej liria e pavarësia dhe do të bëhej rob i epsheve dhe shfreni­meve të tepërta.

Duke e kërkuar ekzistencën, vazhdimësinë, njerëzit gjetën rrugëdalje me detyrimin e të rinjëve që të martohen. Në perandorinë Romake, institucioni familje qe luhatur për shkak të rritjes së numrit të beqarëve dhe të bredhjeve të tyre poshtë e lartë. Për këtë shkak, me ligjet që solli peran­dori Augusti, secili ishte i detyruar të martohet me një per­son sipas klasës që i takon, madje secili ishte i obliguar të ketë fëmijë. Kush nuk i respektonte këto dispozita ligjore, ballafaqohej me konsekuenca të rënda. Njeriu që marto­het dhe e don familjen e vet, din t’i dojë edhe njerëzit tjerë. Me siguri njohim shumë pleq të pamartuar të cilët janë ner­vozë, të pacipë, zemërngushtë, të padobishëm dhe të dëm­shëm. Turqët, kur duan të theksojnë mëshirën thonë: “Ty a nuk të lindi nëna, a nuk ke ti fëmijë...”

Kur Musa a.s. ia la fisin vëllait të vet, Harunit dhe shkoi të marrë levhat (pllakat e shenjta), fëmijët izraelitë lëshuan rrugën e drejtë. Dhe, kur u kthye Musa a.s., shikoi gjendjen e mjerë dhe me zemrim e rrëmbeu të vëllanë. E Haruni iu drejtua vëllait të zemruar kështu:

“O djali i nënës sime...”

Kështu, duke e përkujtuar nënën si burim urtësie, dashurie e mëshire, ai e qetësoi të vëllanë.

Janë të njohura fjalët e mareshalit Peten që ua drejtoi francezëve të cilët pësuan në luftë:

“O miqtë e mi, neve na shkatërroi ahengu”. Dhe pati shtuar: “Kur t’i peshoni gabimet, do të gjeni gabime edhe më të mëdha. Nuk dëshironit fëmijë dhe braktisët jetën fa­miljare. I lëshuat vyrtytet dhe vlerat shpirtërore... Nga të gjitha anët kërkuat epshmëri...”

Gjykimet për martesën

Në Kur’anin Famëlartë ekziston urdhëri për martesë. Ky urdhër shkallëzohet nga farzi (urdhër që patjetër duhet kryer) e shkon duke u zbutur, varësisht nga rangu shoqëror dhe nevoja seksuale. Në ajet gjithashtu përmendet shkaku i mosmartesës si rrjedhë e gjendjes financiare, edhe pse Kur’ani na njofton se kur martohen dy të varfër, Zoti, do t’i ndihmojë: robi me marrëveshje se do të lirohet, personit të posamartuar që don të jetë i pamëkatë dhe atij që lufton në luftë të shenjtë, në rrugë të Zotit. Në hadithet tjera thuhet:

“Njeriu me martesë plotëson gjysmën e fesë. Për gjysmën tjetër le të frikësohet nga Zoti”

“Po erdhi dikush te ju e jeni të kënaqur me karak­terin dhe besimin e tij, të kërkojë vajzë, martojeni. Po nuk e bëtë atë, do të lind përçarja dhe intriga.

O i Dërguar i Zotit, thanë: nëse ai është i varfër dhe nuk i takon familjes bujare?

Nëse vjen dikush tek ju të kërkojë vajzë, marto­jeni! -dhe këtë e përsëriti tri herë.”

Në Kur’an për martesën legale përdoret termi “ihsan”, “ngritja e murit rreth e përqark, ruajtja e tij”. Kjo ngase secili çift me aktin e martesës do të mbrohet nga mëkati, nga sulmet epshore dhe nga rreziqet e jetës Po kështu edhe marëdhëniet jo legale dhe prostitucioni janë quajtur “sifah”, që don të thotë rrjedhje - të dy palët, njëri tjetrit ia dëmtojnë lëngun jetësor. Spermën e shpenzojnë kot na­sikoti.

Duke e përfunduar temën lidhur me nevojën për martesë, të shtojmë edhe këtë se martesa dhe të disponuarit me fëmijë është rruga jetësore edhe e Pejgamberit a.s..

Ç’është martesa?

Martesën, për të cilën është fjala, do ta definojmë sipas ajeteve të Kur’anit. Ky s’do të jetë definicion juridik. Më tepër do të jetë përcaktim i qëllimit dhe e rezultateve të kurorës si dhe marëdhënieve dhe sekreteve të lartësuara midis palëve në kurorë.

Në suren er-Rum, ajeti 21, lidhur me specifikën e kurorës ceket: Mashkulli (burri) te gruaja të gjejë qetësinë. Kjo qetësi sa është shpirtërore aq është edhe trupore si mbrojtje nga tronditja jetësore. E njëjta gjë vlen edhe për gruan. Elementi i dytë është krijimi i dashurisë. Dhe në fund, sim­patia midis dy gjinive. Specifika e tretë është virtyt që përmban çdo gjë. Në një ajet tjetër, duke iu drejtuar mesh­kujve, thuhet:

“...ato janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për to.”

Duke u bërë veshje për shokun e jetës, mbulesa mund të thotë pengim në rrugë të liga me zbulimin e epsheve të veta, si dhe plotësim të njëri tjetrit, natyrisht duke e ndjerë nevojën e ndërsjellë.

Si shembull, nëse marrim një mollë dhe e përgjys­mo­jmë, atëherë kemi dy copa të njëjta molle, gjysma është gruaja e gjysma tjetër burri. Kur të bashkohen dy gjysmat, atëherë na japin njeriun. Në këtë mënyrë ata e plotësojnë njëri tjetrin. Pra, njeriu i pamartuar është “gjysmak” e jo i plotë.

Për regjenerimin, si rezlutat i kurorës, flet një ajet, duke thënë se gratë janë një arë nga e cila burrave u sjellin fëmijë. Mendoj se këto tri ajete, shpjegojnë kurorën (martesën), si mënyrë e vetme legale në Islam për kënaqësitë seksuale.

III.
Liria në martesë

“Pa shprehjen e qartë të vejushës dhe pa lejen e virgjëreshës, nuk mund të lidhet kurorë. Leja e virgjëreshës është heshtja e saj.”

Muhammedi a.s.



A janë të lirë gruaja dhe burri të zgjedhin bashkëshort para martesës? Sipas imam Malikut dhe Shafiut, meqë gruaja mund të mashtrohet nga ndjenjat, nuk mund të zgjedhë bashkëshortin e ardhshëm, pasiqë mund të gënje­het. Edhe nga ky aspekt, pa lejen e prindit ajo nuk mund të martohet. Ndërsa për hanefijtë gruaja edhe të jetë virgjëreshë, edhe të jetë e vejë është e lirë të zgjedhë bash­këshortin. Nuk mund ta japin pa lejen e saj. Nëse e japin, ka të drejtë të zgjedhë vet, e po deshi mund ta prishë kurorën. Kështu ndodhi edhe me zonjën Hansa e cila iu dre­jtua Pejgamberit a.s., e ai ia dha të drejtën që ta anulojë kurorën. në të njëjtën mënyrë një virgjëreshë u lajmërua tek Ai, e Pejgamberi a.s. i dha leje ta pranojë ose ta refuzojë kurorën.

Martesa e një muslimaneje
me një jomusliman

Në Islam ekziston një përjashtim lidhur me lirinë e kurorës. Një grua muslimane nuk mund të martohet me një jomusliman. Këtu i rrezikohet edhe feja edhe tradita. Ar­simimi i fëmijëve që do të lindin do të jetë larg Islamit. E një dukuri e këtillë është kundër qëllimit të Is­lamit për zgjerim.

Edhe në të drejtën romake që ishte burim i të drejtave themelore, ishte e ndaluar të martohen palët me religjione të ndryshme.

Kur shohim se një katolik nuk martohet me një të krishterë të sektës tjetër, atëherë kuptojmë se Islami është shumë tolerant. Dhe, e dijmë se edhe hebrejtë, si njerëz të huaj për ta, nuk ua japin vajzat.

Duhet theksuar edhe këtë se në Islam, çdo akt i një be­simtari është i lidhur me fenë dhe ai duhet lartësuar, madhë­ruar Zotin. Në Kur’anin Famëlartë kurora quhet “hududull-llah”: “kufi që e ka caktuar All-llahu”.

Muslimani është njeri që me çdo akt i shërben Islamit, gjë kjo që don të thotë se nëpërmjet Islamit, njerëzit thirren në shpëtim.

Gruaja muslimane s’mund të martohet për një jomus­liman, madje as për dikë besimi i të cilit është i prishur deri në atë shkallë kur largohet nga besimi, ani pse shtiret se është musliman. Nëse lidhet një kurorë e këtillë, kjo do të prishet. Palët që e kanë bërë këtë akt dhe ata që kanë ndërmjetësuar, do të marrin dënim përkatës.

T’ua tregojmë një ngjarje historike që bën fjalë lidhur me një rast kur njerëzit nëpërmjet të kurorës u thirrën në Is­lam:

Në kohën e Pejgamberit a.s. Ebu Talha para se të bëhet musliman i propozoi martesë Ummi Sulejmes (Rumejsës). Ummi Sulejme tha:

-Të ta them të vërtetën, edhe unë dëshiroj të mar­to­hem me ty. Njeriun si je ti s’duhet kapërcyer. Por, ti je njeri i pafe, ndërsa unë jam muslimane. Nuk është e rrugës të martohemi.

Dialogu vazhdoi më tutje. Ebu Talha i tha:

-Ç’po ngjet me ty Rumejsa?

-E ç’po ngjet?

-E ç’do të thoje për të verdhin e të kuqin (arin dhe argjendin)?

-Unë s’po kërkoj as ari as argjend. Ti je njeri që përkulesh para një gjësendi që as dëgjon, as shikon dhe as që ka ndonjë vlerë. A s’turprohesh të falesh para një copë druri që e solli nga mali duke e zhagitur një rob i zi. Nëse ti bëhesh musliman le të jetë kjo prika (mehri) për martesë. Asgjë tjetër nuk kërkoj.

-E kush mundet t’ma sjellë Islamin, Rumejsa?

-i Dërguari a.s., shko tek ai.

Ebu Talha u drejtua tek i Dërguari i All-llahut, i cili ishte duke qëndruar me as’habët e vet. Kur e shikoi, tha:

“Po vjen Ebu Talha dhe po i shkëlqen nuri Is­lam...”

Ky e pranoi Islamin para Pejgamberit a.s. dhe ia përcolli fjalët Rumejsës. Kështu Pejgamberi a.s. i kurorëzoi sipas kushteve të Rumejsës.

Pejgamberi a.s. rrëfen:

“Shikoj, kam hyrë në Xhennet. Para meje rrapë­lli­më hapash. E ç’të shikoj - Rumejsa!”

Martesa me femër jomuslimane

Përkundër asaj se femra muslimane nuk mund të mar­tohet me një jo musliman, sipas të drejtës islame, një mash­kull musliman mund të martohet me një femër jo musli­mane. I vetmi kusht është që ajo të besojë në njërin nga li­brat hyjnorë. S’mund të martohet me një femër që i beson zjarrit, diellit, yjeve dhe idhujve. Nuk mund të martohet as me femrat që, edhe pse duken se janë muslimane, nuk re­spe­ktojnë urdhërat dhe ndalesat e fesë, të cilat nuk përfillin njërin nga gjyqet që janë konstituar me argumente të forta dhe me ato që haramin e kanë kuptuar si diçka që është ha­llall.

Ekzistojnë mendime të kundërta midis shkencëtarëve të Islamit, në temën, martesa me femra që u besojnë librave të shenjtë. Një shumicë e madhe janë të mendimit, se u le­johet kjo martesë. Abdullah Ibën ‘Umeri, llogarit se ky mendim është i gabuar.

Në kohën e halifit ‘Umer, ushtria islame, çliron disa vende duke bashkuar shumë toka të reja me shtetin islamik. Në ndërkohë, muxhahidët islamikë dhe disa nga as’habët, u martuan me femra që u besojnë librave të shenjtë. Halifit ‘Umer, që mendonte se kjo mund të jetë gjë e rrezikshme për familjet muslimane, nuk i pëlqente martesa me femrat jo muslimane. Hudhejfe, njëri ndër as’habët, u martua me një hebreje, ndërsa halifi ‘Umer i tha atij “Lëshoje”. Kur Hudhejfe e pyeti: “Është haram kjo?” ‘Umeri iu përgjegj kështu: “Jo, por po frikësohem se do të kesh punë me dikë që moralisht është i dobët.”

Kuptohet se ‘Umeri nuk e llogariste haram martesën me një femër jomuslimane, por këtë e llogariste si një akt të rrezikshëm nga aspekti i ardhmërisë së gjeneratave mus­limane. Kur e pyetën Abdullah Ibën ‘Umerin për gjykimin e tij lidhur me martesën me një hebreje ose të krishtere, u përgjegj kështu:

“Zoti ua ka bërë haram meshkujve femrat që Zotit i mveshin rival. Unë nuk njoh tradhëti më të madhe se ajo grua që thotë: Zoti im është Isa ose filan fallani tjetër (ndonjë rob i All-llahut)”

Sipas të drejtës islame, ndryshimi midis besimeve është një pengesë për trashëgiminë, ndaj një femër jomuslimane nuk mund të fitojë trashëgimi nga një mashkull musliman. Edhe nga ky aspekt martesa me një femër jomuslimane është akt i papëlqyeshëm.

Takimi i bashkëshortëve të ardhshëm

Para së gjithash kërkohet bashkëshort që e duam. Siç mund të kuptohet nga thelbi i hadithit, femra dhe mashkulli, paraqesin gjysmërrethe të një rrethi të përbashkët. Ata vazhdimisht notojnë në gjithësinë ekzistuese. Kur e gjejnë gjysmërrethin adekuat, bashkohen dhe formojnë rrethin e plotë. E ky rreth e paraqet themelin e jetës.

Për t’u dashuruar duhet takim dhe simpati. Islami i le­jon bashkëshortët e ardhshëm të takohen më parë. Madje edhe e urdhëron këtë. I Dërguari a.s. një as’hab që dëshironte të martohej me një muslimane nga Medina, e pyeti: “A e ke parë?” dhe kur ai tha: “Jo”, Muhammedi a.s. tha: “Shko dhe shikoje atë, pasi në sytë e femrave të Medines mund të gjendet diçka (ndonjë e metë e syve).”

Një njeriut tjetër që donte të martohet, Pejgamberi a.s. i tha kështu:

“Ta shikosh njëherë sepse kjo do të ndihmojë që kurora yte të jetë më e qëndrueshme.”

Siç dihet, bu­kuria është relative. Nga njeriu te njeriu tjetër ajo ndryshon. Ndaj personalisht duhet të shihen bashkëshortët e ardhshëm. Përshkrimet e huaja nuk duhet përfillur.

Por edhe takimet kanë masën dhe kufirin e vet. Pasi midis të simpatizuarve nuk ka kurrfarë lidhjesh, të dy palët fshehen nga njëri tjetri. Në këso lloj takimesh njëri tjetrit mund t’ia shohin fytyrën, duart dhe thembrat. Trupi dhe pamja e përgjithshme janë gjëra të qarta. Ky takim, me këtë masë, mund të realizohet madje edhe në praninë e ndonjë personi që bën pjesë në kategorinë “mahrem”.

Nëse dy palët dëshirojnë të mësojnë për moralin dhe mendimin e njëri tjetrit (edhe kjo është me rëndësi), këtë e mundëson pyetja që mund t’ua bëjnë fqinjëve dhe të njo­hurve ose ndonjë mënyrë tjetër e ngjajshme. Munden edhe të zhvillojnë bisedë të hapët në kushte të lartpërmendura. Bashkëjetesa pa kurorë është e ndaluar. Por, në rrethana të këtilla, kur secili paraqitet jogjentil dhe fsheh karakterin e vet të vërtetë, gjasat që të njihen janë të vogla. Në raste të këtilla mbretëron epshmëria, emocionet mbi­zotërojnë tru­rin. Pejgamberi a.s. thotë:

“Dashuria e yte ndaj diçkaje të verbëron dhe të shurdhon”.

Shkrimtari i madh freng, Molieri, në veprën e tij “Mizantropi” me gojën e heronjëve të vet shpjegon, si ligj i dashurisë është ta gënjesh partnerin dhe si të gënjejë ai, dhe se palëve të dashuruara epshet u janë të larta deri në atë shkallë sa që nuk mund të vërehen gabimet e njëri tjetrit. Molieri këtë e shpjegon me fjalët:

“Të dashuruarve çdo gjë u duket simpatike në trupin e atij që e duan. Duke menduar se gabimet e tyre janë pjekuri, ato i emërtojnë me emra përkëledhës. Një pamje të mangët e shikojnë si jasemin i bardhë, të zezën e si zesh­kane aq të ëmbël sa që duhet të përkulesh para kësaj ngjyre, gënjeshtari u duket si i mençur ndërsa i marri si një shpirtmirë”.

Sot me emrin i ose e fejuar, shumë të rinjë takohen, argëtohen, kënaqen, e më pastaj bëjnë përpjekje që të ikin nga njëri tjetri, dhe kuptohet, më shpesh pala më e dëmtuar është femra. Por, me ligj s’mund të detyrohen të fe­juarit të vënë kurorë.

Nga bashkëjetesa pa kurorë rrjedh edhe dëmi tjetër, atëherë kur në mënyrë hidhërake ndahen njëri nga tjetri, fi­llojnë t’i numërojnë e t’i shqiptojnë gabimet e njëritjetrit dhe në këtë mënyrë ardhmëria e tyre sillet në një gjendje jo të pëlqyeshme.

IV.
Çështjet tjera lidhur me kurorën
Vetitë që kërkohen tek gruaja

1. I Dërguari a.s. gjithnjë ka preferuar bukurinë shpi­rtë­ro­re përkundër bukurisë mate­riale. E para është konstante, nuk ndrydhet, ndërsa e dyta është relative, e zbehtë, fiket. Sa bukuroshe ekzistojnë e nuk mund ta bëjnë të lumtur njeriun, pasiqë shpirti i tyre është i thjeshtë. Ja disa këshilla të Pejgamberit a.s.:

“Mos i martoni gratë bukuria e të cilave mund t’ju zhvleftësojë nga ana morale, mos u martoni as për pas­urinë e tyre sepse ato mund t’i llastoni. Martohuni me ato për shkak të besimit të tyre. Me siguri ndonjë grua zeshkane e me veshje të leckosur por besimtare, është shumë e vlefshme”.

“Kush disponon me këto katër gjëra, disponon edhe me të mirat e kësaj bote edhe me ahiretin: zemërmirësinë, gjuhën që vazhdimisht e përmend emrin e All-llahut, trupin që i duron mundimet dhe që nuk e tradhëton as nderin as pasurinë e bashkëshortit.”

“Me gruan lidhet kurorë për shkak të këtyre katër gjërave: pasuria, fisnikëria, bukuria, dhe besimi. Kë­rko­je atë që është besimtare dhe do të jesh fat­lum!”

2. Virgjëria. I Dërguari i All-llahut as’habët e vet i po­rosiste të martohen me virgjëresha sepse me një të tillë është më lehtë të adaptohesh në dashuri. Përveç kësaj, për shkak të shumë punëve shtëpiake si dhe për shkak të numrit të fëmijëve u lut për mirëqenien e atyre të cilët u martuan me të veja.

3. Siç u theksua më lartë lidhur me definicionin e kurorës, njëri ndër qëllimet e martesës është edhe ai-të kesh fëmijë. Kjo në njëfarë shkalle mund të kuptohet, duke i kra­hasuar nënat tona dhe gratë e afërta. I Dërguari a.s. thotë:

“Martohuni me gra që mund të lindin dhe që e duan familjen. Unë në Ditën e Gjykimit do të mburrem me numrin tuaj para ummeteve tjera.”

4. Gruaja duhet t’i dojë fëmijët. Ajo duhet ta ruajë pas­urinë e burrit si edhe krenarinë dhe nderin e tij. Nëse burri është lumi që rrjedh vazhdimisht, gruaja është penda e tij. Vërtetë, nëse nuk është ekonomike në buxhetin familjar, fitimi i burrit i gjason asaj sikur të hedhësh ujë në shoshë. I Dërguari i All-llahut thotë:

“Nga gratë më të mira janë gratë kurejshite dhe nga ato, më e vlefshmja është ajo që ndjen dashuri më të madhe ndaj fëmijës së vet dhe e cila kujdeset më së shumti për pasurinë e burrit.”

Kur e pyetën:

O i Dërguar i All-llahut, cila prej grave është e mirë? - ai u përgjigj kështu: -Është ajo grua të cilën kur e shikon burri i saj, ndjen kënaqësi, kur t’i thuhet diçka, e kryen, ndërsa lidhur me nderin e pasurinë nuk bën diç që nuk i pëlqen burrit.”

Vetitë që duhet t’i ketë burri

Si tek gratë ashtu edhe tek burrat virtyti i parë është be­simi i tij. Një hadith që e cituam në nëntitullin “Nevoja për martesë” po e përsërisim edhe këtu:

“Kur të vijë tek ju dikush me karakterin dhe be­simin e së cilit jeni të kënaqur, jepjani vajzën tuaj. Nëse nuk veproni kështu, do të lindin intrigat dhe përçarjet.” “Nëse, o i Dërguar i All-llahut, tek ai mbretëron skamje dhe rrjedh nga familja jo bujare?” i Dërguari i All-llahut duke përsëritur tri herë tha: “Kur të vijë një njeri me fenë dhe karakterin e të cilit jeni të kënaqur, martojeni”.

Kufuv (ngjashmëria)

Në sistemin e vjetër juridik kihej kujdes që të mos ketë diferenca klasore midis bashkëshortëve të ardhshëm. Në të drejtat e vjetra brahmane, më parë, një burrë mund të mar­tohej me një femër të klasës më të ulët, më pastaj, një martesë e këtillë midis njerëzve të shtresave të ndryshme, sipas zakonit, nuk pranohej. Në të drejtën romake, kurorë legale, mund të bëhej vetëm midis një burri, qytetar i Romës, dhe një gruaje, gjithashtu qytetare e Romës. Nëse njëra nga palët s’kishte të drejtën e qytetarit (ose e humbte atë) kurora prishej.

Në të drejtën islame ekzistojnë disa norma në dobi të gruas. Gruaja ose prindi i saj, mund të kërkojë disa kushte prej atij me të cilin do të lidhë kurorë. Juristët e ndryshëm japin mendime të ndryshme lidhur me atë se si duhej të dukeshin këto normativa. Një rregullim i këtillë quhet “kufuv”, që do të thotë ngjashmëri, barazi etj,

Drejtimet e ndryshme ndajnë të njëjtin mendim, se në pikëpamje të fesë midis bashkëshortëve duhet të ketë bara­zi. Veç kësaj hanefijtë, sollën edhe një kusht se burri nuk du­het të jetë në shkallë më të ulët se gruaja nga aspekti i prejardhjes, kështu janë kurejshët midis tyre, arabët tjerë midis veti. Njerëzit tjerë jashtë radhëve të arabëve, janë të barabartë dhe mund të martohen. Gjithashtu, burri duhet të ketë fuqi financiare deri në atë shkallë sa t’ia paguajë gruas mehrin dhe të ketë aq sa mund të paguajë ali­me­nta­cion 6 muaj ose një vjet. Edhe nga aspekti i marrëdhënieve ndaj shoqërisë ku jeton, nuk duhet t’i sjellë gruas turp.

Sipas shafiijve, në pikëpamje të fesë, profesionit, ori­gjinës dhe lirisë, burri nuk duhet të jetë në një shkallë më të ulët nga gruaja.

Gjithashtu edhe tek hanbelijtë mendohet përafërsisht njëlloj. Ndërsa, malikijtë, mendonin më lirisht dhe për nga argumentet fetare, sillen në mënyrë më solide. Sipas tyre kufuvi ose barazia kërkohet vetëm në besim, në shëndetin trupor dhe të organeve trupore.

Kritika dhe preferime

Është e qartë se juristët islamikë në temën e kufuvit dhe vetitë që duhen kërkuar tek burri, nuk kanë arritur një mendim të përbashkët. Imami Malik Thevri, nga hanefijtë Imam Kerhi, sipas një transmetimi Imam Shafiu, Amr b. Mes’ud, nga tabiinët Muhammed b. Sirin dhe ‘Umer b. Ab­dulaziz mendojnë se barazia kërkohet vetëm në fe dhe moral. Pikërisht kështu flet edhe hadithi të cilin e thek­suam në fillim të kësaj teme. Ato hadithe që janë në lidhje me kërkesën e barazisë së origjinës midis palëve nuk mund të jenë të fortë. E nga ato hadithe që janë autentikë nuk mund të nxirret një gjykim i këtillë.

Barazia profesionale jasht barazisë së origjinës kohë paskohe ndryshon si edhe nga vendi në një vend tjetër. Disa profesione të cilat në ndonjë vend ose në ndonjë inter­val kohe, llogariten të ulëta dhe të prapambetura, në ndonjë vend tjetër trajtohen ndryshe.

Ekzistojnë disa hadithe autentike të Pejgamberit a.s., të cilat në rrënjë e mohojnë diferencën midis njerëzve në baza të origjinës. Para së gjithash, në ajetin 13 të sures el-Hu­xhu­rat All-llahu xh.sh. na shpall se të gjithë njerëzit kanë preja­rdhje nga një mashkull dhe një femër, ndaj janë të barabartë dhe të ndarë në fise të ndryshme që të munden të njihen dhe të identifikohen. Superioriteti mund të kërkohet vetëm në devotshmëri që mund të ekzistojë tek secili:

“...s’ka dyshim se tek All-llahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur...”

Edhe Pejgamberi a.s. urdhëron kështu:

“Njerëzit janë të njëjtë si janë të njëjtë dhëmbët e krehërit. Asnjë arab nuk gëzon më tepër përparësi nga joarabi. Përparësia është vetëm në devotshmëri ndaj All-llahut.”

Në hutben e njohur lamtumirëse të Pejgamberit a.s., një citat thotë kështu:

“Njerëz! Zoti është Një. Edhe babai juaj është një. Të gjithë ju jeni bij të Ademit. E Ademi është krijuar nga dheu. Para Zotit është më i çmuari, ai që Zotin e re­spekton më shumë. Arabi nuk ka asnjë përparësi nga joarabi, përveç masës së respektit ndaj Zotit.”

Dhe të theksojnë edhe këtë se Muhammedi a.s. e martoi Fatimen të bijën e Kajsit që ishte e mençur, e bukur dhe prej fisit Kurejsh, si fis që llogaritet ndër fiset më të njohur dhe më të ngritur, për Usamen, i biri i një robi të çliruar. Gjithashtu, në kohën e tij, e motra e Abdurrah­man b. Avf nga kurejshët, u martua me ish robin, Bilalin nga Etiopia, ndërsa Ebu Hudhejfe e dha të bijën e vëllait për robin e vet, Salim. I Dërguari a.s. disa nga veprat e këtilla i kreu vet e disa nga ato, pasi u informua, i lejoi të kryhen.

Edhe familja është një nga ato elemente ku ne musli­manët jemi duke pësuar disfatë në frontin tonë të luftës midis së vërtetës dhe gënjeshtrës që ka arritur në shkallën më të lartë e që vazhdon prej kohës së njeriut të parë dhe Pejgamberit të parë, Ademit a.s. Numri i familjeve tona që janë të lidhura me imanin e Islamit dhe zakonet lidhur me to, gjithnjë po zvogëlohet. Arsye për këtë është korrup­cioni rreth masave dhe vlerave në kurorë. Vajzat që janë rritur në familje muslimane shkojnë në qarqe ateiste për t’u martuar për doktorë, avokatë, inxhinierë, fabrikantë, ndërsa burrat besimtarë, nga ana tjetër, që s’janë të kujdesshëm ndaj fesë, martohen me vajza të cilat, gjithashtu nuk kanë kujdes të duhur ndaj fesë. Në këtë mënyrë familja islame, është e sulmuar nga dy anë dhe fatkeqësisht, prindërit që duken se janë besimtarë, më tepër janë të preokupuar me këtë dukuri. Ata, duke vërtetuar se po kërkojnë njeri be­simtar, në realitet kërkojnë dhëndër të pasur (madje edhe sikur të jetë mëkatar). Këta njerëz, që me trupin e vet janë të kthyer nga Kibla e me zemra nga materia, hyjnë në atë kategori, për të cilën i Dërguari a.s. në hadithin që vijon thotë:

“Secili ummet (popull) ka nga një intrigë, e intriga e ummetit tim është pasuria.”

Njëri nga as’habët Sehl b. Sa’d es-Saidi, thotë: Një ditë pranë të pranishmëve të Pejgamberit a.s. kaloi një njeri. I Dërguari a.s. e pyeti njërin ndër të pranishmit:

“-Ç’do të thoje për këtë që po kalon?

-Është vendas i vjetër. Betohem se sikur të kërkojë vajzë, meriton t’i jipet. Nëse flet për ndonjë temë, meri­ton t’i dëgjohet fjala. - tha as’habi.

I Dërguari a.s. heshti. Pas pak kohësh kaloi një tjetër. Edhe kësaj radhe pyeti:

-E për këtë, ç’do të thuash? Ky u përgjigj:

-O i Dërguar i Zotit, ky është njëri ndër musli­manët më të varfër. Sikur të kërkojë vajzë, meriton të refuzo­het. Që të jetë ndërmjetës, meriton të mosprano­het, e, nëse flet diçka, nuk meriton të dëgjohet.

Pas këtyre fjalëve i Dërguari i All-llahut tha:

-Ky nga ai i pari vlen shumë më tepër se një botë e tërë.

Nuk e njoh ndonjë të vërtetë më të madhe se sa atë që e shpalli i Dërguari i All-llahut.”

Të kërkuarit e vajzës

Në kohën e Pejgamberit a.s. Aliu personalisht e kërkoi Nënën tonë, Fatimen r.a. nga i Dërguari a.s. As’habët u ofronin vajzat dhe motrat e tyre njerëzve përkatës në moshë të martesës, e ata, ose pranonin ose refuzonin, e grave që u pëlqente martesa me dikë ofroheshin personalisht vetë. Kjo rrodhi nga dëshira fetare, sinqeriteti dhe modestia.

I Dërguari a.s. thotë:

“Askush të mos kërkojë të njëjtën vajzë pasi e kërkoi vëllau besimtar, vetëm pasi ky të ketë hequr dorë, ose, po t’i jipte leje atij të dytit. Kjo bën përjashtim”

Nuk rekomandohet oferta e kurorës në mënyrë të hapët, gruas që është në fazën e pritjes (sipas sheriatit-id­deti), pas shkëputjes së kurorës ose pas vdekjes së bash­këshortit.
Mehri dhe dhurata

Në të drejtën islame, mehr, quhet pasuria që e meriton gruaja që t’i jipet nga ana e burrit, për lidhjen e kurorës. Mehri nuk është e drejtë as e nënës, as e babait, as e prin­dit, por e drejtë personalisht e gruas. Është ky një lloj dëmshpërblimi që e pagon burri në kurorë. Me të, mbulo­hen nevojat e gruas dhe asaj ia sjell njëfarë vlere. Mehri mund të paguhet menjëherë (muaxh-xhel) ose si muexh-xhel (në rast shkurorëzimi ose vdekjeje). Mehri është i obligueshëm për lidhjen e kurorës. Edhe nëse nuk përmendet gjatë këtij akti, madje edhe të bëhet kurorë me kusht që të mos pagohet mehri, megjithatë burri është i obligueshëm që gruas t’ia pa­guajë atë, si e drejtë e saj e paevitueshme.

Nuk ekziston kufiri i mehrit edhe pse është i caktuar kufiri më i ulët, por, edhe për këtë nuk ka kufi të caktuar.

Nuk mund të rëndohet kurora në Islam. Përkundrazi, që të mund të shtohen gjeneratat e prostitucioni të evitohet, kurora lehtësohet. Do të ishte mirë që mehri mos ta ngarkojë shumë burrin. Pejgamberi a.s. thotë:

“Mehri më i mirë është ai që është pak”.

Mehri është e drejtë personale. Me të gruaja nuk është e detyruar të përgatisë pajën (çeizin).

Prindi i vajzës ose farefisi i saj nuk guxojnë të kërkojnë nga ajo ndonjë shumë të hollash. Të hollat që i paguhen familjes së vajzës në disa vende, s’kanë lidhje me Islamin. Është ky zakon që është praktikuar para Islamit. Në Islam asnjë njeri i lirë, në asnjë mënyrë, nuk mund të shitet. Kërkimi i shpenzimeve të panevojshme nga ana e vajzës që do të bëhet nuse dhe praktika e mosmbulimit të vajzave e rëndon martesën. Kjo e lind tragjedinë e prosti­tucionit dhe grabitjen e vajzave. E rezultat i këtyre është armiqësia, zënkat, vrasjet...

Dasma

Dasma është sunnet. I Dërguari a.s. thotë:

“Bëni dasmë madje edhe po të jetë ajo vetëm me një dele, jepni zijafet.”

Dasma është akt edhe përkujtim, shpallje e një pune fatlume njerëzve, shprehje e dis­ponimit dhe ushqim i të varfërve. Kur të ftohet njeriu në dasmë, ftesën duhet pra­nu­ar. Pejgamberi a.s. thotë kështu:

“Ngrënia më e keqe është ajo ngrënie dasmore kur ftohen të pasurit e harrohen të vobektit. Kush nuk pra­non ftesën ai është kundër All-llahut dhe të Dër­guarit të Tij.”

Pasi dasma është një shkas për gëzim, aheng dhe fat, nuk ekziston asnjë pengesë që në një farë mënyre të ndalo­het nga feja. Madje kjo është edhe imperativ. Ajo që është e ndaluar, është pirja e alkoolit dhe të tubuarit e grave dhe meshkujve bashkarisht. I Dërguari i All-llahut thotë:

“Shpallni kurorën dhe bëni atë nëpër xhami. Në dasmë ftoni edhe dajre. Hallalli ndryshon nga harami (me haram nënkuptohet prostitucioni) me vënien e kurorës, organizimin e argëtimit dhe muzikimit me da­jre.”

Shoqëria islame nuk i pengon argëtimet legale në ditët e kremteve, festave, etj. Përkundrazi, ato i pranon duke lloga­ritur se janë të rëndësishme. Është i nevojshëm për një shoqëri formimi dhe ekzistimi i vetëdijes kombëtare. Sho­qëria, nevojat e së cilës Islami i përmbush plotësisht, është një shoqëri vullneti i së cilës është vullnet i përhershëm dhe i vazhdueshëm. Derisa ka kaq shumë hadithe verbale dhe praktike të Pejgamberit a.s. ndalimi i dasmave dhe argëtimi në to para së gjithash është kundër sunnetit. Të përsërisim se dasmat dhe argëtimet përputhen me etikën dhe rregullat islame...

Në një ditë të Kurban Bajramit Ebu Bekri, shkoi tek bija e vet, Aisheja, dhe ç’të shikojë-dy vajza muziktojnë me dajre dhe këndojnë. Dhe, Pejgamberi a.s. u mbështet në një kënd dhe u mbështoll me çarçafin e vet. Ebu Bekri iu dre­jtua vajzave në mënyrë të ashpër. Për këtë Pejgamberi a.s. thotë:

“Lëshoji, Ebu Bekër, secili e gëzon festën e vet. Kjo është festa jonë!”

Rubejda, e bija e Muadhit, thotë:

“Kur u bë dasma ime Pejgamberi a.s. erdhi dhe u ul. Disa vajza luanin në dajre dhe përmendën babanë tim si dhe xhaxhallarët e mij, që ishin martirë në Bedër. Kur, njëra prej tyre tha: “Leri këto fjalë, vazhdoje atë që e the pak më parë” Aisheja kishte martuar një vajzë nga farefisi i vet me njërin nga mus­limanët e parë të Medi­nes. Pejgamberi a.s. i tha Aishes: “Aishe, duket se në dasmën tuaj nuk pati valle e ar­gëtim, e ensarit i pëlqen loja.

Sipas një rrëfimi tjetër Pejgamberi a.s. Aishes i tha kështu: “A e keni dërguar një vajzë me nusen që të luaj në dajre dhe të këndojë?” Aisheja e pyeti atë: “Sikur ta kishim dërguar, ç’do të thoshte?” E Muhammedi a.s. duke cituar tri vargje poezie, tha: “Ja kështu do të thoshte”.

Një njeri që u ftua në kurorëzim ose në diç të ngjashme, po hetoi diçka jo të pëlqyeshme, së pari duhet ta pengojë atë. Nëse nuk mundet, assesi nuk duhet të merr pjesë në atë akt. S’guxon të rrijë pranë tryezës e të shërbe­het me ushqim e pije (në dasmë që bie ndesh me normat is­lame). Pejgamberi a.s. thotë kështu:

“Po të shikoni ndonjë dukuri të keqe, atë duhet ta përmirësoni me duart tuaja. Nëse nuk keni fuqi me duar, atëherë tentoni me gjuhë (me fjalë). Nëse nuk mund ta evitoni as me fjalë, atëherë ta përbuzni me zemër-që është shkalla më e dobët e imanit.”

“Ai që i beson All-llahut dhe Ditës së Kijametit, mos të rrijë në tryezë ku ka pije (alkool).”

V.
Pengesat në martesë
Pengesat në martesë



Në të drejtën e vjetër iraniane, nuk respektoheshin pengesat, bile edhe preferohej martesa midis vëllaut dhe motrës. Sipas të drejtës iraniane, në vend se të ndalohej prostitucioni midis njerëzve që nuk duhej të martohen mes veti, vëllezërve me motra, prindërve dhe fëmijëve si dhe kushërinjëve dhe farefisit, kjo përkrahej. E njëjtë është gjendja edhe në të drejtën e Egjiptit të Vjetër. Sipas të drejtës kineze, edhepse nuk mund të kurorëzoheshin kushërirët nga ana e babait, ata nga ana e nënës kishin të drejtë të kurorëzohen.

Ajetet 22-24 nga sureja en-Nisa si dhe disa hadithe, e lajmërojnë muharrematin në Islam (njerëz midis të cilëve është i ndaluar kurorëzimi).

Kështu mund t’i radhisim:

1. Ata të cilëve u është ndaluar kurorëzimi për shkak të farefisnisë dhe afërsisë të gjakut nëna, bija, motra, halla, tezja dhe mbesa.

2. Për shkak të lidhjes miqësore midis familjeve, vjehrrat, vajza nga kurora tjetër, nusja, njerka.

3. Për shkak të qumështit. Ndalesat e lartpërmendura për shkak të lidhjes miqësore dhe afërsisë së gjakut njëko­hësisht përfshijnë edhe ndalesat edhe për shkak të qumështit: tajat, motrat nga taja, bija nga taja dhe tajën e bashkëshortes...

4. Siç do të theksojmë në vazhdim, nëse ekzistojnë kushte, Islami e lejon martesën me katër gra. Mirëpo martesa me më tepër se katër gra është e ndaluar.

5. Nuk është e lejuar që burri të martohet me gra që mes vete janë të afërta njëra me tjetrën. Për shembull, të merr dy motra ose tezen dhe mbesën.

6. Nuk guxon të martohet me një grua që është e mar­tuar me dikë tjetër, ose me ndonjë që pret iddet pas ndarjes ose vdekjes së burrit.

7. Nuk mund të martohet me gra që s’janë muslimane dhe që nuk besojnë në njërin nga librat hyjnorë.

8. Gratë që janë absolutisht të ndara nuk mund të ri­mar­tohen me ata nga të cilët janë ndarë, me përjashtim të atyre të cilat pas ndarjes përsëri janë martuar e më pas janë ndarë, ose nëse bashkëshorti i dytë ka vdekur.
Afërsia e qumështit

Kur në Kur’anin Famëlartë theksohen gratë me të cilat nuk duhet kurorëzuar, atëherë thuhet:

“...nënat tuaja që ju kanë dhënë gji, motrat nga gjiri...”

Edhe Pejgamberi a.s. thotë:

“Ato që janë të ndaluara (për kurorëzim) sipas fare­fisnisë së gjakut, ato janë të ndaluara edhe sipas qumështit”.

Imamët e katër medhhebeve janë pajtuar se ato që janë të ndaluara sipas farefisnisë të gjakut, janë të ndaluara edhe sipas qumështit. Kësaj i kundërshtohet vetëm Ibën Tejmi­jje.

Për qëllimin dhe arsyen e afërsisë sipas qumështit, në Kur’an nuk janë theksuar të dhëna të veçanta, ndërsa në hadithe theksohen urtësitë në disa pika. Shtrohen dy arsye të rëndësishme për ndalimin e kurorëzimit të atyre që janë në farefisni të gjakut dhe të atyre që janë miqësuar sipas qumështit. Arsyeja e parë është ajo materiale: ato veti që ka trashiguar mashkulli dhe femra të cilat janë kushëri, pasi që janë të ngjshme (vetitë), me martesën e tyre, fëmijët do t’u lindin jo të talentuar, jo normal, madje edhe të çmendur. Arsyeja e dytë është ajo shpirtërore dhe morale: ata respektohen mes vete, por pasi kurorëzohen, nuk do ta nderojnë njëri tjetrin, e kjo është kundër botëkuptimeve njerëzore, natyrës së njeriut dhe moralit.

E tani këto t’i shqyrtojmë nga aspekti i afërsisë së qumështit.

Gjatë thithjes fëmija ushqen organizmin dhe i formo­hen mishi dhe eshtrat. Në këtë substancë të çuditshme ush­qyese e cila i përmban elementet kryesore ushqyese, vallë, a i përcillen fëmijës edhe elemente shpirtërore? Nëse nëna ka aftësi të imunitetit ndaj disa sëmundjeve ose nëna gjatë ta­jitjes lëngon nga ndonjë sëmundje ngjitëse, mjekësia ka vërtetuar se këto përcillen edhe tek foshnja.

Në hadith thuhet:

“Një dhe dy thithje nuk shkaktojnë pengesë për kurorë.”

Sipas njërit nga dy rrëfimet e Imam Ahmedit dhe Imam Shafiut, që të formohet respekti nëpërmjet qumështit, fëmija duhet të ushqehet me pesë shujta dhe pesë herë të thithë. Sipas disa të tjerëve, mjaftojnë tri thithje. Mirëpo hanefijtë që ishin më të rezervuar dhe më të kujdesshëm për thithjen, kontrollimi i së cilit është shumë i rëndë, kanë thënë se ndalesa për kurorë do të jetë formuar madje edhe vetëm me një thithje. Në një hadith tjetër thuhet:

“Kushërirësi e tajës formohet vetëm gjatë kohës së urisë (nevojë për qumësht);

Kushërirësi të tajës nuk formohet pas periudhës së thithjes (pas moshës dyvjeçare e mëtutje).

Këto hadithe tregojnë se vetitë që i ka marrë fëmija, materiale dhe shpirtërore, nëpërmjet të qumështit, e formo­jnë bazën e kushërirësisë së tajës.

Arsyeja morale që e pengon martesën midis atyre të farefisnisë, qëndron edhe në qumësht. Gruaja që e merr një fëmijë në prehër dhe e tajit, duke e ushqyer gjakun, mishin dhe eshtrat e tij, ajo meriton respektin e nënës.

Shah Velijjullah ed-Dihlevi thotë:

“Femra që është tajë i gjason nënës së vërtetë, nga pikëpamja se ajo është shkaktare e rritës dhe zhvillimit të fëmijës dhe të ngritjes së tij në këmbët e veta. Derisa nëna e vërtetë e ka bartur fëmijën në stomak, taja ia plotëson nevojën për ushqim (me qumësht) pas lindjes së fëmijës. Kështu nënë është edhe taja. Edhe fëmijët e tajës kësaj foshnjeje i janë vëllezër e motra. Kur ajo ia fali gjinin një fëmijës, ia fali edhe të drejtën prindore. Kështu, fëmija në të e gjeti rehatinë. Ndaj, nuk mund të pranohet që fëmija atë ta përvetësojë si grua dhe të bëjë marrëdhënie me të. Si do ta bënin njerëzit këtë, kur as kafsha nuk bën marrëdhënie me kafshën që e ushqen.”

Martesa me gruan e pamoralshme

“Laviri nuk do të duhej të martohet me tjetërkë, pos me ndonjë lavire ose idhujtare, e lavirja, me të nuk do të duhej të martohet kush, pos ndonjë lavir o idhujtarë. Ajo (kurvëria ose martesa me të) është e ndaluar për besim­tarët.”

Juristët japin shpjegime të ndryshme lidhur me këtë ajet të sures en-Nur.

A mund një musliman të martohet me një lavire? Shumica mendojnë se një grua lavire, mund të lidh kurorë me një burrë. E, sipas një të thëne të Aliut, Aishes, Bera’s dhe Ibën Mes’udit martesa me një lavire nuk guxon të bëhet. Ibën Kajjim e pëkrah mendimin e dytë. Ai thotë: Në Kur’an besimtarit i urdhërohet të martohet me një grua të ndershme. Kurora është valide me këtë kusht. Kur nuk plotësohet ky kusht, nuk mund të bëhet kurorë. Njeriu që do të martohet ose e pranon ligjin e Zotit ose jo. Nëse nuk e pranon, ai do të jetë pabesimtar, ose do të jetë njeri që i mvesh shok Zotit. Nëse e pranon por nuk e aplikon ose mar­tohet me një lavire, kësaj rradhe nuk i vlen kurora dhe, edhe vetë do të llogaritet si lavir. Ja, kjo është rëndësia e ajetit që u citua. Ibën Kajjim jep edhe shpjegime tjera lidhur me këtë temë.

Çdo grua që hynë në laviri, nuk është e njëjtë. Disa prej tyre kërkojnë falje. Të këtillave s’ka ç’tu thuhet. Disa të tjera deri në këtë tragjedi kanë ardhur pa dashje. Nëse do të gjendeshte dikush ta shpëtojë, ajo do të ishte mjaft e lumtur. Do të ishte shumë mirë që të shpëtonte kështu. E disa e kënaqin shpirtin e epshin e tyre vetëm me laviri. Edhe sikur të martohej një e këtillë, syri do t’i ngelte tek tjetri. Ja, pra, martesa me një grua të këtillë, don të thotë pranim të lavirisë, don të thotë të jetosh me një krijesë që në Kur’an quhet “habith: e fëlliqur”. E kjo nuk i gjason një besimtari.

Sipas të drejtës romake, ishte e ndaluar martesa me një grua që ishte lavire, artiste dhe e gjykuar. Njerëzve të da­lluar dhe familjeve të tyre u ishte ndaluar martesa me skllevët e liruar ose më fëmijët e aktorëve teatral.
Martesa e përkohëshme

Kurora është një akt që mbështetet në qetësi e paqë si dhe në dashuri e në mëshirë, e që ka për qëllim që, duke formuar familje, të lindin fëmijë. S’quhet akt kurore, madje edhe atëherë kur ka dëshmitarë dhe bëhet marrëveshje me një grua për kurorë të përkohshme. Edhe sikur të jetë për dhjetë a njëzet vjet. I Dërguari a.s. këtë e ndaloi në mënyrë absolute. Fjalët e Abdull-llah b. Abbasit, që mendon se kurora e përkohshme është e pranueshme, nuk janë të dre­jta. Nga as’habët, muxhtehidët e njohur të Islamit që nxje­rrin gjykime nga ajetet dhe hadithet dhe nga tabiinët (ata që janë takuar me njerëz të cilët e kanë parë Muhammedin ose kanë dëgjuar hadithet e tij) askush nuk e pranon një kurorë të këtillë.

PJESA E DYTË
GRUAJA NË FAMILJE

I. Pozita e gruas në familjen islame

II. Të drejtat e ndërsjella të gruas dhe të burrit

III. Poligamia

IV. Prishja e kurorës (shkurorëzimi)

V. Hul-le (kthimi i gruas në kurorën e parë)

VI. Gruaja dhe trashëgimia

Hyrje

Para lindjes së Islamit, kudo në botë gruaja, edhe para kurorës edhe pas saj, kishte të drejta shumë të kufizuara, ose nuk kishte fare të drejta. Në kohën e lulëzimit të civilizimit të Greqisë së Vjetër, deri në shekullin III të erës së re, në Kinë, në të drejtën hinduse, në të drejtën he­breje, gruaja gjendej nën presion. Nuk mund të bënte asgjë krye në vete. Gjendej nën dominimin e babait para kurorës, e në kurorë nën dominimin e burrit, e pas vdekjes së tij - nën dominimin e djalit më të madh ose nën dominimin e ndonjë mashkulli tjetër nga familja.

Edhe në siujdhesën e Arabisë pozita e gruas nuk ndry­shonte.

I.
Pozita e gruas
në familjen islame

“Xhenneti gjendet nën këmbët e nënave.”

Muhammedi a.s.
Aftësitë fiziologjike dhe psikologjike
të burrit dhe gruas

E vërtetë e pamohueshme është se gruaja dhe burri, nga pikëpamja e formimit, nuk janë të njëjtë. Shkencëtarët që bëjnë fjalë për të drejtat e gruas, tentojnë të shpjegojnë arsyet e ndryshme të këtij dallimi. Disa prej tyre vërtetojnë se ky ndryshim fiziologjik me kohë do të evitohet, kështu që gruaja dhe burri, edhe psikikisht një ditë do të barazo­hen. Nëse e lëmë në një anë këtë debat dhe nëse e shqyrto­jmë pozitën e sotme, do të shohim se gruaja dhe burri, njeri prej tjetrit, ndryshojnë vetëm nga pikëpamja e formimit të trupit të tyre, organizmit të tyre dhe aktiviteteve. Fiziologjikisht mashkulli dhe femra veprojnë ashtu siç iu mundëson struk­tura trupore. Ashtu siç një mashkull nuk mund të lind fëmijë, ashtu edhe një femër nuk mund të mbarsë. Pasi që “instikti seksual nuk është vetëm vlerë e mëvetësishme psiko-fizike, por është element i personit me të cilin është i lidhur në mënyrë të pandashme... Duhet të dijmë edhe atë se analiza e instiktit seksual mund të na dërgojë kah veçantitë (specifikat) e karakterit të një njeriu.”

Me siguri do të ketë dallime të mëdha edhe në sferën psikike, varësisht nga struktura fiziologjike. Tek mashkulli nuk mund të gjenden emocione gjithnjë të ndryshme siç janë të hajthme ato te gruaja. Mashkulli është një qenie e tillë që mund t’u kundërvehet dukurive të ashpra të vazhdueshme të natyrës, si dhe sulmeve të numërta të jetës. Fiziologët i shpjegojnë dallimet shpirtërore midis mashkullit dhe gruas. Në familje për burrin gjë elementare është t’i dalë në krye gruas, ndërsa për gruan është kryesore t’i dhurohet mashkullit, ruajtja e personalitetit deri në shkallën e mundur dhe përpjekja që të jetë e simpatizuar dhe e pranuar nga ana e mashkullit, si dhe ruajtja e mashkullit në “pishinën e saj shpirtërore dhe trupore”. Për mashkullin, familja është një pasuri, ndërsa për gruan është fortifikatë. Gruaja disponon me veti varësisht nga fiziologjia dhe or­ganizmi. Te gruaja janë më të shprehura: temperatura, pulsi dhe frymëmarrja. Forca muskulare ngadhnjen te mash­kulli. Një gjendje e këtillë gruan e vendos ndërmjet mash­kullit dhe fëmijës.

Gina Lambroso e cila e ka studiuar psikologjinë e femrës me një mençuri dhe urtësi në veprat “L’ame de la famme”, “La famme dans la societe actuelle”, shqyrton shumë çështje interesante:

“Gruaja, për shkak të dashurisë që e ndjen ndaj të tjerëve, është e varur prej tyre. Egoizmi i burrit është një fanar i ndritshëm që tregon rrugët nëpër të cilat duhet kaluar. Ndaj, mashkulli nuk kërkon udhërrëfyes dhe nuk mbështetet në askë. Ndërsa flijimi i gruas, atë e shtyen të mbështetet në të tjerët dhe pengohet të përparojë pa udhërrëfyes. Diç e këtillë nuk i përket vetëm asaj të duash dhe të jesh e dashur, por, ndoshta edhe vetëkontrollimit. Gruaja është si një kacavjerrës, madje edhe sikur t’i tha­heshin rrënjët, sikur të gjente ndonjë degë të thatë ose ndonjë mur, do ta vazhdonte jetën. Tragjedia më e madhe për të është kur ngel pa mbështetje. Ka njerëz, të cilët, një dobësi të këtillë - (e kjo për gruan është forcë e të kërkuarit të mbështetjes dhe të varësisë nga të tjerët) e shpjegojnë me mungesë të edukatës. Por, edhe gruaja që ka edu­katë më të madhe, përsëri ka nevojë për të (mbështetje).”

Akademiku Maz’har Osman Uzman, pas stu­dimit të dallimeve organike dhe psikike midis mashkullit dhe femrës, konstaton:

“Në kohëra të vjetra nuk ka ekzistuar mendim për barazi juridike, siç është sot mendimi i feministëve të rinj. Barazia juridike nuk mund të kënaq dy gjenerata që s’janë krijuar në të njëjtën mënyrë dhe që nuk kanë dëshira dhe ideale të njëjta. Edhe kafshët e gjinisë mashkullore janë të vrazhda ndaj atyre të gjinisë femrore. Dikur gruaja këm­be­hej, blehej, vidhej, grabitej e shitej. Pra, ajo nuk ishte pro­nare e vërtetë e vetëvetes, por ishte vetëm një lëndë për vazhdimësinë e racës... Madje edhe në ato vende ku gruaja nderohej si kurorë, martesa akoma i sjellte mishërim, bënte që plotësisht të humbë personalitetin e vjetër. Kjo prej zo­njushës do të bëhet zonjë, do të mbajë mbiemrin e bashkëshortit dhe do të njihet si pronë e filan fallanit. Por, nuk ndryshon te burri, asgjë. Martesa sado që të jetë zbu­ku­ruese, gruan përsëri e vë në shërbim të burrit. Detyra e gruas në Angli, është të dashurojë, të shërbejë dhe të jetë e dëgjushme, e thënë kjo që përcillet prej gojës në gojë. Poeti Schiler thotë: “Në rruzullin tokësor, dëgjueshmëria është obligimi i gruas”. Kundër dominimit të dukshëm të burrit, gruaja ka rezistencën e fshehur. Që të mundë burrin, gruaja shërbehet me natyrën e vet të butë dhe në mënyrë të pa­hetuar, burrin mund ta sjellë deri në atë gjendje që e dëshiron. Në një martesë fatlume, hidhërimi ose zemërimi i njërës palë zëvendësohet me gjentilitetin e palës tjetër. Njëra palë dëshiron të dominojë deri në shkallën e dhunës, ndërsa pala tjetër fiton me modesti, me dorëzim të parez­ervë, me varshmëri e dëgjueshmëri. Ja, këto janë mëlmesat e bashkëshortësisë. Vetë krijimi i dy gjinive aq të ndryshme, lind respekt dhe dashuri të ndërsjellë.

Ndarja e obligimeve

Në institucionin familje, feja Islame ka bërë ndarjen e obligimeve midis gruas dhe burrit sipas mundësive mate­riale dhe shpirtërore të tyre. Secilës palë ia ka dhënë de­tyrën që mund ta kryej dhe e ka respektuar aftësinë e tyre. Gruas i ka dhënë detyra që mund t’i kryej, e nuk e ka ngarkuar me përgjegjësi që nuk mund t’i bartë. Në Kur’an Zoti xh.sh. më shpesh njerëzve u drejtohet vetëm në gjininë mashkullore. Kjo rrjedh nga specifika e gjuhës arabe. Në arabisht përdoret gjinia mashkullore, kur i drejtohemi një grupi grash e burrash, për shembull edhe paraqitja “ja ejjuhel ledhine amenu: o ju besimtarë” është në gjininë ma­shku­llo­re. Nga aspekti i përbërjes dhe kuptimit, i përfshin të gjithë besim­tarët, pa marrë parasysh gjininë.

Para Islamit, ashtu si edhe në vendet tjera të botës, në Arabi, gruaja nuk kishte të drejta. Feja Islame gruas i solli të drejtat e merituara dhe e vendosi në pozitën e saj të lartë. Në një liri të këtillë që erdhi nga kjo reformë e papritur dhe e jashtëzakonshme, gratë mundeshin në mënyrë të haptë t’i shprehnin mendimet e tyre. Siç u theksua më lartë, edhe pse në Kur’anin Famëlartë shprehjet përgjithësisht janë në gjininë mashkullore për shkak, siç u theksua, të specifikës gjuhësore, gratë kërkonin të zbresin edhe ajete të atilla në të cilat do të përmenden edhe ato. Një ditë, zonja Ummi Umare nga muslimanët ensarë erdhi te i Dërguari a.s. dhe i tha:

“O Pejgamber i Zotit, shikoj se çdo gjë është për meshkujt, pse vallë nuk përmenden gratë?”

Më pas zbriti ky ajet:

“Nuk ka dyshim as për muslimanët dhe muslimanet, besimtarët dhe besimtaret, adhuruesit dhe adhurueset, të sinqertit dhe të sinqertat, durimtarët dhe durimtaret, të përvuajturit dhe të përvuajturat, sadakadhënësit dhe sadakadhënëset, agjëruesit dhe agjërueset, ruajtësit e nderit dhe ruajtëset e nderit, shumëpërmendësit e All-lla­hut e shumëpërmendëset e All-llahut, All-llahu ka përgatitur falje (mëkatesh) dhe shpërblimi të madh.”

Edhe një muslimane që dëshiron barazi totale me burrin nga aspekti i vlerës para Zotit, shpërblimin shpirtëror dhe sevapin... Nëna e jonë, gruaja e Pejgamberit a.s. Ummi Seleme shprehet: “Ç’do të bëhej sikur të ishim meshkuj, do të luftonim si ata, do të fitonim shpërblime si ata!” më pas zbret ky ajet:

“Mos lakmoni në atë, që All-llahu gradoi disa nga ju mbi disa të tjerë. Burrave ju takon hise nga ajo që fi­tuan ata dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo që fituan ato. All-llahut kërkoni të mirat e Tij. All-llahu është i dijshëm për çdo send.”

Mashkulli nuk mund të bëhet si femra

Nëna e Merjemes, Hanne, kur ishte me barrë (me Mer­jemen) duke e paramenduar si djalë, ia përkushtoj fëmijën Shtëpisë së Shenjtë (Bejt-ul Mukaddes). Por, kur i lindi vajzë, e brengosur shprehu brengën duke thënë: “Zoti im, unë e linda femër!?”. All-llahu që shumë mirë e dinte ç’kishte lindur Hanne, urdhëroi: “Mashkulli nuk është si femra”. Pra, djali që e deshe ti nuk mund të jetë si vajza që ta dhash Unë, djali nuk mund të jetë i suksesshëm në shërbim të Shtëpisë së Shenjtë.

Dominimi i burrit

Pas këtyre sqarimeve mund të thuhet se në insti­tucionin familje:

“Edhe atyre (grave) u takon e drejta, sikurse edhe përgjegjësia në bashkëshortësi, e burrave u takon një përparësi ndaj tyre. All-llahu është i Plotëfuqishëm, i Urtë.”

Ajeti i cili e shpall këtë prioritet është si vijon:

“Burrat janë përgjegjës për gratë, ngase All-llahu ka graduar disa mbi disa të tjera dhe ngase ata kanë shpen­zuar nga pasuria e tyre.”

Këtë ajet shpeshherë e kanë marrë në gojë shumë kritikë jomuslimanë duke pohuar se gruaja i nënshtrohet urdhërit të burrit dhe është dhënë nën shërbimin e tij.

Që të mund të kuptojmë më mirë këtë, duhet të ndalemi në fjalën “kavvamun: përgjegjës” që ka dy kup­time:

1. Interesim për fatin dhe nevojat (e saj) dhe,

2. Mbikqyrje ndaj saj. Kuptimi i parë nuk flet asgjë kundër gruas, përkundrazi, flet në dobi të saj. Kur gjendemi tek kuptimi i dytë, tek e drejta e burrit për mbikëqyrjen, mbrojtjen e gruas, kjo ka norma të caktuara në Islam.

Gruaja nëse është jo muslimane por hebreje ose e krishterë, atëherë burri nuk mund të intervenojë në besimin e saj. Burri nuk mund të përzihet as në pasurinë e saj per­sonale. Gjatë vënies së kurorës, gruaja merr mehrin prej burrit. Kjo është pasuri personale e saj. Bashkëshorti nuk gëzon asnjë të drejtë në të. Gruaja nuk është e obliguar që nga mehri të përgatisë pajë. Faktikisht, gruaja as gjatë martesës as më pas nuk ka obligime financi­are.

Gruaja nëse disponon me ndonjë pasuri tjetër përveç mehrit, madje edhe po pati nevojë burri, ajo gëzon të dre­jtën absolute ndaj asaj pasurie. Ka autorizim që nëpërmjet tregëtisë ta shtojë pasurinë, ta huazojë ose t’ua dhurojë per­sonave të tretë... Për këtë gjë s’ka nevojë të kërkojë leje nga burri. Edhe pse bashkëshorti nuk ka autorizim të japë sadaka nga prona e bashkëshortes, gruaja ka të drejtë të japë sada­ka prej pasurisë së vet pa marrë leje nga bashkë­sho­rti. Në vendin ku përmendet bashkëshorti dhe bashkë­sho­rtja, për gratë përdoret shprehja “maruf: legale, diç që është e njohur, diç që u përgjigjet zakoneve (adeteve)”. Nëse burri nuk i kënaq nevojat e fëmijëve dhe të bashkëshortes për shkak të koprracisë, gruaja ka të drejtë pa dijen e burrit të shpenzojë për vete dhe për fëmijët, nëse kjo bëhet në mënyrë hallall dhe nëse është e lejuar me zakone.

Gruaja, nga aspekti juridik, nuk është e obliguar të punojë në shtëpinë bashkëshortit dhe të kryejë punë am­visërie. Mirëpo, duke patur parasysh dashurinë, ndihmën dhe mirëkuptimin e ndërsjellë nuk do të duhej të mbetet in­di­fe­rente ndaj këtyre punëve.

Bashkëshortet e as’habëve, përveç që i kryenin punët shtëpiake, u ndihmonin edhe bashkëshortëve në punët e tyre. E dimë se duart e nënës sonë Fatimes, janë shtypur në mullirin e dorës. Motra e gruas Muhammedit a.s., e bija e Ebu Bekrit-nëna e jonë Esma, ka punuar punët e bash­këshortit të saj Zubejrit, ka kryer edhe punët rreth ushqimit, përgatitjes së kalit, ka bartur fara dhe bërthama të hurmës në kokë në një largësi prej një kilometri. Ndihma e këtillë e ndërsjellë, midis dy bashkëshortëve, që gjendet në shkallën më të lartë të dashurisë dhe lidhshmërisë, nuk është barrë, por kënaqësi. Kur Esved b. Jezid e pyeti Aishen se me çka merret i Dër­guari a.s. kur gjendet në shtëpi, mori këtë pë­rgji­gje: